Τα μαθήματα της Αργεντινής για την Ελλάδα

Πριν από 13 χρόνια η Αργεντινή βρέθηκε σε δύσκολη κατάσταση. Το πέσο συνδέθηκε με το δολάριο σε επίπεδο που ξεπερνούσε κατά πολύ την αξία του. Το εξωτερικό χρέος δεν ήταν βιώσιμο. Και η πολιτική πίεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες απέτρεψε την κυβέρνηση της χώρας να επαναδιαπραγματευτεί ένα πρόγραμμα διάσωσης που ακόμη και το Νομισματικό Ταμείο γνώριζε ότι δεν ήταν ρεαλιστικό. Σήμερα, με την Ελλάδα να αντιμετωπίζει πολλές ίδιες προκλήσεις, αξίζει να ρίξουμε μία πιο προσεκτική ματιά στα μαθήματα που πήραμε από την κρίση της Αργεντινής. Τότε, αποκαλέσαμε την πολιτική αντίδραση «οικονομική και πολιτική τρέλα. Κάθε επιπλέον γύρος περικοπών χειροτέρευε την ύφεση, αύξανε τις κοινωνικές εντάσεις και περιόριζε την εμπιστοσύνη»… Ούτε το ΔΝΤ ούτε κανείς άλλος δεν θα συμβούλευε μία ανεπτυγμένη χώρα να υιοθετήσει τέτοιες μαζοχιστικές αυτοκαταστροφικές πολιτικές. Ήρθε η ώρα αυτό να σταματήσει».

Κατά βάση είχαμε δίκαιο. Πράγματι είχε έρθει η ώρα να σταματήσει. Η κυβέρνηση γρήγορα κατέρρευσε και κηρύχθηκε χρεοκοπία. Παρ’ όλα αυτά οι χειρότερες προβλέψεις για την καταστροφή δεν επαληθεύτηκαν. Η οικονομική κρίση ήταν πραγματική, αλλά είχε ήδη φτάσει στο χειρότερό της σημείο. Η ανάπτυξη επανήλθε μερικούς μήνες αργότερα – φθάνοντας κατά μέσο όρο το 80% τα επόμενα πέντε χρόνια. Κάναμε λάθος ωστόσο στην υπόθεσή μας ότι δεν θα επιβάλλονταν τέτοιες καταστροφικές πολιτικές σε κάποια ανεπτυγμένη χώρα. Οι οικονομολόγοι μπορεί να μαθαίνουν από την Ιστορία αλλά οι πολιτικοί είναι καταδικασμένοι να την επαναλαμβάνουν.

Ξανά, στην Ελλάδα, το ΔΝΤ δέχθηκε πιέσεις από κοντόφθαλμους πολιτικούς να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα που γνώριζε ότι ούτε βιώσιμο ήταν ούτε προς το συμφέρον της χώρας ήταν. Η θυσία της Ελλάδας στο όνομα της ευρωπαϊκής ή της συστημικής χρηματοπιστωτικής σταθερότητας μπορεί κάποτε να ήταν ο σωστός δρόμος για το ΔΝΤ, αλλά η κρίση στη χώρα έχει ξεπεράσει το σημείο στο οποίο αυτές οι πολιτικές έπαψαν να είναι δικαιολογημένες. Τώρα που η αναποτελεσματική και μη δημοφιλής κυβέρνηση της Ελλάδας εκδιώχθηκε (ακόμη μία έγκυρη πρόβλεψη), έχει έρθει η ώρα η υπόλοιπη Ευρώπη να καθαρίσει αυτό το οικονομικό χάος. Αυτό δεν πρόκειται να γίνει υποχρεώνοντας την Ελλάδα να ξεπληρώσει ένα χρέος που δεν μπορεί για δοθεί ένα μάθημα ηθικής – προσέγγιση που δυστυχώς οι πολιτικοί της ευρωζώνης είναι διατεθειμένοι να ακολουθήσουν.

Το πρώτο μάθημα από την Αργεντινή είναι ότι αν τα οικονομικά είναι στο πλευρό σου, μπορείς και πρέπει να αγνοήσεις τους πολιτικούς που προφητεύουν την καταστροφή. Η μεγάλη πλειοψηφία των οικονομολόγων (εκτός της Γερμανίας) συμφωνούν ότι το χρέος της Ελλάδας πρέπει να διαγραφεί και η δημοσιονομική της πολιτική να χαλαρώσει. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή είναι και η άποψη των οικονομολόγων του ΔΝΤ, για παράδειγμα, ο πρώην διευθυντής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ, Ρέζα Μογκαντάμ, κάλεσε για μείωση του ελληνικού χρέους.

Το δεύτερο μάθημα από την κρίση της Αργεντινής είναι ότι μία βραχύβια περίοδος πολιτικής αναταραχής δεν είναι τίποτε συγκριτικά με μία μακρά περίοδο ανεγκέφαλων, κακά σχεδιασμένων πολιτικών. Το γεγονός ότι το ελληνικό χρηματιστήριο κατρακυλά δεν σημαίνει κάτι. Έπειτα από επτά χρόνια οικονομικής συρρίκνωσης και ανθρώπινου πόνου χειρότερου από εκείνου στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης το 1930, ακόμη και ένας σημαντικός βαθμός αστάθειας δεν είναι λόγος για να επιμείνουμε σε αποτυχημένες πολιτικές. Η εμπειρία της Αργεντινής μας έδειξε ότι μετά την αλλαγή της πολιτικής, η ανάκαμψη μπορεί να έρθει εντυπωσιακά γρήγορα. Μία συμφωνία αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, μαζί με μία σταθερή, υπέρ των μεταρρυθμίσεων κυβέρνηση, θα έχουν ως αποτέλεσμα μία γρήγορη ανάκαμψη της εμπιστοσύνης και της ανάπτυξης.

Αλλά το τρίτο μάθημα εμπεριέχει έναν μεγάλο περιορισμό. Η Ελλάδα πρέπει να αναγνωρίσει ότι τα βασικά της προβλήματα προέρχονται από δικά της λάθη. Τα ελλείμματα και το μη βιώσιμο χρέος είναι συμπτώματα σοβαρών παθολογικών καταστάσεων: ενός δυσλειτουργικού δημόσιου τομέα, ενός μή ανταγωνιστικού ιδιωτικού τομέα και μίας ελίτ που αποποιήθηκε των ευθυνών της και αντί να αντιμετωπίσει τις τρέχουσες προκλήσεις χρησιμοποίησε το κράτος για να δίνει δουλειές στους ημετέρους. Οι αιτίες των οικονομικών και πολιτικών παθολογιών της Αργεντινής ποτέ δεν διευθετήθηκαν. Έπειτα από μία και πλέον δεκαετία τίποτε δεν έχει αλλάξει. Αν η Ελλάδα θέλει να μπει στον δρόμο της βιώσιμης ανάκαμψης δεν πρέπει να χάσει χρόνο.