Τον ερχόμενο Απρίλιο μια εκ πρώτης όψεως απίθανη ακροαματική διαδικασία θα λάβει χώρα στη Βιέννη της Αυστρίας. Εκεί 25.000 πολίτες θα βρεθούν διά των νομικών εκπροσώπων τους αντιμέτωποι με τη Facebook, με την κατηγορία ότι ο κολοσσός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παραβίασε τα προσωπικά τους δεδομένα. Η υπόθεση είναι γνωστή ως «Europe vs Facebook» (Ευρώπη κατά Facebook) –αλλά εύστοχα έχει χαρακτηριστεί από τα ξένα μέσα ενημέρωσης «υπόθεση Δαβίδ κατά Γολιάθ».
Πρωτεργάτης αυτής της κίνησης είναι ο αυστριακός φοιτητής Νομικής Μαξ Σρεμς, ο οποίος αξιώνει από την εταιρεία του Μαρκ Ζάκερμπεργκ να καταβάλει αποζημίωση ύψους περίπου 500 ευρώ σε καθέναν από τους 25.000 υποστηρικτές του. Το ποσό είναι συμβολικό –για την ίδια τη Facebook, σε περίπτωση που υποχρεωνόταν να το καταβάλει στο σύνολό του, θα ήταν αξιόλογο -, ωστόσο ενδεχόμενη νίκη των εναγόντων θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου για τις εταιρείες του Διαδικτύου και τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών τους.
Ο Σρεμς υποστηρίζει ότι η Facebook παραβιάζει την ευρωπαϊκή νομοθεσία, παρακολουθώντας τις κινήσεις των χρηστών της σε εξωτερικές σελίδες, με τη χρήση συστημάτων Μεγάλων Δεδομένων (Big Data systems). Επίσης υποστηρίζει ότι η εταιρεία παραχώρησε αυτά τα δεδομένα στην αμερικανική Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας (NSA) στο πλαίσιο του κατασκοπευτικού της προγράμματος Prism. Στις 9 Απριλίου το περιφερειακό δικαστήριο της Βιέννης σε μια πρώτη ακροαματική διαδικασία θα εξετάσει την υπόθεση και θα κρίνει αν θα γίνει δεκτή.
Ενώ η αγωγή κατατέθηκε από τον Σρεμς το περασμένο καλοκαίρι, ο ίδιος χρησιμοποίησε τη δυνατότητα που του παρείχε η αυστριακή νομοθεσία, η οποία επιτρέπει σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη να προσθέσουν και τις δικές τους διεκδικήσεις και εκείνος να προχωρήσει τη νομική διαδικασία εκ μέρους τους. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, περίπου 25.000 χρήστες του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης υπέγραψαν προκειμένου να συμμετάσχουν στην αγωγή κατά της Facebook Ireland, η οποία είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία των δεδομένων των χρηστών της εκτός Ηνωμένων Πολιτειών και Καναδά.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Σρεμς τα βάζει με τη Facebook. Το 2013 κατέθεσε μήνυση κατά της Facebook για την ανάμειξή της στο κατασκοπευτικό πρόγραμμα Prism, ενώ το 2011 έγινε παγκοσμίως γνωστός επειδή ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που ζήτησε από τη Facebook να αποκαλύψει όλα τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή της για τον ίδιο –αίτημα για το οποίο έλαβε έναν όγκο 1.222 σελίδων.


Κρίστιαν Φουκς: Ενα νέο καθεστώς απλήρωτης ψηφιακής εργασίας
Καθηγητής για την ερευνα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

«Δύο είναι τα μεγάλα προβλήματα που προκύπτουν από την εκμετάλλευση των προσωπικών δεδομένων των χρηστών του Διαδικτύου: πρώτον, ότι δημιουργείται ένα καθεστώς απλήρωτης ψηφιακής εργασίας σε βάρος τους και, δεύτερον, η ύπαρξη ενός βιομηχανο-κατασκοπευτικού συμπλέγματος το οποίο αποκάλυψε ο Εντουαρντ Σνόουντεν» είπε στο «Βήμα» ο Κρίστιαν Φουκς, καθηγητής για την Ερευνα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης στο Πανεπιστήμιο του Γουεστμίνστερ στο Λονδίνο.


Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί μετά την ακροαματική διαδικασία στη Βιέννη τον Απρίλιο;
«Θεωρητικά πρόκειται για μια καλή εξέλιξη που πολίτες μηνύουν τη Facebook για παρακολούθηση υπέρ κυβερνήσεων και επιχειρήσεων. Η μοναδική μου αμφιβολία είναι ότι θα χρησιμοποιήσει το πλαίσιο του δικαίου της αστικής τάξης, όπως ισχύει σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στην Αυστρία ή στην Ιρλανδία, όπου έχουν προκύψει τέτοιες υποθέσεις. Αυτοί οι νόμοι είναι πολύ φιλικοί προς τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις και αυτό είναι πρόβλημα. Ο Μαξ Σρεμς, ο άνδρας πίσω από την υπόθεση “Ευρώπη κατά Facebook”, κατέθεσε ήδη αντίστοιχη αγωγή κατά της Facebook στην Ιρλανδική Αρχή Προστασίας Δεδομένων που οδήγησε σε σχετικό έλεγχο, αλλά ο επίτροπος Μπίλι Χοκς είναι συντηρητικός και θεώρησε ότι η στοχευμένη διαδικτυακή διαφήμιση είναι νόμιμος επιχειρηματικός στόχος, δίκαιος προς τους χρήστες του Facebook. Και στην εταιρεία τώρα επιτρέπεται να συνεχίζει να εμπορευματοποιεί τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών της».
Πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος για τους χρήστες του Facebook –και όχι μόνο –από αυτή τη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων;
«Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός, αλλά το να περιγράφουμε το πρόβλημα μόνο ως ζήτημα παραβίασης της ιδιωτικότητας δεν είναι επαρκές και γι’ αυτόν τον λόγο η φιλελεύθερη κριτική κατά του Facebook αποτυγχάνει. Για παράδειγμα, η σοσιαλιστική κριτική κατά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που κι εγώ ο ίδιος προσπαθώ να δομήσω στην ακαδημαϊκή μου δουλειά, υπογραμμίζει ότι το Facebook και τα κυρίαρχα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εν γένει χρησιμοποιώντας τη στοχευμένη διαφήμιση εκμεταλλεύονται την απλήρωτη ψηφιακή εργασία των χρηστών τους. Ετσι προκύπτει ένα νέο είδος σχέσεων εργασίας στο οποίο οι χρήστες είναι οι εργαζόμενοι σχηματίζοντας μια νέα εργατική τάξη. Σε αυτό προστίθενται οι αποκαλύψεις του Εντουαρντ Σνόουντεν που δείχνουν την άλλη πλευρά του προβλήματος, δηλαδή την ύπαρξη ενός βιομηχανο-κατασκοπευτικού συμπλέγματος στο οποίο μυστικές υπηρεσίες, εταιρείες επικοινωνιών όπως η Facebook και η Google και ιδιωτικές εταιρείες ασφάλειας συνεργάζονται προκειμένου να ελέγξουν και να παρακολουθήσουν τα προσωπικά δεδομένα και τις επικοινωνίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα προβλήματα επομένως είναι η εκμετάλλευση της ψηφιακής εργασίας και ο έλεγχος που ασκεί το βιομηχανο-κατασκοπευτικό δίκτυο».

Πώς μπορούν επομένως οι χρήστες του Διαδικτύου να εκμεταλλεύονται όσα καλά αυτό προσφέρει χωρίς να βάζουν σε κίνδυνο την ιδιωτικότητα και τα προσωπικά τους δεδομένα;
«Οι μηνύσεις κατά της Facebook, της Google κ.τ.λ. στο ισχύον νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν επαρκούν. Χρειαζόμαστε προσπάθειες για να αλλάξει αυτό το νομικό πλαίσιο ώστε μη καπιταλιστικές εναλλακτικές προς το Facebook να είναι πιο εύκολο να χρηματοδοτηθούν και να υποστηριχθούν. Η κίνηση “Ευρώπη κατά Facebook” είναι κατά κάποιον τρόπο κοντόφθαλμη αφού δεν έχει ως στόχο την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου, στόχο που έχει ανάγκη αριστερά πολιτικά κόμματα και κυβερνήσεις. Η Ελλάδα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο από αυτή την άποψη: τώρα διαθέτει τη μόνη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην Ευρώπη, μια κυβέρνηση η οποία αντιτίθεται στον νεοφιλελευθερισμό. Υπάρχει πιθανότητα, ως αλυσιδωτή αντίδραση, να προκύψουν και άλλες σοσιαλιστικές κυβερνήσεις σε χώρες της Ευρώπης. Επομένως ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί μεγάλη ελπίδα για την ευρωπαϊκή Αριστερά. Μια σοσιαλιστική κυβέρνηση πρέπει σε δεύτερο χρόνο, μετά την αμφισβήτηση της λιτότητας και του νεοφιλελευθερισμού, να αναζητήσει νέες στρατηγικές για την πολιτική των μίντια και του Διαδικτύου. Για την Ελλάδα αυτό σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να επαναφέρει την κρατική ραδιοτηλεόραση και να αναπτύξει νέες στρατηγικές για τη διαδικτυακή πολιτική σε ένα αριστερό πλαίσιο, εμπνέοντας και την υπόλοιπη Ευρώπη προς αυτόν τον σκοπό. Δηλαδή, πρέπει να βρούμε τρόπους να διοχετευθούν δημόσιοι πόροι προς τα μη εμπορικά, εναλλακτικά κοινωνικά και διαδικτυακά μέσα. Εχω προτείνει την εισαγωγή μιας συμμετοχικής συνδρομής για τα μίντια και φορολόγησης της διαφήμισης. Αν η Αριστερά καταφέρει να αναπτύξει τέτοιες στρατηγικές, τότε οι εναλλακτικές προς το Facebook είναι πιθανές».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ