Το στηθοσκόπιο πάει στο… μουσείο;

Πέρασαν 200 χρόνια από την πρώτη ημέρα που εφευρέθηκε σε μια πνευμονολογική κλινική στη Γαλλία και το στηθοσκόπιο συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα (οπτικά τουλάχιστον) σύμβολα του ιατρικού επαγγέλματος. Μήπως όμως οι ημέρες του είναι πλέον μετρημένες;

Σύμφωνα με δύο κορυφαίους γιατρούς στο Νοσοκομείο «Ορος Σινά» στη Νέα Υόρκη, ίσως το στηθοσκόπιο βρεθεί σύντομα στο… μουσείο καθώς τη σκυτάλη φαίνεται να παίρνει η νέα, φορητή τεχνολογία υπερήχων που είναι πολύ πιο ακριβής (αλλά και ακριβή).

«Οπως τα βινύλια αντικαταστάθηκαν από τις κασέτες, στη συνέχεια ήλθαν τα CD και τα MP3, έτσι και το στηθοσκόπιο φαίνεται ότι θα αντικατασταθεί από τους υπερήχους» αναφέρουν οι καθηγητές Τζάγκατ Ναρούλα και Μπρετ Νέλσον.

Σε κύριο άρθρο τους που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Καρδιάς «Global Heart», οι δύο ειδικοί αναφέρονται στη νέα τεχνολογία που απειλεί να ρίξει από το «βάθρο» του το στηθοσκόπιο. Οι υπέρηχοι είναι μάλλον γνωστοί στους περισσότερους ως μια μέθοδος για τον έλεγχο της πορείας των εγκύων και των εμβρύων που κυοφορούν, αλλά χρησιμοποιείται ευρέως σε όλο το πεδίο της ιατρικής για την απεικόνιση της καρδιάς, των πνευμόνων και πολλών άλλων οργάνων. Η συγκεκριμένη τεχνολογία υπάρχει ήδη από τη δεκαετία του 1950, ωστόσο τα πρώτα χρόνια δεν ήταν καθόλου εύκολη η εφαρμογή της αφού το μηχάνημα υπερήχων είχε μέγεθος μεγάλου ψυγείου! Σταδιακά όμως, όπως συνέβη σε όλες τις συσκευές, π.χ. στις τηλεοράσεις, στους υπολογιστές αλλά και στα κινητά τηλέφωνα, τα μηχανήματα υπερήχων «συρρικνώθηκαν» σημαντικά.

Ηδη hi-tech τέτοια μηχανήματα υπάρχουν σε νοσοκομεία ανά τον κόσμο όπως το VScan που χρησιμοποιείται στα νοσοκομεία του βρετανικού συστήματος υγείας. Μια συσκευή τσέπης που μοιάζει με «έξυπνο» κινητό τηλέφωνο στέλνει εικόνα του εσωτερικού του σώματος του ασθενούς σε μια οθόνη η οποία έχει μέγεθος παλάμης.

Πώς «γεννήθηκε»

Το στηθοσκόπιο πάλι αποτελεί μια άλλου τύπου, κλασική αξία. Εφευρέθηκε το 1816 από τον γάλλο Ρενέ Λενέκ, πρωτοπόρο στο τότε αναδυόμενο πεδίο της στηθοσκόπησης –με άλλα λόγια, του να ακούν οι ειδικοί τον… εσωτερικό κόσμο του σώματος του ασθενούς για να διαγνώσουν την κατάστασή του. Την εποχή του δρος Λενέκ, το καλύτερο που μπορούσε να κάνει ένας γιατρός για να ακροαστεί τον ασθενή του ήταν να πιέσει το αφτί του στο σημείο του σώματος που ήθελε να ακούσει.

Οταν όμως κάποια ημέρα μια ευτραφής ασθενής έφθασε στην πνευμονολογική κλινική του δρος Λενέκ στο Νοσοκομείο Νεκέρ στο Παρίσι, ο ειδικός δεν ήξερε τι ακριβώς να κάνει ώστε να ακροαστεί το τι συνέβαινε στους πνεύμονες της ασθενούς οι οποίοι κρύβονταν κάτω από τα… πολύ πλούσια ελέη της. Η λύση που βρήκε ήταν να χρησιμοποιήσει ένα κομμάτι χαρτί το οποίο έκανε ρολό. Πιέζοντας τη μια άκρη του στο στήθος της ασθενούς και βάζοντας το αφτί του στην άλλη άκρη, ανακάλυψε ότι ο σωλήνας αύξανε την ένταση του ήχου. Σύντομα ο δρ Λενέκ τελειοποίησε την εφεύρεσή του δημιουργώντας έναν ξύλινο σωλήνα που ονόμασε στηθοσκόπιο.

Ως το 1850 το στηθοσκόπιο είχε μετατραπεί σε ένα από τα βασικά «εργαλεία» των γιατρών. Το σύγχρονο στηθοσκόπιο, φτιαγμένο από λάστιχο και αργότερα από πλαστικό με τη μεταλλική στρογγυλή άκρη που τοποθετείται επάνω στο σώμα του ασθενούς, εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1890 και από τότε έγινε μόνιμο… αξεσουάρ του ιατρικού επαγγέλματος. Σήμερα ένα στηθοσκόπιο κοστίζει γύρω στα 100 ευρώ και ακολουθεί τα χρώματα και τις επιταγές της μόδας –υπάρχουν ακόμη και ροζ στηθοσκόπια με χαραγμένο επάνω τους το οτιδήποτε (από τα αρχικά του κατόχου τους ως ευφάνταστους στίχους).

Η τεχνολογία υπερήχων

Σε αντίθεση με το σχετικώς φθηνό στηθοσκόπιο, η φορητή συσκευή υπερήχων VScan της εταιρείας GE Healthcare σήμερα κοστίζει περί τα 6.000 ευρώ. Ο Πέτρος Νιχογιαννόπουλος, καθηγητής Καρδιολογίας στο Imperial College του Λονδίνου και διευθυντής της Καρδιολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Hammersmith του Λονδίνου, ήταν ο πρώτος που προμηθεύτηκε κάποιες τέτοιες συσκευές για το προσωπικό του ήδη από το 2010. Οπως ο ίδιος ο καθηγητής είπε, οι γιατροί της κλινικής του «κόλλησαν» με το νέο γκάτζετ το οποίο έφερε επανάσταση στον τρόπο με τον οποίον οι καρδιολογικοί ασθενείς εξετάζονται τόσο στο νοσοκομείο όσο και σε κλινικές.

Το υψηλό κόστος των συσκευών υπέρηχων χαρίζει πάντως περισσότερη… ζωή στο στηθοσκόπιο, αφού σημαίνει ότι οι υπέρηχοι δεν θα το αντικαταστήσουν τόσο εύκολα. Ο έλληνας καθηγητής του Imperial ελπίζει σε κάθε περίπτωση ότι το στηθοσκόπιο δεν θα μπει στο μουσείο. «Εκτιμώ ότι θα περάσουν πολλά χρόνια, ακόμη και δεκαετίες προτού συμβεί αυτό. Οι ήχοι της καρδιάς είναι σημαντικοί για τους γιατρούς –αυτό δεν θα αλλάξει εύκολα».

Δημοσιεύτηκε στο HELIOS PLUS στις 29 Ιανουαρίου 2014