Εχουν εξασφαλισμένη θέση στα σημαντικότερα ματς του κόσμου. Στέκονται δίπλα στους σουπερστάρ του ποδοσφαίρου. Κανείς δεν τους πειράζει και δεν τους ενοχλεί. Και δεν βλέπουν ούτε δευτερόλεπτο του αγώνα! Στην Ευρώπη είναι ήδη κανόνας. Στην Ελλάδα ίσως η ενδεδειγμένη λύση για τα κρούσματα βίας στα γήπεδα. Οι άνδρες με τα πορτοκαλί ή όποιο άλλο φωτεινό χρώμα μπορεί να τους ξεχωρίσει από τα πλήθη αλλά και να τους κάνει να διαφέρουν από τους κλασικούς αστυφύλακες -, αλλιώς οι ιδιωτικοί αστυνομικοί που επιστρατεύουν ομάδες και ομοσπονδίες για την τήρηση της τάξης στα στάδια, αποτελούν ήδη θεσμό στην Ευρώπη. Τόσο που όταν, τον περασμένο Οκτώβριο, διακόπηκε ο αγώνας της Γαλλίας με την Αλγερία ύστερα από την εισβολή βορειοαφρικανών οπαδών στον αγωνιστικό χώρο του «Σταντ ντε Φρανς», το θέμα συζήτησης ήταν η μη αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας ασφαλείας την οποία είχε προσλάβει η γαλλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία και η διοίκηση του παρισινού σταδίου.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το ποδόσφαιρο άρχισε να αμφισβητεί τις περισσότερες από τις βασικές αρχές που ίσχυαν παλαιότερα για τη βία στα γήπεδα, την ασφάλεια των οπαδών και την τήρηση της τάξης. Μετά την αγγλική επανάσταση της «έκθεσης Τέιλορ», στην οποία διακηρύχθηκε για πρώτη φορά η σχέση των απαράδεκτων σταδίων με την αντίστοιχη συμπεριφορά των χούλιγκαν – σε άθλιες συνθήκες ο θεατής συμπεριφέρεται άθλια -, οι Ευρωπαίοι, κοιτάζοντας και προς τις προηγμένες ΗΠΑ, συνειδητοποίησαν ότι και αυτή η παρουσία των αστυνομικών μέσα στα γήπεδα αρκούσε να προκαλέσει από μόνη της επεισόδια – σε συνθήκες έντονης αστυνομοκρατίας, μάλιστα, ο θεατής θα αντιδρούσε πιθανότατα ως παράνομος.
Επιπλέον οι σαρωτικές εξελίξεις μέσα στο ίδιο το άθλημα, καθώς αυτό περνούσε από τα χέρια των ρομαντικών προέδρων σε αυτά των εισηγμένων ανωνύμων εταιρειών, υπαγόρευαν και το εύλογο ερώτημα: Γιατί η κρατική αστυνομία να σπαταλούσε δυνάμεις σε προσωπικό και να ξόδευε χρήματα για μια υπόθεση που αφορούσε ιδιωτικές επιχειρήσεις; Με την ίδια λογική τα θέατρα θα έπρεπε να είχαν αστυνομικούς αντί για ταξιθέτριες. Ετσι τα παραδοσιακά όργανα της τάξης αποσύρθηκαν σταδιακά έξω από τα γήπεδα προς τα εκεί όπου άνηκαν πραγματικά. Στον περιβάλλοντα χώρο, για να τηρούν εκεί την τάξη, όπως συμβαίνει με την Αστυνομία και την Τροχαία σε περιπτώσεις μεγάλων συναυλιών. Δεν μπαίνουν βέβαια μέσα στον χώρο της εκδήλωσης.
* Η μουντιαλική εμπειρία ΗΠΑ και Γαλλίας
Το 1994 στο Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου που διοργανώθηκε στις ΗΠΑ έγινε για πρώτη φορά αισθητή η παρουσία των επονομαζόμενων «stewards». Εύσωμοι νέοι, συνήθως μαύροι, με χαρακτηριστική στολή και μια ευγένεια που μόλις κάλυπτε τον υπολανθάνοντα τσαμπουκά, τηρούσαν την τάξη από τη στιγμή που ο οπαδός περνούσε τη θύρα του σταδίου. Ο συγχρονισμός ήταν ιδανικός.
Η απουσία των άγγλων οπαδών – αφού η Εθνική Αγγλίας είχε αποκλειστεί από εκείνο το Μουντιάλ – έκανε το έργο των ιδιωτικών ομάδων ασφαλείας πολύ πιο εύκολο.
Το πείραμα είχε πετύχει καθώς το Παγκόσμιο Κύπελλο των ΗΠΑ θεωρείται ως σήμερα η ποδοσφαιρική διοργάνωση με τα λιγότερα κρούσματα βίας στην τελευταία 20ετία. Ασχέτως αν πλέον τα επεισόδια δεν γίνονται εντός των σταδίων αλλά στους δρόμους της πόλης, συνήθως από οπαδούς-εκδρομείς χωρίς εισιτήρια.
Οι υπεύθυνοι ασφαλείας έγιναν μόδα. Στην Αγγλία, στα πολυτελή γήπεδα της Πρέμιερ Λιγκ καθιερώθηκαν ταχύτατα. Ηταν προτιμότεροι από αστυνομικούς καθώς η δικαιοδοσία τους ήταν πολύ πιο ευέλικτη. Μπορούσαν με την ίδια ευκολία να απομακρύνουν έναν ταραχοποιό και να υποδείξουν με ευγένεια σε έναν θεατή πού είναι η θέση του.
Στη Γαλλία πρωτοδοκιμάστηκαν στο «τουρνουά της Γαλλίας», στη διοργάνωση που έγινε το 1997 στη Λυών ως γενική δοκιμή του Μουντιάλ ’98. Υπολογίζεται ότι 6.000 άτομα εργάστηκαν ως σεκιούριτι ή ελεγκτές στα γήπεδα της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου το καλοκαίρι του 1998.
Στα επόμενα χρόνια οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί σύλλογοι θα προσελάμβαναν ιδιωτική αστυνομία για την τήρηση της τάξης στα γήπεδά τους. Η επιτυχία τους είναι πραγματική αλλά περιορισμένης εμβέλειας και αρκετές φορές επιλεκτική.
* Ενα άτομο για κάθε 100 θεατές
Οι ιδιωτικοί αστυνομικοί πράγματι είναι μια πολύ πιο βολική λύση. Με καλό έλεγχο στη διάθεση των εισιτηρίων – ώστε αυτά να μη φτάνουν στα χέρια ύποπτων ατόμων και συνδέσμων οπαδών με βεβαρημένο παρελθόν – και μια αξιοπρεπή σωματική έρευνα καθώς ο θεατής μπαίνει στο στάδιο, τα πράγματα γι’ αυτούς γίνονται πολύ απλά. Η ποδοσφαιρική βία όμως ως φαινόμενο δεν μπορεί να τοποθετηθεί και να «μετρηθεί» μόνο εντός των σταδίων. Στο Μουντιάλ της Γαλλίας καθώς και στο Euro 2000 στο Βέλγιο και στην Ολλανδία χρησιμοποιήθηκαν εκατοντάδες άτομα ως ιδιωτική ασφάλεια.
Ηταν δύο διοργανώσεις που συγκλονίστηκαν από τρομακτικής έκτασης επεισόδια στους δρόμους των πόλεων. Επιπλέον στα χρόνια της καθιέρωσης των σεκιούριτι πλήθυναν και οι καταγγελίες των φιλοξενούμενων οπαδών για αδικαιολόγητη αυστηρότητα και βαναυσότητα των stewards στα εκτός έδρας παιχνίδια.
Η νομικά αυθαίρετη εξουσία των σεκιούριτι μέσα στα γήπεδα παραμένει μια μαύρη τρύπα στην όλη υπόθεση. Κανείς επίσης δεν διασφαλίζει τον τρόπο με τον οποίο επιλέγεται το προσωπικό στις εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες ασφαλείας.
Επιχειρήσεις που φυτρώνουν πλέον σαν μανιτάρια σε όλη την Ευρώπη. Στη γαλλική Ναντ η εταιρεία που έχει πάρει τη δουλειά της ασφάλειας στο γήπεδο «Φελίξ Μπολάρ» είναι και βασικός χορηγός της ομάδας. Στο Γουέμπλεϊ, ώσπου να κλείσει, η εταιρεία σεκιούριτι, η οποία διέθετε 1.000 άτομα για λογαριασμό του διάσημου σταδίου, εισέπραττε για κάθε αγώνα περίπου 25 εκατ. δρχ. (γύρω στα 73.500f) για τις υπηρεσίες της. Για μια μικρομεσαία ευρωπαϊκή ομάδα, τη γαλλική Μετς, η ιδιωτική ασφάλεια για τους αγώνες τής κοστίζει περίπου 125 εκατ. δρχ. (367.000f) σε ετήσια βάση.
Ο γενικός κανόνας θέλει ένα άτομο της ιδιωτικής ασφάλειας για κάθε 100 θεατές. Το ποιο θα είναι αυτό το άτομο, συχνά κακοπληρωμένο – με τον βασικό μισθό -, πιθανότατα με μέτρια μόρφωση και με εκπαίδευση που περιορίζεται σε μια αξιοπρεπή ενημέρωση από τον προϊστάμενο λίγη ώρα πριν από τον αγώνα, είναι το ζητούμενο. Η αναγκαιότητα ενός νομοθετικού πλαισίου είναι εδώ και χρόνια ορατή – από το 1998 συζητείται στη Γαλλία.
* Η ελληνική πρωτοτυπία και το μεγάλο κόστος της
Το ίδιο ορατή όμως είναι και η οριστική κατάργηση της κλασικής αστυνομίας μέσα στα ποδοσφαιρικά γήπεδα. Η UEFA δηλώνει «ευαίσθητη στην εναρμόνιση του καθεστώτος που θα ισχύει μέσα στα στάδια» και για την ώρα αφήνει το θέμα στη διακριτική ευχέρεια των εθνικών ποδοσφαιρικών ομοσπονδιών. Δεν συζητεί όμως καν την παρουσία της αστυνομίας, την οποία θέλει με περισσότερες δυνάμεις στους δρόμους, έξω από τα στάδια.
Η ελληνική πρωτοτυπία των εκατοντάδων αστυνομικών μέσα στα γήπεδα έχει ανυπολόγιστο – και αδικαιολόγητο – κόστος. Είναι αυθαίρετο να θεωρεί κανείς ότι αποδίδοντας ένα μέρος από τις εισπράξεις στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης πληρώνεις το κράτος για τις υπηρεσίες του.
Ο αστυνομικός που δεσμεύεται για κάποιες ώρες μέσα σε ένα γήπεδο απουσιάζει ταυτόχρονα από αλλού, εκεί όπου είναι χρήσιμος για ολόκληρη την κοινωνία και όχι για δύο ανώνυμες ποδοσφαιρικές ή καλαθοσφαιρικές εταιρείες.
Αφήστε που στα ελληνικά γήπεδα, κατά κανόνα, οι αστυνομικοί είναι θεατές του ματς και μόνο όταν «αρχίσουν τα όργανα» στις κερκίδες θυμούνται ότι οι ίδιοι είναι εκεί ως όργανα της τάξης. Μόνο που τότε, τις περισσότερες φορές, είναι πλέον αργά να αποτρέψουν τα επεισόδια αφού δεν έχουν φροντίσει εξαρχής να δράσουν προληπτικά…
