Πιείτε μια… κάμερα στην υγειά σας

Μπορεί να μοιάζει απίστευτο, όμως με μια γουλιά νερό έχετε πλέον τη δυνατότητα να καταπιείτε… μια κάμερα η οποία έχει ως στόχο να «κινηματογραφήσει» τον εσωτερικό σας κόσμο. Για την ακρίβεια να καταγράψει καρέ καρέ την κατάσταση του λεπτού εντέρου σας. Το νέο μεγάλο επίτευγμα στον διαγνωστικό τομέα της γαστρεντερολογίας είναι ουσιαστικώς… μικροσκοπικό και έχει το όνομα «M2A Capsule Endoscopy». Με διαστάσεις περίπου ίδιες με αυτές ενός χαπιού (11 χιλιοστά πλάτος, 26 χιλιοστά μήκος και βάρος 3,7 γραμμάρια) η κάψουλα-βιντεοκάμερα προσφέρει ανώδυνη εξονυχιστική εξέταση του αποκαλούμενου «μαύρου κουτιού» του οργανισμού, του λεπτού εντέρου, κάνοντας ένα οκτάωρο ταξίδι στον εξάμετρο «λαβύρινθο» του πολύπλοκου αυτού οργάνου και λαμβάνοντας περί τις 57.000 φωτογραφίες του. Το γεγονός ότι σώζει από ταλαιπωρία τον ασθενή – με ένα «εις υγείαν» και μια μικρή προετοιμασία που προηγείται της εξέτασης μπορεί να λάβει γρήγορη και ασφαλή διάγνωση για την κατάστασή του – έχει κάνει τη συγκεκριμένη διαγνωστική μέθοδο ιδιαιτέρως δημοφιλή. Από την πρώτη εμφάνισή της πριν από περίπου τρία χρόνια, τη βιντεοκάψουλα έχουν ήδη «καταπιεί» ως σήμερα περίπου 100.000 ασθενείς σε 61 χώρες. Στην χώρα μας η μέθοδος, η οποία διατίθεται σήμερα από 14 κέντρα (οκτώ στον δημόσιο τομέα και τα υπόλοιπα στον ιδιωτικό), κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2002 και ήδη έχει εφαρμοστεί σε περίπου 700 ασθενείς. Και οι τάσεις εμφανίζονται αυξητικές: προφανώς το «πιείτε – φωτογραφίστε – τελειώσατε» είναι εκείνο που κάνει όλο και περισσότερους ανθρώπους να επιλέγουν την εξέταση-βιντεοσκόπηση καθώς κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της δεν χρειάζεται ούτε καν η παρουσία στο ιατρείο. Ενώ η κάψουλα «εργάζεται» ο ασθενής μπορεί να κάνει τα ψώνια του…

H πρώτη «λήψη» της βιντεοκάψουλας έγινε σε πειραματικό επίπεδο μετά τη συνάντηση ενός αμερικανού γιατρού με έναν ισραηλινό μηχανικό το 1998. Δύο χρόνια αργότερα δημοσιεύονταν στην επιθεώρηση «Nature» τα αποτελέσματα της πρώτης έρευνας σχετικά με την κάψουλα, τα οποία βασίζονταν στην εξέταση δέκα εθελοντών-«πρωταγωνιστών» του… έργου. Εκτοτε η εταιρεία-«παραγωγός» της κάψουλας «Given Imaging» με έδρα στο Ισραήλ έχει δώσει ως σήμερα την ευκαιρία σε περίπου 100.000 ασθενείς σε όλον τον κόσμο – περίπου 600-700 στη χώρα μας – μιας ανώδυνης εξέτασης του λεπτού εντέρου τους.

Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο κ. N. Καλαντζής, επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, γαστρεντερολόγος και διευθυντής της Γαστρεντερολογικής Κλινικής του νοσοκομείου ΝΙΜΤΣ – το συγκεκριμένο νοσοκομείο ήταν και το πρώτο του ΕΣΥ που εφήρμοσε τη μέθοδο στην Ελλάδα ενώ έχει αντιμετωπίσει με αυτήν και τα περισσότερα περιστατικά ως σήμερα (232) -, η εντεροσκόπηση με την κάψουλα M2A παρουσιάζει βασικά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις κλασικές διαγνωστικές μεθόδους που εφαρμόζονται στο λεπτό έντερο (εντερόκλιση και προωθητική εντεροσκόπηση με ενδοσκόπιο). Ο κ. Καλαντζής εξηγεί τις άλλες δύο μεθόδους ελέγχου του λεπτού εντέρου και σημειώνει τα υπέρ και τα κατά τους:

– H εντερόκλιση είναι ακτινολογικός έλεγχος με βάριο. Τα μειονεκτήματα της εντερόκλισης είναι ότι ο ασθενής λαμβάνει ακτινοβολία ενώ συγχρόνως η μέθοδος είναι μικρής διαγνωστικής αξίας σε περιστατικά με αιμορραγία. Σε τέτοια περιστατικά που αφορούν κυρίως αγγειοδυσπλασίες ή μικρά έλκη η διαγνωστική ακρίβεια της μεθόδου φθάνει το 20% ενώ στις περιπτώσεις όγκων η διαγνωστική ακρίβειά της είναι 50%-60%.

– H προωθητική εντεροσκόπηση, η οποία διεξάγεται με χρήση ενδοσκοπίου, εμφανίζει σημαντικό μειονέκτημα καθώς μπορεί να ελέγξει το όργανο μόνο ως τα 120 εκατοστά, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του λεπτού εντέρου να μένει «στη σκιά» για τον ειδικό. Συγχρόνως ελλοχεύει ο κίνδυνος διάτρησης του εντέρου, ενώ πρόκειται για μια επώδυνη διαδικασία για την οποία χρειάζεται πολλές φορές ο ασθενής να τεθεί σε καταστολή. Παράλληλα η διαγνωστική αξία αυτής της μεθόδου είναι μεν μεγάλη αλλά μόνο ως εκεί που «βλέπει» το ενδοσκόπιο. Το κύριο πλεονέκτημά της είναι ότι αποτελεί τη μοναδική μέθοδο κατά την εφαρμογή της οποίας ο γιατρός μπορεί συγχρόνως, τη στιγμή που εντοπίζει βλάβη, να λαμβάνει βιοψίες και να προχωρεί σε επεμβατικές τεχνικές.

Σύμφωνα με τον κ. Καλαντζή, η εντεροσκόπηση με την κάψουλα «νικά κατά κράτος» τις άλλες υπάρχουσες μεθόδους σε δύο σημαντικά σημεία: «Προσφέρει έλεγχο ολόκληρου του οργάνου ενώ έχει και μεγάλη διαγνωστική ακρίβεια. Σε περιπτώσεις αιμορραγιών η διαγνωστική ακρίβειά της κυμαίνεται στο 70%-80%, ενώ στη διάγνωση όγκων, πολυπόδων και φλεγμονωδών νόσων, όπως η νόσος του Crohn, η διαγνωστική ακρίβεια υπερβαίνει το 85%. Πρόκειται για μια εύκολη διαδικασία που δεν ταλαιπωρεί τον ασθενή, ο οποίος δεν χρειάζεται καν να βρίσκεται στο ιατρείο. Συγχρόνως δείχνει με ακρίβεια στον ειδικό πού βρίσκεται η βλάβη που έχει εντοπισθεί, καθώς υπάρχει ένα ειδικό απεικονιστικό διάγραμμα που μαρτυρεί λεπτό προς λεπτό την πορεία της κάψουλας μέσα στο όργανο».

Το βασικό μειονέκτημα της μεθόδου, όπως επισημαίνει ο ειδικός, είναι ότι σε περίπτωση που υπάρχει στένωση του λεπτού εντέρου η κάψουλα μπορεί να «κολλήσει». Και αυτά τα περιστατικά, που έχουν όμως αναφερθεί είναι ελάχιστα και σε γενικά πλαίσια δεν έχουν απαιτήσει παρέμβαση του ειδικού για εξαγωγή της κάψουλας. «Για τον λόγο αυτόν στα ύποπτα για στένωση περιστατικά γίνεται προηγουμένως μια εντερόκλιση με βάριο και στη συνέχεια χορηγείται η κάψουλα». Στα μειονεκτήματα αυτής της προηγμένης μεθόδου περιλαμβάνονται ακόμη το ότι ο ειδικός δεν μπορεί να λάβει βιοψία αν εντοπισθεί βλάβη καθώς και το ότι η διαγνωστική ακρίβειά της δεν βρίσκεται στο 100%, όπως θα επιθυμούσε κάθε γιατρός, αν και είναι τουλάχιστον διπλάσια από όλες τις υπάρχουσες μεθόδους.

Τώρα ετοιμάζεται η κυκλοφορία μιας κάψουλας που θα είναι αυτοδιαλυόμενη, έτσι ώστε σε περίπτωση κατά την οποία υπάρχει στένωση αυτή να «καταστρέφεται» μέσα στον οργανισμό χωρίς περαιτέρω προβλήματα. Συγχρόνως αναμένεται σύντομα η κυκλοφορία από άλλη εταιρεία μιας νέας κάψουλας που θα είναι τηλεκατευθυνόμενη και η οποία θα μπορεί να λαμβάνει βιοψίες αν εντοπίσει βλάβη, ακόμη και να εκλύει φαρμακευτικές ουσίες σε περίπτωση που χρειάζεται να σταματήσει μια αιμορραγία. Μειονέκτημα της νέας κάψουλας θα είναι ότι για όση ώρα διαρκεί η εξέταση (6-8 ώρες) ο ειδικός θα πρέπει να βρίσκεται δίπλα στον ασθενή και να παρακολουθεί το «ταξίδι» της.

Η εντεροσκόπηση με κάψουλα προσφέρει γρήγορη διάγνωση σε περιπτώσεις ασθενειών του λεπτού εντέρου, όπως η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αλλά και ο καρκίνος (αδενοκαρκίνωμα, σάρκωμα, λέμφωμα, καρκινοειδές). Με… μια γουλιά νερό ασθενείς που επί έτη ταλαιπωρούνταν από διάρροιες, ανεξήγητους πόνους στην κοιλιακή χώρα, μείωση του βάρους, αναιμία εξαιτίας έλλειψης σιδήρου ή «μυστηριώδεις» αιμορραγίες του γαστρεντερικού συστήματος, βρήκαν τη σωστή διάγνωση και τη λύση στο πρόβλημά τους. Οπως αναφέρει ο κ. Καλαντζής, από την ως σήμερα εμπειρία των ειδικών του ΝΙΜΤΣ, τα πιο συχνά ευρήματα σε ασθενείς αφορούσαν αιμορραγίες (έλκη, αγγειοδυσπλασίες, πολύποδες) και ακολουθούσαν άλλες παθολογικές καταστάσεις, όπως η νόσος του Crohn. «Πρέπει να σημειωθεί ότι η εξέταση αυτή αφορά αποκλειστικά το λεπτό έντερο, καθώς η εξέταση του παχέος εντέρου γίνεται με κολονοσκόπηση την οποία δεν μπορεί να αντικαταστήσει η κάψουλα».

Βέβαια όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατά αν δεν υπήρχε η παράλληλη εκρηκτική πρόοδος σε τρεις τεχνολογίες. H σύμπραξη που επέτρεψε στη βιντεοκάψουλα να… κάνει καριέρα έχει τους εξής τίτλους: CMOS, ASIC, LED. Τι συμβολίζουν αυτά τα αρχικά; Προηγμένο υλικό (Complementary Μetal Οxyde Silicone) το οποίο έδωσε το «πράσινο φως» για τη δημιουργία μιας κάψουλας μικροσκοπικής μεν, αλλά ικανής να λαμβάνει και να μεταδίδει εικόνες με ανάλυση αντίστοιχη αυτής μιας φορητής τηλεόρασης. Προηγμένο σύστημα μετάδοσης εικόνων (Αpplication Specific Ιntegrated Circuit) το οποίο αποτέλεσε τη βάση για την κατασκευή μιας συσκευής πολύ μικρής και την ίδια στιγμή πολύ οικονομικής σε κατανάλωση ενέργειας. Προηγμένο σύστημα φωτισμού (Light Εmetting Diode) το οποίο, αν και πολύ μικρό, έχει μεγάλη ισχύ με αποτέλεσμα να λαμβάνονται πολύ ευκρινείς εικόνες.

Ποια είναι όμως η διαδικασία στην οποία καλείται να υποβληθεί ο ασθενής; Τα βήματα που ακολουθούνται είναι τρία: Αρχικώς, γίνεται προετοιμασία την προηγούμενη ημέρα της εξέτασης. Ο ασθενής λαμβάνει ένα ήπιο καθαρτικό προκειμένου το έντερο να αποβάλει οιοδήποτε περιεχόμενο θα παρεκώλυε την καλή καταγραφή από την κάμερα που φέρει η κάψουλα. Επιβάλλεται επίσης να είναι νηστικός ορισμένες ώρες πριν από τη λήψη της κάψουλας.

Την επομένη ο ασθενής πηγαίνει στον γιατρό και λαμβάνει την κάψουλα-βίντεο με λίγο νερό. Το υλικό που καταγράφει η ενσωματωμένη κάμερα της κάψουλας μεταδίδεται μέσω ενός δικτύου αυτοκόλλητων αισθητήρων που έχουν τοποθετηθεί στην κοιλιακή χώρα του ασθενούς σε έναν ειδικό καταγραφέα (Data Recorder) που φορά στη ζώνη του. H όλη διαδικασία διαρκεί 4-8 ώρες κατά τις οποίες ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει σπίτι του. Στη συνέχεια ο εξεταζόμενος επανέρχεται στο ιατρείο προκειμένου ο γιατρός να λάβει το υλικό που έχει συλλέξει η ειδική συσκευή. Το υλικό αυτό περνά από τον καταγραφέα σε έναν ειδικό επεξεργαστή και ο γιατρός βλέπει στην οθόνη τη διαδρομή της κάψουλας μέσα από έγχρωμες φωτογραφίες. Ο συνολικός χρόνος που απαιτείται για να υπάρξει ασφαλής ανάγνωση των αποτελεσμάτων είναι γύρω στις τρεις ώρες. H κάψουλα – η οποία είναι βέβαια μιας χρήσεως – αποβάλλεται από τον οργανισμό του ασθενούς με τα κόπρανα μέσα σε 24-48 ώρες.

H χρήση της μεθόδου αντενδείκνυται σε περιπτώσεις ασθενών που παρουσιάζουν στενώσεις του εντέρου και δυσκαταποσία ενώ υπάρχει και σχετική αντένδειξη για άτομα που έχουν εμφυτεύματα, όπως οι βηματοδότες. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Καλαντζής, τα περιστατικά ασθενών με βηματοδότη αντιμετωπίζονται κατά περίπτωση και σε συνεννόηση με τον καρδιολόγο.


Τα πλεονεκτήματα

Σύμφωνα με τους ειδικούς που έχουν εφαρμόσει αυτή τη «hi-tech» εντεροσκόπηση, πρόκειται για μια προηγμένη μέθοδο που επιλέγουν όλο και περισσότεροι ασθενείς επειδή ακριβώς είναι ανώδυνη και σώζει από την ταλαιπωρία των επεμβατικών τεχνικών. «Πρόκειται πραγματικά για μια πολύ προηγμένη μέθοδο καθώς έχει μεγάλη διαγνωστική ακρίβεια. Βοηθά τον ειδικό να εντοπίσει το ακριβές σημείο της βλάβης ενώ καθορίζει και το είδος της βλάβης. Συγχρόνως σε περιπτώσεις αιμορραγίας μειώνει σημαντικά τη θνητότητα των ασθενών. Βέβαια σε οξεία αιμορραγία του εντέρου η κάψουλα δεν είναι σε θέση να απεικονίσει όλο το μήκος του εντέρου λόγω δυσκολίας στην καταγραφή. Παράλληλα η μέθοδος προτιμάται από πολλούς ασθενείς καθώς δεν ταλαιπωρούνται».

Οι προσπάθειες πάντως για τελειοποίηση της κάψουλας αυτής συνεχίζονται ενώ η εταιρεία μελετά τώρα και τη δημιουργία παρόμοιων συσκευών για εξέταση του οισοφάγου, του στομάχου και του παχέος εντέρου. Μάλιστα οι κλινικές δοκιμές για την κάψουλα που θα «φωτογραφίζει» τον οισοφάγο έχουν ήδη αρχίσει. Ως φαίνεται, σύντομα θα μπορούμε να έχουμε ένα ολοκληρωμένο… οικογενειακό άλμπουμ με φωτογραφίες του… εσωτερικού μας κόσμου!


H χρήση της μεθόδου στην Ελλάδα

Η κάψουλα-βίντεο άρχισε να χρησιμοποιείται στη χώρα μας από τον Ιούνιο του 2002. Οπως αναφέρουν οι αρμόδιοι της εταιρείας «Ιατρική – Ευ ζην», που είναι και ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος διανομής της συσκευής στην Ελλάδα, οι ρυθμοί χρήσης της είναι συνεχώς αυξανόμενοι. Σήμερα η μέθοδος εφαρμόζεται σε 14 κέντρα σε όλη τη χώρα, εκ των οποίων οκτώ είναι δημόσια νοσοκομεία (ΝΙΜΤΣ, «Ευαγγελισμός», Αρεταίειο, «Ελενα», Ιπποκράτειο, Γενικό Κρατικό Αθηνών, Γενικό Κρατικό Νικαίας, Βενιζέλειο – Πανάνειο Γενικό Νοσοκομείου Ηρακλείου Κρήτης) και τα υπόλοιπα ιδιωτικές κλινικές (Περσεύς – Metropolitan, Υγεία, Ευρωκλινική, Ερρίκος Ντυνάν, Ιατρικό Παλαιού Φαλήρου και ένα ιδιωτικό ιατρείο). Μέχρι στιγμής εκτιμάται ότι περίπου 700 περιστατικά έχουν αντιμετωπισθεί με την ανώδυνη αυτή μέθοδο ενώ αναμένεται οι τάσεις να είναι αυξητικές για την περίοδο 2004-2005. H διαγνωστική αυτή μέθοδος καλύπτεται από τα Ταμεία και γράφεται στο βιβλιάριο του ασθενούς ως αναλώσιμο υλικό. Σε ό,τι αφορά το κόστος της, η εισήγηση των ειδικών που την εφαρμόζουν προς το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ), η οποία έγινε πριν από περίπου έξι μήνες, ορίζει 1.000-1.200 ευρώ για τη συνολική διεξαγωγή της διαδικασίας – το κόστος της συσκευής εκτιμάται στα 600 ευρώ. Το Συμβούλιο δεν έχει λάβει ακόμη οριστική απόφαση σχετικά με το κόστος, κάτι που όμως δεν απαγορεύει στους ειδικούς να εφαρμόζουν τη μέθοδο ώσπου να ληφθεί η σχετική οριστική απόφαση που θα «φιξάρει» και την τιμή της.