Με μια παστίλια το νερό αρχίζει να ζεσταίνεται στον λέβητα. Κάποια στιγμή παράγεται ατμός αρκετός για να περιστρέψει τα συρμάτινα πλαίσια μέσα στο μαγνητικό πεδίο της γεννήτριας και το ρεύμα που παράγεται έχει αρκετή ισχύ για να ανάψουν ξαφνικά όλα τα φώτα στις κολόνες, τα τρυπάνια να αρχίσουν να περιστρέφονται, τα πριόνια να ανεβοκατεβαίνουν. Ο RoboSapien V2, o Robo-Raptor και το Robo-pet κοιτάχτηκαν αμήχανα. Πού είχαν βρεθεί; Το περιβάλλον θύμιζε έντονα δεκαετία του ’50. Τι γύρευε εκεί ένα ρομπότ ύψους 55 εκατοστών, με μπλε μάτια, που ξέρει να χορεύει, να δίνει χτυπήματα καράτε, είναι τηλεκατευθυνόμενο και προγραμματιζόμενο, έχει αίσθηση της αφής, αναγνωρίζει τα χρώματα, έχει 100 προ-προγραμματισμένες λειτουργίες, δίνει το χέρι και μεταξύ άλλων λέει: «Ανιχνεύθηκε ανθρώπινη παρουσία, χμμ, πρωτόγονη μορφή ζωής»; Δίπλα του ο δεινόσαυρος και το σκυλάκι προσπαθούσαν να φερθούν όσο πιο φυσικά γινόταν. Τι αντίθεση! Στον ίδιο χώρο, στο ίδιο μαγαζί, παιχνίδια της πιο προχωρημένης τεχνολογίας, κατασκευασμένα από τον Μαρκ Τίλντεν, φυσικό και ειδικό στη Ρομποτική, με χρόνια πείρας σε NASA, DARPA, Jet Propulsion Laboratory, και παιχνίδια από το γερμανικό εργοστάσιο της Wilesco (www.wilesco. com), που ιδρύθηκε το 1912 και τη δεκαετία του ’50 σκέφθηκε να παραγάγει σε μικρογραφία υδροηλεκτρικές γεννήτριες και ολόκληρες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, με τέτοια προσήλωση στις λεπτομέρειες ώστε τα παιχνίδια αυτά να είναι και συλλεκτικά αντικείμενα.


Ο σημερινός γονιός, ο νονός, η νονά και όσοι θα κάνουν δώρο σε κάποιο μικρό βλαστάρι, έχουν να διαλέξουν. Παιχνίδι από αυτά που κοπιωδώς διαφημίζονται στην τηλεοπτική οθόνη και το ραδιόφωνο ή κάτι πιο ψαγμένο αλλά και πιο παρακινδυνευμένο; Θα μπορούσε κάποιος να μαθηματικοποιήσει έστω και αμυδρά την όποια αγορά παιχνιδιού αν προσπαθήσει να σχηματίσει το κλάσμα με αριθμητή τον χρόνο που αφιερώνει το παιδί για να παίξει ένα παιχνίδι (ώσπου να το βαρεθεί) και παρονομαστή τον χρόνο που χρειάζεται για να κερδίσει από τη δουλειά του το αντίτιμο του παιχνιδιού. Τότε θα παρατηρήσει μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα παιχνίδια που διαφημίζουν τα MME, τα οποία είναι φυσικά επιβαρημένα και με το κόστος της εντατικής διαφήμισής τους, και στα παιχνίδια με φιλοδοξίες να αφήσουν κάποια γνώση σε αυτόν που θα τα αποκτήσει.


Στην Αθήνα μπορείς να βρεις, αν ψάξεις, παιχνίδια με επιστημονική βάση, με κατασκευαστικό ενδιαφέρον και κυρίως με συνέχεια και συνέπεια, με τα οποία ξεκινάει ένα παιδί από την ηλικία των τριών χρόνων και τα συνηθίζει, και με κάτι διαφορετικό από τις απαιτητικές για εντατική ενασχόληση παιχνιδομηχανές. Υπάρχει παιχνίδι-βιόσφαιρα όπου το παιδί μπορεί να παρακολουθήσει τη συνύπαρξη και αλληλεξάρτηση, μέσα σε ένα γυάλινο δοχείο, ενός είδους μικροσκοπικής γαρίδας με έναν φυτικό οργανισμό και την ανάγκη τους για φωτεινή ενέργεια. Μια μυρμηγκοφωλιά με ζωντανά μυρμήγκια που εξελίσσεται επί μήνες μπροστά στα μάτια του. Μπορεί να παίξει με οκτάεδρα, δωδεκάεδρα, εικοσάεδρα και άλλα πλατωνικά στερεά, διακοσμημένα από τον Μ.C. Escher και τοποθετημένα σε ένα όμορφο πακέτο από την καθηγήτρια μαθηματικών Doris Schattscneider. Να μάθει να χειρίζεται μπούμερανγκ, να παίξει με ένα γυροσκόπιο και να καταλάβει γιατί, όταν κάνουμε ποδήλατο, αυξάνοντας την ταχύτητα, αυξάνουμε και την ευστάθειά μας. Να προγραμματίσει έναν γερανό με πρόγραμμα πολλών δυνατοτήτων που δημιουργεί το κάθε παιδί.


Μερικοί παιδαγωγοί επιμένουν ότι δεν έπρεπε να υπάρχουν παιχνίδια για αγόρια και κορίτσια. H Αυστραλή Jillian Tresize μάλιστα έγραψε ότι είναι τα αγόρια που έπρεπε να παίζουν με ελκυστικές για αυτά κούκλες, για να καταλάβουν τι είναι να περιποιείσαι κάποιον, αφού τα κορίτσια «ντρεσάρονται» για κάτι τέτοιο από τότε που καταλαβαίνουν τον κόσμο. Μία άλλη μελέτη υποστηρίζει ότι και τα κορίτσια θα μπορούσαν να παίξουν καλό ποδόσφαιρο αν ακολουθούσαν από μικρά τον δρόμο των αγοριών. Μερικοί μάλιστα φθάνουν να απορούν γιατί έχουμε στο σκάκι ξεχωριστές κατηγορίες, ανδρών και γυναικών. Στα παιχνίδια με επιστημονική βάση πάντως και τα δύο φύλα μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα. Οπως και στα παιχνίδια με τα υλικά των ζογκλέρ, που έχει αποδειχθεί ότι ενεργοποιούν τον εγκέφαλο ενώ υπάρχει και ένα πολύ ενδιαφέρον τμήμα τους που έχει σχέση με τα μαθηματικά και τη φυσική, και στη χαρτογράφηση του έναστρου ουρανού και στις σπαζοκεφαλιές και φυσικά στο φαγητό των αστροναυτών, που πωλείται σε μικρά αεροστεγώς κλεισμένα φακελάκια.


H πρωτεύουσα διαθέτει κάποιες «γωνιές» των οποίων ο όγκος σε σχέση με αυτόν μιας αλυσίδας πώλησης παιχνιδιών είναι μηδαμινός. Εκεί όμως οι ιδιοκτήτες τους επιμένουν να ασχολούνται με είδη που, χωρίς να έχουν χάσει την ικανότητα να μας διασκεδάζουν, δεν αφήνουν τον εγκέφαλο να παρακολουθεί… απαθής. Ας δούμε τι περίπου μπορεί να βρεθεί σε καθένα από αυτά.


1. Toy’s Land (Λεωφόρος Βουλιαγμένης 134, τηλ. 210 8983.310, toysland@otenet.gr): Μεταξύ άλλων προσεγμένων επιλογών, πολλά κομμάτια από τους εκπληκτικά προσεγμένους ατμοκινητήρες της Wilesco, που εκτός από παιχνίδια είναι και συλλεκτικά αντικείμενα, η κλασική σειρά των Mecchano για παιδιά με ενδιαφέρον στις κατασκευές, αγωνιστικά αυτοκίνητα που απαιτούν προτού ξεκινήσουν τις γνώσεις ενός νεοφώτιστου μηχανικού για να γίνουν οι κατάλληλες ρυθμίσεις σε κινητήρες, φρένα, αμορτισέρ, παιχνίδια με… ανασκαφές οστών δεινοσαύρων ή μνημείων του αιγυπτιακού πολιτισμού και του πολιτισμού των Μάγια, παιχνίδια με ενσωματωμένες νέες τεχνολογίες, όπως αυτές των φωτοβολταϊκών και της ηλεκτρόλυσης του νερού για να χρησιμοποιηθεί το υδρογόνο ως καύσιμο. Συναρμολογούμενα ρομπότ και στο άλλο άκρο τα ξύλινα σπιτάκια με τους τρυφερούς, παρμένους από το ζωικό βασίλειο, κατοίκους της αγγλικής Sylvanian Families. Το κατάστημα διακρίνεται και για όσα παιχνίδια… δεν πουλάει, κυρίως αυτά που κατά κόρον διαφημίζονται στις τηλεοπτικές οθόνες.


2. Herakleidon-Experience in Visual Arts ( Ηρακλειδών 16, Θησείο, τηλ. 210 3461.981, www. artinvest.gr, info@artinvest.gr): Είναι το εκθετήριο αντικειμένων που έχουν σχέση με τις εκθέσεις έργων του Μ.C. Escher και του Tomas Vasarely. Διαθέτει μια μικρή συλλογή από υψηλής αισθητικής, αξιοπρόσεκτα παιχνίδια-σπαζοκεφαλιές, μερικά μάλιστα λύνονται με την απλή εφαρμογή γνωστών νόμων της φυσικής, ενώ ξεχωρίζει το πακέτο με τα 17 συναρμολογούμενα χαρτονένια πολύεδρα του Escher, έργο μιας μαθηματικού και ενός καλλιτέχνη, βοηθού του Ι.Μ. Pei.


3. Ζογκλέρ (Τζαβέλλα 3, Εξάρχεια, τηλ. 210 3815.681, jongleur@otenet.gr): Οταν ψάξεις το θέμα των παιχνιδιών επιδεξιότητας ανακαλύπτεις ότι έχουν σχέση με τα μαθηματικά και τη φυσική. Αποδείχθηκε μάλιστα ότι όταν προσπαθούμε να κάνουμε κάποιο από τα κόλπα των επαγγελματιών ζογκλέρ, αυξάνεται σε κάποια σημεία η δραστηριότητα του εγκεφάλου. Στον λιλιπούτειο χώρο του μαγαζιού υπάρχουν όλα τα σύνεργα των ζογκλέρ, επίσης το παιχνίδι diabolo που βασίζεται, όπως εξηγούν οι νόμοι για την περιστροφή των σωμάτων, στην αυξημένη ροπή αδράνειας λόγω του σχήματός του, ενώ συνυπάρχουν χωρίς πρόβλημα, όντας απόλυτα ταιριαστά, και κάποια παιχνίδια-σπαζοκεφαλιές.


4 . Caeleste (μέσα στον χώρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, τηλ. 210 9469.677, www.caeleste.gr): Προσεκτικά επιλεγμένη και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συλλογή παιχνιδιών για ηλικίες από τριών ετών ως λίγο πριν… το άπειρο. Κατασκευές ρομπότ με LEGO της σειράς mindstorm του διάσημου παιδαγωγού Seymour Papert, που συνδέονται και προγραμματίζονται σε υπολογιστή, παιχνίδια που κινούνται με ηλιακή ενέργεια, με νερό και πεπιεσμένο αέρα, βιόσφαιρα, υδροπνευματικές κατασκευές, μπούμερανγκ, παιχνίδια με τα οποία ένα μικρό παιδί μπορεί να καταλάβει πώς κινείται ένα σύγχρονο αυτοκίνητο, αντιδράσεις με σκοπό τη δημιουργία κρυστάλλων, την κατασκευή σαπουνιών, δοκιμές με ηλεκτρικά κυκλώματα, μελέτη των άστρων στον ουρανό, αρκετά πολύ καλά διαλεγμένα παιχνίδια-σπαζοκεφαλιές και ένα γυροσκόπιο που επιδεικνύει τα αξιοζήλευτα προσόντα του.