Το πλούσιο Αζερμπαϊτζάν και οι φτωχοί Αζέροι

Διαβάζοντας κανείς τον διεθνή οικονομικό Τύπο, και ιδιαίτερα τις ιστοσελίδες των μεγάλων MME, συναντά ενίοτε και δημοσιεύματα που – συχνά παρά τη θέληση του συντάκτη τους – αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές του παγκόσμιου γίγνεσθαι, με έμμεσες συνέπειες για όλους μας. Ενα καλό τέτοιο παράδειγμα μας χάρισε πριν από λίγες ημέρες το BBC, σε ανταπόκρισή του με τίτλο «Το πάμπτωχο Αζερμπαϊτζάν ετοιμάζεται να πλουτίσει», με αφορμή την ολοκλήρωση του πετρελαϊκού αγωγού Μπακού – Τσεϊχάν την περασμένη Πέμπτη. Γιατί, όπως γράφει το βρετανικό πρακτορείο, η άτυχη αυτή πρώην σοβιετική δημοκρατία διαθέτει μερικά από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα μαύρου χρυσού στον κόσμο: δεν ξέρουμε πόσα ακριβώς και οι σεισμολογικές μελέτες διίστανται, αλλά τα 200 εκατ. δολάρια τον χρόνο δεν είναι, λέει το BBC, παρά η προκαταβολή ενός πακτωλού που θα μεταμορφώσει τη χώρα σε παράδεισο από τη μία ημέρα στην άλλη.

Σύμφωνα με το έγκυρο βρετανικό BBC, από το 2007 τα οκτώμισι εκατομμύρια των Αζέρων, που σήμερα βγάζουν μετά βίας χίλια δολάρια κατά κεφαλήν τον χρόνο, θα μοιράζονται ετησίως τουλάχιστον 7 δισ. δολάρια από πετρελαϊκά έσοδα. Καθόλου άσχημα – ιδίως για μια οικονομία μισοκατεστραμμένη από την αποβιομηχάνιση, την εκτεταμένη τοξική ρύπανση, τον πόλεμο με την Αρμενία – και φυσικά τη βαθύτατη διαφθορά του καθεστώτος του, νεκρού πια, Χαϊντάρ Αλίγεφ, του πατέρα του σημερινού «προέδρου» Ιλχάμ Αλίγεφ. Σημειώνεται ότι στις 146 χώρες που μελετά η οργάνωση Transparency International, το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε εφέτος την 140ή. Ετσι ένας στους δύο Αζέρους ζει κάτω από κάθε όριο φτώχειας, λέει ο ΟΗΕ, και πάνω από ένα εκατομμύριο έχουν ήδη ξενιτευτεί για να βρουν δουλειά.

Οι ειδικοί όμως των διεθνών οικονομικών οργανισμών, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που παρακολουθούν στενά την υποτιθέμενη «σταδιακή μετάβαση» του Αζερμπαϊτζάν στη δημοκρατία και στην ελεύθερη αγορά, δεν έχουν καιρό να ασχοληθούν με τέτοια δευτερεύοντα προβλήματα, όπως είναι π.χ. η καταστροφή τεράστιων εκτάσεων από τοξικά απόβλητα. Προτιμούν μάλλον να δίνουν συμβουλές στον νεαρό δικτάτορα για το πώς θα επενδύσει τα έσοδα από το μαύρο «χρυσωρυχείο» του. «Ο πετρελαϊκός πλούτος μπορεί να είναι ευχή ή κατάρα για μια χώρα» υπερθεματίζει ο Αχμέντ Τζεχάνι, εκπρόσωπος της Παγκόσμιας Τράπεζας στο Μπακού – χωρίς να εξηγεί όμως και τη φράση του!

Από το 1994, τη χρονιά που ο πατήρ Αλίγεφ υπέγραφε το περίφημο «συμβόλαιο του αιώνα» για συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων της χώρας του με κονσόρτσιουμ μεγάλων δυτικών εταιρειών υπό την British Petroleum, το AIOC, ύψους κάπου 7,5 δισ. δολαρίων, η «καραμέλα» της ξαφνικής μετατροπής του Αζερμπαϊτζάν σε πετρελαϊκό παράδεισο έχει λιώσει προ πολλού μαζί με τα όνειρα των κατοίκων του για στοιχειωδώς καλύτερη ζωή.

* Μολυσμένη περιοχή

Είκοσι χιλιόμετρα βόρεια του Μπακού, στη βιομηχανική ζώνη-φάντασμα της βιομηχανίας Azerchimia, η κατάσταση δεν δείχνει το ίδιο ρόδινη: ολόκληρη η περιοχή γύρω από το παλιό σοβιετικό εργοστάσιο, όπου ζουν 350.000 άνθρωποι, είναι βαρύτατα μολυσμένη και ο καρκίνος θερίζει τους εναπομείναντες 5.000 εργάτες χειρότερα και από την ανεργία, που έχει στείλει σπίτια τους 40.000 συναδέλφους τους. Ο μισθός εδώ δεν ξεπερνά τα 80-100 δολάρια τον μήνα – και βέβαια ούτε λόγος να γίνεται για μέτρα προστασίας, μάσκες και τα συναφή. Για την ακρίβεια, μόνο η Παγκόσμια Τράπεζα έδειξε μια κάποια «ευαισθησία», ξοδεύοντας τρία εκατομμύρια δολάρια για να κατασκευάσει μια χωματερή για τον τοξικότατο υδράργυρο, αλλά η κυβέρνηση συνεχίζει να τον «αποθηκεύει» σε ανοιχτές λίμνες, δίπλα στα φτωχόσπιτα των εργατών!

Ο υπουργός Οικολογίας της χώρας όμως, Γκουσεΐν Μπαγκίροφ, βρήκε πριν από λίγες ημέρες – λέει – τη λύση: ανακοίνωσε τη μετατροπή της περιοχής σε ζώνη ελεύθερου εμπορίου, ώστε να καλυφθούν τα έξοδα της «απορρύπανσης» από τις… ξένες επενδύσεις! Ανάλογα κίνητρα σκοπεύει να δώσει και στο «νεκροταφείο πετρελαιοπηγών» του Μπιμπί Χεϊμπάτ, λίγα χιλιόμετρα νότια της πόλης, επισήμως μία από τις πιο μολυσμένες περιοχές του κόσμου, με ανοιχτά πηγάδια που χρονολογούνται από το 1880.

* Ο αγωγός Μπακού – Τσεϊχάν

Γιατί, όλα κι όλα, μπορεί ο νεαρός Ιλχάμ να κυβερνά με σιδερένια γροθιά τους υπηκόους του, να φυλακίζει την αντιπολίτευση, να δολοφονεί – με το παρακράτος του πατέρα του – μαχητικούς δημοσιογράφους, όπως ο μακαρίτης Ελμάρ Χουσεΐνοφ, αλλά αυτά είναι ψιλοπράγματα μπροστά στο μεγάλο παιχνίδι της μεταφοράς του αζερικού θησαυρού στη Μεσόγειο μέσω του περιβόητου πια αγωγού Μπακού – Τιφλίδα – Τσεϊχάν. Σύμφωνα λοιπόν με ανακοίνωση της AIOC, την Πέμπτη 5/5/2005, η συναρμολόγηση του αγωγού ολοκληρώθηκε σε όλη τη διαδρομή των 1.760 χιλιομέτρων ως το Τσεϊχάν, όπου το πετρέλαιο θα φορτώνεται απευθείας σε σουπερτάνκερ, απέναντι από την Κύπρο. Και τα επίσημα εγκαίνια του αγωγού θα γίνουν στις 25/5 στο Μπακού από τον ίδιο τον Αλίγεφ και την «απαραίτητη» αμερικανίδα υπουργό Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις, επικεφαλής αντιπροσωπείας διευθυντών ενεργειακών εταιρειών των ΗΠΑ.

H «σιδηρά κυρία» των ΗΠΑ έχει κάθε λόγο να είναι ευχαριστημένη: δέκα χρόνια απροκάλυπτων επενδύσεων και κεκαλυμμένων επεμβάσεων σε μισή ντουζίνα χώρες καρποφορούν και το γεωστρατηγικό ζητούμενο (η μεταφορά του πετρελαίου της Κασπίας στη Δύση παρακάμπτοντας τη Ρωσία και το Ιράν) σε δύο εβδομάδες γίνεται πραγματικότητα.

Από τη άλλη πλευρά 50 οικολογικές και άλλες οργανώσεις από 13 χώρες καταγγέλλουν «σοβαρές παραβιάσεις ασφαλείας, προστασίας του περιβάλλοντος και ανθρωπίνων δικαιωμάτων» σε όλο το μήκος του αγωγού – αλλά ποιος τους ακούει;

Ο πλανητικός θόρυβος αμέτρητων εκατομμυρίων κινητήρων εσωτερικής καύσης σκεπάζει τα πάντα και όλα επιτρέπονται, ακόμη και ο σκωπτικός τίτλος του BBC.