Γιάννης Κότσιρας, «Ο τραγουδιστής πρέπει να ξαναγίνει η φωνή του λαού»
Ο δημοφιλής καλλιτέχνης, ο οποίος θα ερμηνεύσει μερικά από τα ομορφότερα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μιλάει για τους μεγάλους συνθέτες και τη νέα γενιά, για την προσωπική του διαδρομή στη μουσική και για το χρέος ερμηνευτών και δημιουργών.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Το ραντεβού μας με τον Γιάννη Κότσιρα είχε κλειστεί για τις 9.30 το πρωί. «Αν και τραγουδιστής μαθημένος στα ξενύχτια, είστε αρκετά πρωινός τύπος» παρατήρησα. «Είμαι…όπως πρέπει πρωινός τύπος για μπαμπάς» απάντησε εκείνος γελώντας. Στα παιδιά του, στην οικογένειά του, θα βρει την ευκαιρία να αναφερθεί ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας, δηλώνοντας ξεκάθαρα ποιες είναι πλέον οι σημαντικότερες προτεραιότητες στη ζωή του. Μιας ζωής αφιερωμένης στα παιδιά του και στο τραγούδι. Γιατί, όπως με τρυφερότητα μιλάει για τους δύο γιους του, με τρυφερότητα και σεβασμό μιλάει και για τη μουσική. Η μουσική ήταν εξάλλου η αφορμή για τη συνέντευξή μας. Ο δημοφιλής τραγουδιστής θα ερμηνεύσει στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στις 12, 13, 14 και 15 Μαΐου, μερικά από τα ομορφότερα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Τίτλος της συναυλίας «Λυρικές εικόνες», στόχος της να αποκαλύψει και να αναδείξει μέσα από μουσικές σελίδες του συνθέτη που ανακαλούνται και παίζονται λιγότερο, την πιο λυρική, ευαίσθητη και εσωστρεφή πλευρά του (τη μουσική επιμέλεια των συναυλιών και την ενορχήστρωση των τραγουδιών που θα ακουστούν έχει κάνει ο Γιάννης Μπελώνης και μαζί με τον Γιάννη Κότσιρα ερμηνεύουν η Νεφέλη Φασούλη και το γυναικείο φωνητικό σύνολο chórεs). «Την επιλογή των κομματιών που θα ακουστούν την έχουμε κάνει μαζί με τους ανθρώπους της Λυρικής», εξηγεί ο Γιάννης Κότσιρας, «επικεντρωνόμενοι κυρίως στα λυρικά τραγούδια του Θεοδωράκη, χωρίς να αποκλείουμε βέβαια και τα υπόλοιπα. Αλλά και τα υπόλοιπα, τα αποδίδουμε με πιο λυρικό τρόπο από εκείνον που έχουμε συνηθίσει. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα. Και δεν σας κρύβω πως ήταν διακαής πόθος μου εδώ και πολλά χρόνια να κάνω κάτι τέτοιο».
Μπορώ να σας καταλάβω. Ανήκω σε µια γενιά που µεγάλωσε µε αυτά τα τραγούδια…
«Και εγώ το ίδιο!».
…Οπότε δεν σταµάτησα να τα αγαπώ και να τα ακούω. Αναρωτιέµαι όµως αν υπάρχει σύγχρονο κοινό για αυτή τη µουσική. Ως τραγουδιστής που συχνά ερµηνεύει τέτοια τραγούδια, τι πιστεύετε;
«Θα σας μιλήσω από την εμπειρία μου. Εχω παρατηρήσει πως, όταν προτείνεις στους νεότερους ακροατές αυτά τα τραγούδια, όταν τους δίνεις τη δυνατότητα να μάθουν ότι υπάρχουν και να τα ακούσουν είτε με σεβασμό σε μια νέα εκδοχή είτε στην πρωτότυπη, τότε όχι απλώς υπάρχει ένα κοινό, αλλά μπορούν να κατακτήσουν όλο το νεανικό κοινό. Εχει μια δύναμη αυτή η μουσική. Και ο Θεοδωράκης και ο Χατζιδάκις και ο Μικρούτσικος και άλλοι μεγάλοι συνθέτες. Εχουν τη δύναμη της αυθεντικής έμπνευσης, δεν μπορώ να το πω αλλιώς. Εχουν τη δύναμη μιας άλλης εποχής που όσοι προφτάσαμε να τη γνωρίσουμε τη νοσταλγούμε, και όσοι ξεκινούν να την προσεγγίσουν και να τη γνωρίσουν γοητεύονται».
Τι το ξεχωριστό είχε µουσικά εκείνη η εποχή;
«Μεταξύ άλλων τότε δεν υπήρχε ή έστω δεν επικρατούσε η ανάγκη να γράψουν εμπορικό τραγούδι, είχαν την ανάγκη της έκφρασης. Αυτή την ειλικρίνεια, αυτή την αλήθεια, δεν μπορεί να μην την αναγνωρίσει και το νεανικό κοινό, γι’ αυτό και βλέπουμε πως και τα νέα παιδιά που έχουν ακούσει τέτοια τραγούδια τα κουβαλάνε πάντα μαζί τους».
Μιλήσατε για την ανάγκη της έκφρασης, µια ανάγκη που έχει κάθε καλλιτέχνης. Σε µια αγορά σαν τη σηµερινή, που λειτουργεί αλλιώς, που κατηγορείται ακόµη και για ευτέλεια, πόσο εύκολο είναι να εκφραστεί ένας καλλιτέχνης βάζοντας τους δικούς του όρους;
«Ολα κρίνονται από τον λόγο για τον οποίο κάνεις μουσική».
Εσείς για ποιον λόγο κάνετε µουσική;
«Εγώ δεν ξεκίνησα με σκοπό να γίνω γνωστός, να προβληθώ, να με παίζουν τα κανάλια, να βγαίνω σε τηλεπαιχνίδια. Το λέω με κάθε ειλικρίνεια. Βρίσκομαι στη μουσική επειδή την αγαπώ. Επειδή θέλω να εκφράζομαι μέσα από αυτήν – και όχι για να εκφράζονται άλλοι μέσα από εμένα, γιατί αυτό συμβαίνει συνήθως. Εγώ θέλω πάντα να εκφράζομαι μέσα από τη μουσική, την αγαπώ και τη σέβομαι. Αν αυτό δεν επηρεαστεί μέσα στα χρόνια, αν δεν αλλοιωθεί από τις ανάγκες, από τις πιθανές πιέσεις των δισκογραφικών εταιρειών ή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τότε δεν υπάρχει θέμα, συνεχίζεις στον δρόμο που ξεκίνησες να χαράζεις».
Είναι δύσκολο να κρατηθείς σε αυτόν τον δρόµο;
«Σας διαβεβαιώνω πως δεν είναι καθόλου δύσκολο, εξαρτάται από τις φιλοδοξίες που έχει καθένας».
Θεωρείτε πως έχετε πληρώσει, πιθανώς ακριβά, κάποιες από τις επιλογές σας;
«Αντιθέτως! Αισθάνομαι πως πορεύτηκα όπως ήθελα και πως βγήκα κερδισμένος. Είναι σημαντικό, γιατί αυτές οι επιλογές έγιναν με μοναδικό γνώμονα τη δική μου χαρά, τη δική μου διασκέδαση, τη δική μου ψυχαγωγία. Δεν έγιναν με γνώμονα τι μπορεί να αρέσει στον άλφα ή στον βήτα, στον οποιονδήποτε μπορεί να έχει κάποια συμφέροντα στη μουσική. Εγώ τις επιλογές μου τις έκανα αυστηρά με τα προσωπικά μου «θέλω», με το προσωπικό μου γούστο, και ας είπα αρκετά «όχι». Δεν με έφεραν ποτέ σε δύσκολη θέση, αντιθέτως μού βγήκαν σε καλό».
Σκεπτόσασταν και συµπεριφερόσασταν έτσι από τότε που ξεκινούσατε ή διαµορφώσατε αυτόν τον χαρακτήρα στην πορεία;
«Οταν πρωτοξεκίνησα ήμουν υπερβολικά αυστηρός. Σε βαθμό που έλεγα έτσι είμαι, αν σας αρέσω, αλλιώς ας μείνω να τραγουδώ ρεμπέτικα στο «Περιβόλι του ουρανού». Δεν είχα κανένα άγχος, καμία αγωνία να γίνω γνωστός και διάσημος».
Σε ένα παιδί που ξεκινάει τώρα, που βγαίνει στην αρένα της σύγχρονης µουσικής σκηνής και που µπορεί να το σπρώξουν να κάνει πράγµατα εµπορικά, µε την κακή έννοια του όρου, για να γίνει γνωστό, τι θα είχατε να πείτε;
«Η σημερινή είναι μια εντελώς διαφορετική εποχή από την εποχή που ξεκινούσα εγώ. Δεν θα πω αν είναι πιο δύσκολη ή πιο εύκολη, είναι απλώς μια διαφορετική εποχή. Τα παιδιά έχουν πολλά ελλείμματα όσον αφορά τις παρεχόμενες δυνατότητες, καθώς δεν υπάρχουν οι δισκογραφικές εταιρείες, δεν υπάρχουν παραγωγοί, δεν υπάρχουν οι κυνηγοί ταλέντων… Τώρα όμως τα παιδιά έχουν άλλες δυνατότητες, όπως το Διαδίκτυο, τις οποίες εμείς δεν είχαμε. Εχουν και την τηλεόραση, που και πάλι εμείς δεν την είχαμε. Θέλω να πω πως έχουν αλλάξει εντελώς τα πράγματα. Αυτά που πάντα λέω στα παιδιά που έρχονται σε επαφή μαζί μου και με ρωτούν πώς να κινηθούν και τι να κάνουν, είναι τα εξής δύο: Το πρώτο είναι κάτι που μου είχε πει ο Χρήστος Κωνσταντίνου, «να μη βάζεις ποτέ τον τραγουδιστή πάνω από το τραγούδι». Και το δεύτερο, να αγαπάς πάνω από όλα τη μουσική και όχι τον εαυτό σου».
Καταλαβαίνουν τι εννοείτε; Δεν εννοώ, βεβαίως, ότι δεν έχουν αντίληψη, αλλά πως έχουν µεγαλώσει αλλιώς, πως σκέπτονται αλλιώς…
«Ναι, καταλαβαίνουν. Τα παιδιά τα οποία αγαπούν τη μουσική από τη φύση τους, καταλαβαίνουν. Τα παιδιά που θέλουν να χρησιμοποιήσουν τη μουσική για να γίνουν γνωστά, επηρεασμένα από όλο αυτό το lifestyle της προβολής, δυσκολεύονται περισσότερο. Τα αντιλαμβάνονται κυρίως στην πράξη, και ίσως τρώγοντας πολλές φορές τα μούτρα τους, κάτι το οποίο, για εμένα, είναι σχεδόν πάντα καλό».
Είστε επιεικής ή είστε αυστηρός µαζί τους;
«Δεν μπορείς ποτέ να είσαι αυστηρός με νέα παιδιά! Δεν γίνεται! Μπορείς να είσαι επεξηγηματικός, μπορείς να τους μεταφέρεις την πείρα σου, αλλά να είσαι αυστηρός, γιατί; Επειδή έχουν μεγαλώσει σε μια εποχή διαφορετική από τη δική μας; Στα παιδιά πρέπει να εξηγείς με υπομονή πώς έχουν τα πράγματα και να τους δίνεις τις δυνατότητες να κάνουν εκείνα που θέλουν».
Είναι ωραίο να επιστρέφουµε σε τραγούδια του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι, του Ξαρχάκου… Σε τραγούδια που µε έναν τρόπο φέρουµε στο κύτταρό µας. Αναρωτιέµαι, όµως. Ενας τραγουδιστής που κοιτάζει και µπροστά, πόσο δύσκολο είναι σήµερα να χτίσει ρεπερτόριο ή να επεκτείνει το ρεπερτόριό του µε κάτι καινούργιο;
«Θεωρώ πως επειδή έχουμε ακόμα αξιόλογους δημιουργούς, δεν είναι δύσκολο να επεκτείνεις το ρεπερτόριό σου και να κοιτάξεις με αισιοδοξία προς το μέλλον. Δύσκολο είναι να αναγνωρίσεις το πραγματικά καλό αλλά και να το ψάξεις. Τι εννοώ; Εχουμε μεν το Διαδίκτυο, το YouTube και όλα αυτά, αλλά το θέμα είναι ποιος σου δίνει την πληροφορία για να ψάξεις και τι να ψάξεις. Αν έχεις ένα κάποιο κριτήριο και αν είσαι από τους ανθρώπους (όπως είμαι εγώ και πολλοί συνάδελφοί μου) που ξυπνάνε το πρωί και ανοίγουν το YouTube για να αναζητήσουν ωραίες μουσικές, τότε πάντα κάτι θα βρίσκεις».
Εχετε µια πολύ θετική θεώρηση των πραγµάτων, ακούγεστε ιδιαίτερα αισιόδοξος άνθρωπος.
«Είμαι πράγματι αισιόδοξος άνθρωπος. Και τώρα, τα τελευταία χρόνια που έχει αλλάξει τόσο πολύ η ζωή μου με την οικογένειά μου, με τα παιδιά μου, είμαι ακόμα πιο αισιόδοξος, σε πολλά πράγματα».
Ζούµε όµως σε µια πολύ δύσκολη εποχή, µε πολλά προβλήµατα, µε φόβους και ανησυχίες, µε δραµατικά γεγονότα και µε κακές ειδήσεις, µε πολλές εντάσεις… Τι σηµαίνει για εσάς το τραγούδι µέσα σε αυτό το σκηνικό;
«Είναι πράγματι δύσκολη η εποχή μας. Κοιτάζοντας τον χώρο όπου εγώ κινούμαι, δεν σας κρύβω πως θεωρώ πολυτέλεια το να μπορείς να ζεις κάνοντας τέχνη. Μια πολυτέλεια την οποία στη συντριπτική πλειονότητά τους τα νέα παιδιά δεν την έχουν. Είναι όμως και υποχρέωσή μας να κάνουμε μουσική. Υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα που πρέπει να ειπωθούν. Εχουμε λοιπόν την υποχρέωση να γίνουμε η φωνή του κόσμου! Αν δεν το κάνουμε εμείς, δεν υπάρχει άλλος να το κάνει. Γιατί όπως έχουμε δει, οι πολιτικοί μας έχουν κλειστά τα αφτιά στην κοινωνία. Δεν ασχολούνται με το πώς περνάμε, με τις δυσκολίες μας, με το πώς βλέπουμε εμείς τα γεγονότα, πώς βιώνουμε τις επιδημίες, τους πολέμους. Δεν μας ρωτάει κανείς. Οπότε νομίζω πως ο ρόλος του ερμηνευτή, ο ρόλος του τραγουδιστή αλλά και του δημιουργού, πρέπει να επανέλθει σε αυτό που ήταν παλιά και να ξαναγίνει η φωνή του λαού. Αυτό ήταν πάντα η μουσική, είτε αναφερόμαστε στο λαϊκό είτε στο έντεχνο τραγούδι. Πρέπει να ξαναγίνουμε η φωνή του κόσμου, όχι μόνο να καθόμαστε πάνω σε έναν θρόνο και να απολαμβάνουμε τις επιτυχίες μας».
Την ίδια στιγµή, συνάδελφοί σας που παίρνουν θέση και εκφράζονται ανοιχτά, στοχοποιούνται και λοιδορούνται, πληρώνουν µεγάλο τίµηµα…
«Αν ο λόγος τους δεν είχε αξία, αν ήταν αδιάφορα αυτά που λένε, δεν θα στοχοποιούνταν. Στοχοποιούνται γιατί λένε κάτι που ενοχλεί. Ενοχλεί να λες την άποψή σου όταν δεν είναι σύμφωνη με την κεντρική γραμμή των κομμάτων, των κυβερνήσεων, της Ευρώπης… Βλέπετε τι γίνεται και με τις συναυλίες για τον πόλεμο; Τον καβγά που έχει ξεσπάσει;».
Ποια η δική σας άποψη;
«Σχετικά με αυτούς που βρίζουν εκείνους που κάνουν συναυλίες; Ας πάρουν πρωτοβουλία και ας κάνουν κάτι δικό τους. Βγήκαν κάποιοι άνθρωποι, και με αντίπαλη όλη σχεδόν την πολιτική τάξη, έκαναν τις συναυλίες τους και τις εκπομπές τους, έκαναν κάτι. Οι υπόλοιποι που τους βρίζουν τι έκαναν; Ας κάνουν! Οποιος θέλει, ας βγει από την απραξία του και ας πάρει μια πρωτοβουλία για να δούμε και πώς λειτουργούν αυτές οι πρωτοβουλίες».
Σήµερα προσέχετε αυτά που λέτε περισσότερο από ό,τι τα προσέχατε παλαιότερα;
«Είναι θέμα χαρακτήρα. Υπάρχουν εποχές που δεν κρατιέμαι, υπάρχουν και εποχές που βάζω φρένο. Ζούμε χρόνια δύσκολα, υψηλών εντάσεων και διχασμού. Είναι πάρα πολύ εύκολο να βγαίνεις και να έχεις έναν πύρινο λόγο που θα διχάζει την κοινωνία. Από κάτω θα έχεις ή τους χειροκροτητές, τους κλακαδόρους, ή εκείνους που αποκαλούμε haters. Εγώ δεν μπορώ ούτε τη μία μεριά ούτε την άλλη. Οντως κρατώ μια πιο μετριοπαθή στάση αυτή την περίοδο, γιατί έχω πολύ σοβαρά πράγματα να ασχοληθώ. Εννοώ την οικογένειά μου και όλα αυτά. Δεν έχω χρόνο για να ασχολούμαι με τον καθένα που θα θέλει να βγάζει τα απωθημένα του στην ιστοσελίδα μου. Δεν θέλω να γίνομαι κι εγώ φορέας ενός διχαστικού λόγου, αυτό δεν το ήθελα ποτέ».
Επιστροφή στον Θεοδωράκη και στον ευφάνταστο κόσµο του λοιπόν…
«Επιστροφή στον Θεοδωράκη, γιατί με τη μουσική του και με τα τραγούδια του λέει πολύ περισσότερα πράγματα από ό,τι πιθανώς νομίζουν ορισμένοι. Λέει τα πάντα! Μέσα από την τέχνη και τη μουσική μπορούμε να πούμε τα πάντα. Κατά τα άλλα, εγώ θα υπερασπίζομαι τους συναδέλφους μου και τον κάθε άνθρωπο που θα θέλει να μιλάει ανοικτά, ακόμα και αν διαφωνώ μαζί του».
ΙNFO
«Μίκης Θεοδωράκης: Λυρικές εικόνες»: Εναλλακτική Σκηνή ΕΛΣ (ΚΠΙΣΝ), στις 12, 13, 14 & 15 Μαΐου.

