Πριν από λίγες ημέρες συμπληρώθηκαν ογδόντα χρόνια από τότε που βομβαρδίστηκαν η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Η απόφαση αυτή των Αμερικανών σηματοδότησε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την αρχή μιας νέας εποχής, αυτής στην οποία ο πυρηνικός όλεθρος έπαψε να είναι θεωρία. Εφέτος οι Ιάπωνες αφιέρωσαν στο γεγονός μια ημέρα μνήμης με τον τρόπο τους.
Στη Χιροσίμα, το πρωί της Τετάρτης 6 Αυγούστου τηρήθηκε απόλυτη σιγή για ένα λεπτό – ακριβώς στις 8.15, όταν η πόλη βομβαρδίστηκε. Την ημέρα αυτή ο δήμαρχός της, Καζούμι Ματσούι, ζήτησε να υπάρξει πλήρης καταστροφή των πυρηνικών όπλων, σε μια εκδήλωση στην οποία πήραν μέρος πολιτικές αντιπροσωπείες από 145 χώρες, ενώ ο ιάπωνας πρωθυπουργός Σιγκέρου Ισίμπα κάλεσε τον Ντόναλντ Τραμπ να επισκεφθεί το Μνημείο Ειρήνης της Χιροσίμα στο ειδικά διαμορφωμένο πάρκο στο οποίο υπάρχει και το σχετικό Μουσείo. Αυτό επισκέφθηκε ως πρόεδρος των ΗΠΑ ο Μπαράκ Ομπάμα ζητώντας συγγνώμη από τους Ιάπωνες – ο Τραμπ ούτε που απάντησε.
Η Χιροσίμα βρίσκεται δυστυχώς πολύ μακριά από την Ευρώπη αλλά και από τις ΗΠΑ. Αν ήταν πιο κοντά, θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικά ένα πέρασμα για όλα τα παιδιά – και όχι μόνο του δυτικού κόσμου.
Υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στον βομβαρδισμό με ατομικές βόμβες της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι που ακολούθησε. H βόμβα πλουτωνίου που έπεσε στο Ναγκασάκι («Fat Man» ήταν η κωδική ονομασία της), αν και ήταν ισχυρότερη, λόγω του ανάγλυφου του εδάφους, προκάλεσε σχετικά μικρότερης κλίμακας απώλειες και καταστροφές. Η βόμβα ουρανίου στη Χιροσίμα, πέρα από δεκάδες χιλιάδες ζωές, αφάνισε και τη μισή πόλη, που ισοπεδώθηκε από το ωστικό κύμα.
Στο Μουσείο του Πάρκου του Μνημείου Ειρήνης έχεις τη δυνατότητα να δεις, μεταξύ πολλών άλλων, μια τρισδιάστατη προβολή των γεγονότων εκείνης της ημέρας. Βλέπεις τον ήλιο να ανατέλλει, την πόλη να αποκτά την καθημερινή της ζωή, ακούς τον θόρυβο των αεροπλάνων που πλησιάζουν και βλέπεις (για την ακρίβεια νιώθεις) τη βόμβα να πέφτει. Μετά την έκρηξη, που έγινε προτού η βόμβα ακουμπήσει τη γη, τα πάντα μαυρίζουν και τα πάντα καταρρέουν.
Και όταν το σύννεφο φύγει, αυτό που μένει είναι ερείπια και μια εικόνα διάλυσης η οποία δεν περιγράφεται – αν υπάρχει κόλαση, είναι κάπως έτσι. Η προβολή αυτή, οι φωτογραφίες των καμένων ανθρώπων, οι ιστορίες πολλών που πέθαναν χτυπημένοι από καρκίνο χρόνια αργότερα και τα γοερά κλάματα όσων επισκέπτονται το Μουσείο σήμερα και διαβάζουν ονόματα παππούδων και γιαγιάδων τους, είναι ένα σπάνιο μάθημα που θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικό για όλα τα παιδιά, γιατί χτίζει μια αντιπολεμική συνείδηση. Φυσικά, κάνει κατανοητό και τι σημαίνει πυρηνικά όπλα. Δεν θεωρητικολογώ: το Μουσείο το έχω δει. Με το στομάχι δεμένο κόμπο.
Υπάρχει μια διάσταση αυτής της ιστορίας που με γοητεύει και δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί ούτε από λογοτέχνες ούτε από άλλου τύπου παραμυθάδες – τραγουδοποιούς, σκηνοθέτες, σεναριογράφους κ.τ.λ. Αφορά όχι την καταστροφή αλλά την ίδια τη συνέχεια της πόλης. Αμέσως μετά τον βομβαρδισμό, η Χιροσίμα άδειασε για δύο λόγους.
Πρώτα από όλα οι κάτοικοι φοβήθηκαν ότι μπορεί να υπάρξει και δεύτερος βομβαρδισμός όσο ο αυτοκράτορας Χιροχίτο δεν υπέγραφε τη στρατιωτική παράδοση (την ανακοίνωσε τελικά στις 15 Αυγούστου 1945 και υπέγραψε επίσημα τη συνθηκολόγηση στις 2 Σεπτεμβρίου): η Χιροσίμα δεν επιλέχθηκε τυχαία από τους Αμερικανούς – τη διάλεξαν μεταξύ άλλων γιατί υπήρχε εκεί η 2η Στρατιά του Αυτοκρατορικού Στρατού της Ιαπωνίας.
Ο δεύτερος και πιο σημαντικός λόγος ήταν η ραδιενέργεια. Μπορεί η ατομική βόμβα να μην είχε ξαναχρησιμοποιηθεί, ωστόσο οι θανατηφόρες επιπτώσεις της ήταν γνωστές και οι Ιάπωνες γιατροί τις υπενθύμισαν: η πόλη θα ήταν επικίνδυνη για καιρό. Κι όμως, οι πιο πολλοί από όσους άρον-άρον εγκατέλειψαν τη Χιροσίμα, επέστρεψαν μετά από πολύ λίγο καιρό: άλλοι μετά από μέρες, άλλοι μετά από εβδομάδες, άλλοι μετά από μήνες. Αρχικά έψαξαν τους νεκρούς τους: περίπου πολλές χιλιάδες είχαν εντελώς εξαϋλωθεί – τους αποκαλούν ακόμα και σήμερα «ανθρώπους-σκιές».
Εσβησαν όπως οι σκιές από τη λάμψη του πρωινού και έμεινε μόνο η ανάμνηση της ύπαρξής τους μαζί με το όνομά τους στο μνημείο. Στη συνέχεια, οι επιστρέψαντες ξαναέφτιαξαν την πόλη τους. Απομάκρυναν τα μολυσμένα ερείπια, ξαναέχτισαν το βομβαρδισμένο κέντρο της, καθάρισαν τον ποταμό. Σκεφτόμουν ότι όλο αυτό είναι σαν να σου έχουν δώσει ένα οικόπεδο στην κόλαση και να το έχεις αγοράσει από έναν εργολάβο διάβολο με αντιπαροχή.
Χιλιάδες από αυτούς που επέστρεψαν αρρώστησαν τα επόμενα χρόνια. Οι μετρήσεις ραδιενέργειας στην περιοχή γίνονταν για δεκαετίες: ακόμα και το νερό του ποταμού Οτα, στον οποίο τη στιγμή του βομβαρδισμού πολλοί έπεσαν για να γλιτώσουν χωρίς να τα καταφέρουν, ήταν μολυσμένο για καιρό από εκείνο το πρωινό του Αυγούστου του 1945. Κι όμως, οι κάτοικοι της Χιροσίμα γύρισαν εκεί.
Γιατί άλλη γενέθλια γη δεν είχαν. Και γιατί δεν ήθελαν να αφήσουν την πόλη τους να πεθάνει – ο σκοπός τους ήταν να την αναστήσουν, δηλαδή να πάψει να μοιάζει με την κόλαση. Δεν μοιάζει πια: η Χιροσίμα που εγώ γνώρισα ήταν όμορφη και ηλιόλουστη, λαμπερή και ανθρώπινη, πολύβουη – αληθινά ζωντανή. Ηδη το 1949 ήταν μια λειτουργική πόλη με μεγάλο λιμάνι και αεροδρόμιο – σήμερα διεθνές. Και το 1955, δέκα μόλις χρόνια μετά τον βομβαρδισμό, είχε ακριβώς τον πληθυσμό που είχε και το 1945 πριν από τον μερικό αφανισμό της: πάνω από 350.000 άνθρωποι ζούσαν εκεί. Μεταξύ των οποίων χιλιάδες καρκινοπαθείς που έφυγαν νέοι. Αλλά υπερήφανοι, γιατί μετά την επιστροφή τους στην πόλη τους, η πόλη τους έζησε. Και δεν έγινε ένα μνημείο θανάτου.
Δεν ξέρω καμία άλλη πράξη ανάλογου ηρωισμού. Σε όλες τις ιστορίες των κρατών υπάρχουν ήρωες. Ανθρωποι απλοί που εξεγέρθηκαν και αντιστάθηκαν. Κατακτητές που μεγάλωσαν τις χώρες τους και στρατιώτες που έπεσαν στο καθήκον.
Αξιωματικοί που έδωσαν τη ζωή τους στην άμυνα της πατρίδας τους ή που συνέδεσαν τα κατορθώματά τους με νίκες ιστορικές. Ολους αυτούς τους συναντάς σχεδόν παντού, γιατί όλες οι ιστορίες είναι γεμάτες από επαναστατικά και στρατιωτικά κατορθώματα. Αλλά αυτοί που γύρισαν στη Χιροσίμα μετά τον βομβαρδισμό της είναι ήρωες της ζωής και όχι των πολέμων. Είναι άνθρωποι που πλήρωσαν την απόφασή τους να σώσουν την πόλη τους – ατρόμητοι πατριώτες που ανοικοδόμησαν την ίδια την κόλαση υποφέροντας.
Είναι ωραίες οι εκδηλώσεις μνήμης για τον πιο σκληρό, αιματηρό, απάνθρωπο βομβαρδισμό της Ιστορίας. Είναι κρίμα που ποτέ καμία εκδήλωση δεν γίνεται για τον θρίαμβο της ζωής. Που πιστεύω πως είναι η αληθινή συγκλονιστική ιστορία που χάρισε στην ανθρωπότητα η Χιροσίμα.
