Ολγα, Νέλλη, Εύη, Αντα, Φένια, Κατερίνα, Αλίκη, Χριστίνα, Σόνια, Κλαίρη, Λίζυ. Ολες έχουν κάτι να πουν, όλες έχουν κάτι να αποκαλύψουν. Ιστορίες γυναικών, παραλλαγές και παράφωνες νότες πάνω στο ίδιο θέμα, τη θηλυκότητα, ένα θέμα ανεξάντλητο, που δεν «κλείνει» ποτέ. Ιστορίες γυναικών, γύρω από το τζάκι στο «Μοναστήρι», που συνθέτουν ένα πανόραμα της γυναικείας εμπειρίας και των πολλαπλών διαστάσεών της. Εδώ, η Λογοτεχνία συναντά Ψυχανάλυση και Νευροεπιστήμη, τα γονίδια και οι νευρώνες το Ασυνείδητο και το Φαντασιακό. Και ερμηνεύουν: ερωτική ολοκλήρωση, ναρκισσισμό, ενοχή, εξιδανίκευση και μαζοχισμό, φετιχισμό, ομοφυλοφιλία, μιμητική επιθυμία, ζήλια, απώλεια εαυτού, φοβία, εγκατάλειψη. Ενα ταξίδι με τον Μίμη Ανδρουλάκη στο μεγαλύτερο θαύμα του Σύμπαντος: στον ανθρώπινο εγκέφαλο και μάλιστα στη θηλυκή πολυτροπία του.

Μίμης Ανδρουλάκης, Η γιορτή των αγγιγμάτων Εκδόσεις Πατάκη, 2025, σελ. 288, τιμή 14,90 ευρώ. Το βιβλίο κυκλοφορεί την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου.

[…] Να, όμως, που πέρασαν τα 100 χρόνια – ας τα προεκτείνουμε έστω μέχρι το 2033, γιατί έκανε σχετική δήλωση και το 1933 – κι ήρθε η ώρα να λογαριαστούμε με την εκκρεμότητα του Φρόυντ για τον ψυχο-σεξουαλικό κόσμο της γυναίκας. Κάποια αναγνώστρια ίσως βιαστεί να μου πετάξει: «Κι εσύ γιατί φυτρώνεις εκεί που δεν σε σπέρνουν, από πού κι ως πού αντλείς το δικαίωμα να μιλήσεις για μας, για τη θηλυκότητα;».

Θα σας απαντούσα: «Ως ταπεινός, επίμονος παρατηρητής και θαυμαστής της θηλυκότητας σ’ όλες της τις διαστάσεις, τις παραλλαγές και παρεκκλίσεις», αλλά υπάρχει κάτι ισχυρότερο στην περίπτωσή μου: Είμαι γιος μοδίστρας, πάει να πει ασκήθηκα από την πρώιμη παιδική μου ηλικία να αποκωδικοποιώ τον ψίθυρο των γυναικών μπροστά στον καθρέφτη, όταν στην πρόβα μαζί με τα ρούχα τους βγάζουν και τα μύχια της ψυχής τους.

***

Το κίνητρό μου ωστόσο για την έρευνα στο θέμα «θηλυκότητα» είναι πολύ ευρύτερο. Θα συμφωνήσετε ότι η ερμηνεία του εαυτού μας –και της ψυχο-σεξουαλικής του συνιστώσας–, η ερμηνεία γενικότερα της ανθρώπινης κατάστασης και του κόσμου συνιστά αναπόσπαστο μέρος της αέναης κίνησης για την αλλαγή τους προς το καλύτερο.

Μη σκεφτείτε, λοιπόν, πως ανακάλυψα τώρα τη γυναικεία θεματολογία. Στη δεκαετία του ’90 και στις αρχές του αιώνα, μια σειρά βιβλίων μου (The Dream, Σωσίας, Μ ν, Γυναίκα της Ογδοης Μέρας, Θηλυκό Πόκερ) αποτέλεσαν επιμέρους διόδους στα πιο διαφορετικά πεδία της θηλυκότητας – έρωτας, οικογένεια, εργασία, μαθηματικά, επιχειρείν, ρίσκο, Ηγεσία. Ανέλαβα τότε τη δέσμευση-τάμα να συγγράψω ένα γενικότερο βιβλίο για τον ψυχο-σεξουαλικό κόσμο της γυναίκας, κάτι όμως που υποχρεώθηκα να αναβάλω για δύο δεκαετίες.

Πρώτον, γιατί ξεκινούσε η Αποκωδικοποίηση του Γονιδιώματος, ενώ γινόταν ευρύτερα κατανοητή η νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή η ευπλαστότητα, αυτομεταβολικότητα και αυτοαναγέννηση των νευρωνικών του κυκλωμάτων και των συναπτικών τους συνδέσεων. Επίσης υπέθετα ότι έρχεται μια νέα ωρίμαση και δημιουργική αναθεώρηση της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Την οριστική απάντηση αν επιβεβαιώθηκαν ή όχι αυτές οι προσδοκίες θα την έχετε στο τέλος του βιβλίου. Προτρέχω ωστόσο και σας αποκαλύπτω: Υπήρξε μεγάλη επιστημονική πρόοδος, αλλά… αδιαφοροποίητη ως προς το φύλο!

Επιστήμη και κουλτούρα δίχως φύλο ή μάλλον με δυσφορία φύλου. Ο «δικαιωματισμός», ιδιαίτερα στη «γουόκ» εκδοχή του, αυτοπαγιδεύτηκε και εξαφάνισε τα φύλα, θεωρώντας τη θηλυκότητα ντεμοντέ θέμα της μεταπολεμικής καταναλωτικής εποχής της Δύσης, με εμβληματικές μορφές τη Μαίριλυν Μονρόε και την Μπριζίτ Μπαρντό! Δεύτερη αιτία που ανέβαλα ήταν οι ψυχοφθόρες δικαστικές και άλλες περιπέτειες του ειρωνικού κι αλληγορικού Μ ν, απροσδόκητες και απολύτως παράλογες.

Και τρίτη και κυριότερη, η έγκαιρη πρόγνωσή μου για την επερχόμενη Μεγάλη Καταιγίδα, τη Μεγάλη Κρίση η οποία άλλαξε ριζικά τις πνευματικές μου προτεραιότητες. Οπότε ήρθε στην ώρα του, τώρα, το βιβλίο Η γιορτή των αγγιγμάτων, η δική μου σπουδή στη θηλυκότητα. Είχα προγραμματίσει το βιβλίο αυτό να αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο θα αφηγούμουν ιστορίες γυναικών από βιωμένες εμπειρίες, όχι συνειδητές φαντασιώσεις. Στο δεύτερο θα αναζητούσα τον μίτο στον Λαβύρινθο του ψυχο-σεξουαλικού κόσμου των γυναικών με τη γλώσσα της Ψυχανάλυσης και της Νευροεπιστήμης. Απευθύνθηκα, λοιπόν, τώρα, μεταξύ άλλων, στον παλιόφιλο Χάρη, καθηγητή της Νευροχειρουργικής, τον «γιο του καφετζή», και του ζήτησα μισοαστεία μισοσοβαρά να μου δανείσει μερικές ιστορίες του από τη «μαύρη ήπειρο», όπως αποκαλούσε τη γυναικεία ψυχολογία ο Φρόυντ.

***

«Χάρη, δεν θέλω όνειρα, αν και μπορεί να αποκαλύψουν μεταμφιεσμένες επιθυμίες. Η γλώσσα τους όμως είναι συμβολική και θα μπλέξουμε στις αποκρυπτογραφήσεις. Δεν θέλω τώρα ούτε ψυχωσικές ούτε ακραία διαστροφικές περιπτώσεις».

«Μα οι διαστροφές είναι το αλατοπίπερο».

«Ασφαλώς αναζητούμε πάντα την αλληλουχία φυσιολογικού-παθολογικού, αλλά το διεστραμμένο σενάριο πάσχει από φαντασιωτική ένδεια, ο λόγος του υποχωρεί μπροστά στη σκηνοθετική τελετουργία, στις στερεότυπες, επαναλαμβανόμενες φράσεις-φετίχ».

«Και ποιες γυναίκες πιστεύεις διαθέτουν φαντασιωτικό πλούτο και θα μας επιφυλάξουν απροσδόκητες καταστάσεις;»

«Σ’ αυτό το συγκεκριμένο βιβλίο θέλω να “μιλήσουν” αβίαστα, χωρίς εξωτερικό καταναγκασμό οι ασυνείδητες φαντασιώσεις. Να “βγει” το Ασυνείδητο απερίσπαστο, δίχως σοβαρή εξωτερική πίεση, λόγου χάρη από ακραία φτώχεια, κοινωνική ταπείνωση, μετανάστευση, εξάρτηση από ουσίες, κακοποίηση, καθυστέρηση. Αυτή τη φορά δεν θέλω γυναίκες του Τραγικού Κύκλου: ούτε “Κλυταιμνήστρες”, “Ελένες”, “Ηλέκτρες”, “Πηνελόπες”, ούτε προπαντός “Μήδειες”. Κι ας κυριάρχησαν οι τελευταίες στην επικαιρότητα με τις βρεφοκτονίες τους. Ούτε γυναίκες-θύματα, ούτε γυναίκες θύτες. Θα κάνουμε αφαίρεση από την πιο σκληρή κοινωνική πραγματικότητα και θα συγκεντρωθούμε σε γυναίκες με προσόντα, καλλιέργεια, ανεξαρτησία, ας πούμε κανονικές γυναίκες της “μεσαίας τάξης”».

«Το κατάλαβα, αλλά μη μας σφίγγεις τα λουριά».

***

Οι αναγνώστριες, οι αναγνώστες θα κρίνουν βέβαια αν το Δεκαήμερο στο «μοναστήρι» υπήρξε δημιουργικό, αλλά είμαι σίγουρος πως καθεμιά τους, καθένας τους θα παρακινηθεί να θυμηθεί και ίσως, μ’ έναν καφέ, μ’ ένα ποτήρι κρασί, να αφηγηθεί στις συντροφιές του τις δικές του βιωμένες εμπειρίες, οπότε θα πολλαπλασιάσουν σε πολλές χιλιάδες τις ιστορίες των γυναικών αυτού του βιβλίου, κατά το θαύμα των άρτων στον Γάμο της Κανά.

Οι αφηγητές, γυναίκες και άντρες, μες στην εναλλαγή τους ανέδειξαν λεπτές περιοχές του θηλυκού φαντασιακού. Ο Χάρης, ο καθηγητής, ήταν μια έκπληξη. Αυτοσυστήνεται στο κοινό ως «γιος του καφετζή» με μια σπάνια περίπτωση γυναικείας ομοφυλοφιλίας από τα παιδικά του χρόνια στον γενέθλιο τόπο, το κυκλαδίτικο νησί του. Εξοχος οικοδεσπότης, αλλά… μου επιβεβαίωσε πως στο μυαλό και του πιο ορθολογικού και σοβαρού ανθρώπου παρεισφρέουν μερικά θεοπάλαβα δευτερόλεπτα που τον σπρώχνουν να βγαίνει από τον εαυτό του και να κάνει ανεξήγητες πράξεις.

***

Τονίζω το ίσως και απευθύνομαι ιδιαίτερα στους φίλους που στοιχημάτιζαν πως το βιβλίο μου του 2025, το επόμενο μετά την Αυτοβιογραφία μου, θα είχε ως θέμα την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το χάσατε το στοίχημα! Οταν οι πολλοί εκστασιάζονται με τη μοδάτη εκδοχή της ΤΝ, εμείς στρεφόμαστε με δέος στο μεγαλύτερο θαύμα, στο απροσμέτρητο Σύμπαν, στον ανθρώπινο εγκέφαλο και μάλιστα στη θηλυκή πολυτροπία του.