Τα νούμερα ξυπνούν μνήμες του 2015. Το 2024, όπως δήλωσε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνος Πλεύρης, πέρασαν στη χώρα μας από τα παράλια της Βόρειας Αφρικής περίπου 4.000 μετανάστες. Τους πρώτους επτά μήνες του 2025 ο αριθμός διπλασιάστηκε, έφτασε περίπου τις 8.000. Αύξηση 350%, κυρίως από την περιοχή του Τομπρούκ.

Οι μετανάστες, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη, έρχονταν πριν με μικρά σκάφη, τώρα με μεγάλα ψαράδικα, 30 μέτρων, τα οποία φορτώνονται με 300 και 500 άτομα, ενώ η πραγματική τους χωρητικότητα είναι για περίπου 30. Πρόκειται για εισβολή, όπως δηλώνει η κυβέρνηση ή για το άλλοθι μιας ακροδεξιάς στροφής όπως καταγγέλλει η αντιπολίτευση;

Η διαχείριση του θέματος από την κυβέρνηση έχει προκαλέσει σφοδρή αντιπαράθεση στο εσωτερικό και παρεμβάσεις από διεθνείς θεσμούς. Από όποια πλευρά και αν το δει κανένας, χωρίς συμφωνία με τη Λιβύη οι ροές δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με δεδομένο ότι στα σύνορα Λιβύης και Αιγύπτου βρίσκονται περίπου 2 εκατομμύρια Σουδανοί, εκτοπισμένοι εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου στη χώρα τους.

Η συμφωνία με τη Λιβύη, όμως, είναι δύσκολη. Η χώρα είναι διχασμένη, με δύο κυβερνήσεις σε εμπόλεμη κατάσταση. Η κυβέρνηση της Τρίπολης, αναγνωρισμένη από τη διεθνή κοινότητα ως προσωρινή, η οποία όμως αντιμετωπίζει ανταρτοπόλεμο από παραστρατιωτικές ομάδες. Η κυβέρνηση της Βεγγάζης αναζητεί ισότιμη αναγνώριση και κάνει μπίζνες με τη Ρωσία και την Τουρκία.

Κίνηση καλής θέλησης

Σε αυτό το περίπλοκο σκηνικό η Ελλάδα και η ΕΕ αναζητούν διαύλους επικοινωνίας και συνεννόησης. Η πρώτη επίσκεψη του κ. Γεραπετρίτη στη Βεγγάζη εξελίχθηκε ανέλπιστα καλά, δεδομένου ότι είναι εκ των πραγμάτων δύσκολο να αποκρυπτογραφήσει κάποιος τις πραγματικές προθέσεις των συνομιλητών του. Ωστόσο, είχε εξαιρετική υποδοχή από τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και τους δύο γιους του. Τον τρίτο γιο, τον Μπελκασέμ Χαφτάρ, ο οποίος είναι επικεφαλής του Οργανισμού Ανασυγκρότησης και Ανοικοδόμησης, τον συνάντησε αργότερα.

Η εντύπωση που αποκόμισε η ελληνική αποστολή είναι ότι η Αν. Λιβύη επιδιώκει να έχει καλή σχέση με την Αθήνα, η οποία αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να της προσφέρει τα οικονομικά ανταλλάγματα της Τουρκίας, διαθέτει ωστόσο ισχυρά γεωπολιτικά χαρτιά και στενές σχέσεις με όλους τους κρίσιμους παίκτες (ΕΕ, ΟΗΕ, Αίγυπτο και λοιπές αραβικές χώρες) που θα διαδραματίσουν ρόλο στην επόμενη ημέρα της σήμερα διχασμένης χώρας.

Δεν ήταν τυχαία κίνηση ότι μία ημέρα μετά τη διπλωματική ένταση που προκάλεσε η απόφαση να κηρυχθούν ανεπιθύμητα πρόσωπα οι εκπρόσωποι ΕΕ, Ελλάδας, Ιταλίας και Μάλτας επειδή αρνήθηκαν να συναντηθούν με τον πρωθυπουργό και το Υπουργικό Συμβούλιο της Βεγγάζης, ο Αλ Σαντίκ Χαφτάρ επισκέφθηκε τον πρόεδρο της ελληνικής κοινότητας Βεγγάζης Κανάκη Μανδαλιό.

Η πρόφαση ήταν η παράδοση τιμητικής πλακέτας για τα δύο αδικοχαμένα παιδιά του, ο πραγματικός λόγος όμως ήταν να σταλεί το μήνυμα ότι η κυβέρνηση της Αν. Λιβύης «δεν στρέφεται εναντίον της Ελλάδας» και ότι προσβλέπει στη «συνέχιση της συνεργασίας με τη χώρα μας». Στη συνέχεια ο Μπελκασέμ Χαφτάρ κάλεσε τον έλληνα γενικό πρόξενο προκειμένου να συζητήσουν τον προγραμματισμό της διμερούς συνεργασίας, μειώνοντας το παραπάνω περιστατικό σε «απλό ζήτημα πρωτοκόλλου».

Συνομιλίες για συμφωνία

Είναι προφανές ότι η Αν. Λιβύη δεν επιθυμεί να διαταράξει τις σχέσεις της ούτε με τις Βρυξέλλες ούτε με την Αθήνα. Ιδίως όταν προετοιμάζεται και δεύτερη επίσκεψη αντιπροσωπείας της ΕΕ, με συμμετοχή των υπουργών Μετανάστευσης της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Μάλτας, μετά το φιάσκο της προηγούμενης εβδομάδας, ενώ τον Σεπτέμβριο συμφωνήθηκε ότι θα μεταβεί στη Βεγγάζη και ελληνική επιχειρηματική αποστολή.

Την Τρίτη, αναμένεται να μεταβεί στην Τρίπολη ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών, για περαιτέρω συνομιλίες, καθώς επιδιώκεται μια συμφωνία για το Μεταναστευτικό όπως αυτή που έχει συναφθεί με την Τουρκία και μέχρι στιγμής εφαρμόζεται πολύ ικανοποιητικά.

Πληροφορίες από τις Βρυξέλλες αναφέρουν πως η Κομισιόν αντιλαμβάνεται ότι το διπλωματικό επεισόδιο στη Βεγγάζη, που πολλοί χρεώνουν στην ελλιπή προετοιμασία του δικού της εκπροσώπου, δεν σχετίζεται με το Μεταναστευτικό, ούτε με τα «κοινοτικά κονδύλια» που πολλοί θεώρησαν ότι επεδίωκε να διεκδικήσει ο Χαφτάρ.

Αρμόδια στελέχη της εκτιμούν ότι υπάρχουν πολιτικές επιδιώξεις που σχετίζονται με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, χωρίς να παραγνωρίζουν το γεγονός ότι η Μόσχα στηρίζει την κυβέρνηση της Αν. Λιβύης.

Ακόμα, δεν αποκλείουν την πιθανότητα να υπάρχει τουρκικός δάκτυλος, ωστόσο αποφεύγουν οποιαδήποτε δημόσια συζήτηση για το θέμα, για να μη διαταράξουν εύθραυστες ισορροπίες. Και αυτό γιατί ορισμένοι φοβούνται ότι το τρίγωνο Μόσχα-Ουάσιγκτον-Αγκυρα βρίσκεται σε συντονισμό και συνεπώς θέλουν να αποφύγουν δυσάρεστες εκπλήξεις στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Πάντως, η επίσημη θέση της Κομισιόν παραμένει η ίδια, καθώς εκπρόσωπός της δήλωσε στο «Βήμα» ότι «όπως επανέλαβε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2025, το Μνημόνιο Συνεργασίας (MoU) Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στη Μεσόγειο Θάλασσα παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παραγάγει καμία νομική συνέπεια για τρίτα κράτη».

Οι αντιδράσεις εντός συνόρων

Στο εσωτερικό της χώρας η σκλήρυνση της στάσης της κυβέρνησης στο Μεταναστευτικό έχει προκαλέσει διάφορες εντάσεις. Το δόγμα «φυλακή ή έξοδος από τη χώρα» δεν γίνεται αποδεκτό από την αντιπολίτευση, που ζητεί τήρηση της διεθνούς και ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Επιπλέον, η ρύθμιση για τρίμηνη αναστολή χορήγησης ασύλου που ψηφίστηκε την Παρασκευή στη Βουλή από τη ΝΔ, την Ελληνική Λύση και ορισμένους ανεξάρτητους βουλευτές καταγγέλλεται ότι παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Και αυτό όχι μόνο από την αντιπολίτευση αλλά από διαφορετικές πλευρές, όπως δείχνει η ανακοίνωση του επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Μάικλ Ο’ Φλάχερτι, της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, του Συνηγόρου του Πολίτη και της Ενωσης Διοικητικών Δικαστών.

Ο Θάνος Πλεύρης από την πλευρά του επιμένει ότι η ρύθμιση είναι συνταγματική και στηρίζεται στο μοντέλο που ακολούθησε η κυβέρνηση στον Εβρο το 2020. Επίσης, ανακοίνωσε ότι αναμένεται η κατάθεση νομοσχεδίου για τη συνολικότερη αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής.

Μεταξύ των μέτρων που θα περιλαμβάνει είναι η μετατροπή σε ποινικό αδίκημα της παράνομης παραμονής στη χώρα, που θα οδηγεί στη φυλάκιση έως πέντε έτη με μοναδική εναλλακτική την επιστροφή στη χώρα προέλευσης, η δραστική μείωση των επιδομάτων, η αλλαγή του μενού σίτισης, κ.ά. Στην Κρήτη θα δημιουργηθούν δύο κλειστά κέντρα κράτησης στο παλιό στρατόπεδο στο Καστέλι, το οποίο λόγω της προϋπάρχουσας υποδομής θα μπορεί να φιλοξενήσει τους πρώτους μετανάστες σε λιγότερες από 20 ημέρες, και σε χώρο του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, στο Ρέθυμνο.

Με το βλέμμα και στη Γάζα

Η Ελλάδα έχει λόγο να προετοιμάζεται και να πρωτοστατεί στις διαδικασίες συνεννόησης για το Μεταναστευτικό, διότι παραμένει σε ασάφεια και το ζήτημα πιθανών προσφύγων από τη Γάζα.

Προς το παρόν, οι Βρυξέλλες επιμένουν ότι θα λυθεί τοπικά και ευελπιστούν ότι οι μεγάλες αραβικές χώρες θα χρηματοδοτήσουν την Ιορδανία και την Αίγυπτο για να τους φιλοξενήσουν. «Υπάρχουν πολλά επίπεδα ώσπου να φθάσουν αυτοί οι άνθρωποι στην Ευρώπη» τονίζουν διπλωματικές πηγές.

Ωστόσο, υπάρχουν άτομα στη Γάζα με ευρωπαϊκά διαβατήρια που ίσως να επιδιώξουν την επανένωση με τις οικογένειές τους στην Κεντρική Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία. Και, πάντως, κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί προς τα πού θα κατευθυνθούν οι Παλαιστίνιοι που θα αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον, όταν ειρηνεύσει η περιοχή.