Αν σήμερα πεις σε κάποιον «διάβασε Προυστ», θα σε κοιτάξει με τρόμο. Επτά τόμοι, χιλιάδες σελίδες, μια πρόταση που εκτείνεται όσο μια διαδρομή με τον Προαστιακό. «Δεν έχω χρόνο» θα σου πει. Ακριβώς. Δεν έχεις. Και γι’ αυτό χρειάζεσαι τον Προυστ.
Το Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο δεν είναι ένα βιβλίο για να διαβαστεί όπως ένα άρθρο για το πώς να γίνεις πιο παραγωγικός πριν από τις 7 το πρωί. Είναι μια ολοκληρωτική ήττα της χρηστικότητας. Δεν σου δίνει λύσεις. Δεν σου δείχνει πώς να ζήσεις. Σου θυμίζει τι είναι το να ζεις.
Ο Προυστ γράφει σαν κάποιος που άνοιξε μια ρωγμή στον χρόνο. Ο αφηγητής του – αδιάφορος, ευαίσθητος, νευρωτικός, παραλυμένος από λεπτομέρεια – βιώνει τα πράγματα με την ένταση που εμείς αποφεύγουμε: βλέπει, αισθάνεται, υποφέρει. Ο κόσμος του είναι τόσο πυκνός, που δεν χωράει σε κανένα feed.
Αυτό που συγκλονίζει δεν είναι η πλοκή – είναι η διαμόρφωση της συνείδησης. Ο χρόνος στον Προυστ δεν είναι γραμμικός. Είναι επιστροφή, παραμόρφωση, επιφοίτηση. Δεν σε πάει μπροστά – σε πάει μέσα. Ο χρόνος δεν μετριέται με ρολόι αλλά με αναμνήσεις.
Ο σύγχρονος άνθρωπος – ο άνθρωπος της εξάντλησης, της υποκειμενικότητας ως brand, της συνεχούς αυτοαξιολόγησης – δεν έχει ανάγκη από άλλη μία πληροφορία. Εχει ανάγκη από κατοίκηση. Και ο Προυστ σού λέει: «Μπες. Κάτσε. Μην προσπερνάς. Οχι, δεν θα σου κρατήσω το χέρι. Δεν θα σου κάνω καμία παραχώρηση. Αλλά αν αντέξεις, θα σου δώσω κάτι που καμία life coach εμπειρία δεν θα σου παρέχει: η ύπαρξη αποκτά βάρος μόνο όταν την προσέχεις».
Ας μιλήσουμε για τη «μαντλέν». Εχει γίνει κλισέ, σύμβολο ψευδο-νοσταλγίας. Στην πραγματικότητα είναι κάτι τρομακτικό: μια στιγμή που η αισθητηριακή εμπειρία ανατινάζει την ασυνέχεια της ζωής και την επιστρέφει με μορφή αποκάλυψης. Ο Προυστ δεν θυμάται. Επανεφευρίσκει το παρελθόν σαν παρόν που δεν είχαμε ποτέ χρόνο να ζήσουμε.
Ο Προυστ δεν είναι μόνο συγγραφέας, είναι μέθοδος ανάκτησης του εαυτού. Στην εποχή όπου όλα πωλούνται με διάρκεια 15 δευτερολέπτων, εκείνος σου λέει: «Αν δεν μπορείς να σταθείς ακίνητος μέσα σου, τότε δεν υπάρχεις».
Το Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο είναι το μόνο έργο που, αντί να σου προσφέρει απόδραση, σου προσφέρει επιστροφή – όχι στον χρόνο, αλλά στην ικανότητά σου να νιώσεις. Κι αν υπάρχει μια επαναστατική πράξη σήμερα, δεν είναι να ανεβάσεις κάτι viral – είναι να κάτσεις σιωπηλά να διαβάσεις μια μακροπερίοδη παράγραφο δώδεκα σειρών και να πεις: «Τώρα άρχισα να θυμάμαι ποιος είμαι».
