Έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα αναμονής και αφού είχε προηγηθεί η καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η σημερινή ανακοίνωση για τον καθορισμό του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, η οποία αποτελεί την πρώτη προσπάθεια να τεθούν κανόνες για την οργάνωση του θαλάσσιου χώρου, έρχεται σε μία περίοδο έντονης διπλωματικής δραστηριότητας στην νοτιοανατολική Μεσόγειο, λόγω του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, στο οποίο αντιτίθεται η Τουρκία, η αντίδραση της οποίας αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον.

Η κατάρτιση και η δημιουργία σχετικού χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, άλλωστε, αποτελεί την πρώτη αποτύπωση σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. των απώτατων δυνητικών ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, δηλαδή της πλήρους επήρειας της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες. Υπενθυμίζεται ότι μέχρι σήμερα, από όλα κράτη-μέλη της ΕΕ, μόνο η Ελλάδα και η Κροατία δεν είχαν καταθέσει στην Κομισιόν τον ΘΧΣ.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη και του Υπουργού Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Σταύρου Παπασταύρου, «πρόκειται για μία σημαντική πρωτοβουλία, καθώς για πρώτη φορά η χώρα μας θέτει τους κανόνες για την οργάνωση του θαλάσσιου χώρου. Ο ΘΧΣ συνιστά ένα ολιστικό χωροταξικό πλαίσιο και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ανάπτυξη γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας, αποτυπώνοντας με ευκρίνεια τις ανθρώπινες δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιούνται σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με σεβασμό στην αδήριτη ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος».

Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Νοέμβριο η Κομισιόν είχε δημοσιεύσει χάρτη που αποτύπωνε τις ελληνικές θαλάσσιες ζώνες, αναγνωρίζοντας την επήρεια όλων των νησιών, περιλαμβανομένου του Καστελλόριζου, με την Άγκυρα να αντιδρά εκδίδοντας ανακοίνωση στην οποία ανέφερε πως «λαμβάνει όλα τα μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων της στο Αιγαίο και στην Κύπρο».

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η Ελλάδα με τη συγκεκριμένη κίνηση στέλνει το μήνυμα στην Τουρκία ότι είναι ανοιχτή σε σοβαρές διαπραγματεύσεις σχετικά με το μοναδικό ανοιχτό θέμα που είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ αλλά δεν πρόκειται να δεχθεί αφηγήματα τύπου «Γαλάζιας Πατρίδας».

Μανιάτης: «Γιατί υπήρξε αυτή η τεράστια αδικαιολόγητη καθυστέρηση;»

Από την πλευρά της αντιπολίτευσης, ο ευρωβουλευτής του ΠαΣοΚ και πρώην υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατηγόρησε την κυβέρνηση για καθυστέρησης λέγοντας πως «έπρεπε να περάσουν 4 ολόκληρα χρόνια από την ημερομηνία της υποχρεωτικής κατάθεσης (το αργότερο 21 Μαρτίου 2021) του ελληνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού με βάση την Οδηγία 2014/89/ΕΕ και να καταδικαστεί η χώρα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (27 Φεβρουαρίου 2025) για μη συμμόρφωση με την Οδηγία, για να ανακοινώσει επιτέλους η κυβέρνηση τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της χώρας.

Τα εξωτερικά όρια της περιοχής χωροθέτησης έχουν ήδη νομοθετηθεί από το 2011, ενώ το 2014 για πρώτη φορά η χώρα δημοσίευσε στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, χάρτη ελληνικής ΑΟΖ και μάλιστα με γεωγραφικές συντεταγμένες. Επιπλέον, οι οριοθετήσεις ΑΟΖ της χώρας με Ιταλία και Αίγυπτο το 2020 συμπλήρωσαν τις υπόλοιπες περιοχές. Μπορεί η κυβέρνηση να ενημερώσει τον ελληνικό λαό γιατί υπήρξε αυτή η τεράστια αδικαιολόγητη καθυστέρηση;”

Ο χάρτης δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ

Όσον αφορά τη σχέση του ΘΧΣ με την οριοθέτηση ΑΟΖ στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας, δηλαδή στο Ιόνιο, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, το Υπουργείο Εξωτερικών απαντά πως «η διαδικασία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων». Ξεκαθαρίζει δε ότι «ο χάρτης που αποτυπώνει τον ελληνικό Θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ».

Την ίδια ώρα, από το υπουργείο Ενέργειας προκύπτει πως στόχος του ΘΧΣ είναι η οργάνωση του θαλάσσιου χώρου και η ομαλή αλληλεπίδραση χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων, με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

H αντίδραση της Τουρκίας

Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του ΘΧΣ, η τουρκική πλευρά έσπευσε να απαντήσει με τη δημοσιοποίηση εκ μέρους του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Ναυτικού Δικαίου του Πανεπιστημίου της Άγκυρας (DEHUKAM) της πρώτης ακαδημαϊκής μελέτης για τον Θαλάσσιο Χωρικό Σχεδιασμό της Τουρκίας. Σε ανακοίνωσή του, το DEHUKAM αναφέρει πως το σχέδιο αποσκοπεί στο να ενισχύσει την κατανόηση της στρατηγικής της «Γαλάζιας Πατρίδας» στην κοινωνία και στους αρμόδιους φορείς, αλλά και να προσφέρει ένα πιο οργανωμένο πλαίσιο για τις δραστηριότητες της Τουρκίας στις θαλάσσιες περιοχές της, με σεβασμό στις περιβαλλοντικές παραμέτρους.

Το ΥπΕΞ πάντως, από την πλευρά του, σχολιάζοντας τις πιθανές τουρκικές αντιδράσεις, αναφέρει πως «το ότι λύνουμε εκκρεμότητες του παρελθόντος δεν σημαίνει ότι δεν επιδιώκουμε τον ελληνοτουρκικό διάλογο. Το ότι διαφωνούμε δεν σημαίνει ότι δεν συζητάμε. Το ότι συζητάμε δεν σημαίνει ότι κάνουμε εκπτώσεις από τις θέσεις μας – και αυτό αποδεικνύεται στην πράξη. Η Ελλάδα επιθυμεί θετικό κλίμα στις σχέσεις με την Τουρκία και έχει ταχθεί από την αρχή υπέρ της ελληνοτουρκικής συνεννόησης, με βάση το Διεθνές Δίκαιο και την καλή γειτονία».

Υπάρχει μάλιστα αισιοδοξία ότι η αντίδραση της Τουρκίας δεν θα είναι ιδιαίτερα έντονη, ενώ κανονικά αναμένεται να διεξαχθεί η συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν στα μέσα Μαΐου.