Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αντιμετωπίσει πολλές κρίσεις -μεταναστευτικό, Brexit, COVID- αλλά αυτή μοιάζει υπαρξιακή. Η ιδέα ότι οι ΗΠΑ μπορεί να αποσυρθούν από το ΝΑΤΟ ή να αλλάξουν ριζικά τον ρόλο τους στην ευρωπαϊκή ασφάλεια ήταν εφιαλτικό σενάριο εδώ και χρόνια. Τώρα αυτός ο εφιάλτης μοιάζει πιο ρεαλιστικός από ποτέ.

Καθώς οι 27 ηγέτες του μπλοκ συγκεντρώνονται στις Βρυξέλλες την Πέμπτη 6/3, γνωρίζουν ότι ολόκληρη η αρχιτεκτονική ασφαλείας μετά το 1945 -μια αρχιτεκτονική που βασίζεται στην υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών- θα μπορούσε να καταρρεύσει οποιαδήποτε στιγμή αναφέρει σε άρθρο του το Politico.

Από την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, οι ηγέτες μιλούν διαρκώς για κυριαρχία και άμυνα. Αξιωματούχοι ευρωπαϊκών κυβερνήσεων δήλωσαν στο Politico ότι αναγνωρίζουν πως έχει φτάσει η στιγμή να γίνουν τα λόγια πράξεις. Ωστόσο, κάποιοι ήδη φοβούνται ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε στραβά.

Ο Ορμπάν και ο εκτροχιασμός

Ενώ ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει μιλήσει για την ανάγκη ενός «ξυπνήματος», η ανησυχία όσων είναι στις συζητήσεις είναι ότι τα γεγονότα εξελίσσονται πιο γρήγορα από όσο μπορούν να διαχειριστούν.

«Το εφιαλτικό σενάριο είναι οι ΗΠΑ να ανακοινώσουν σύντομα μια συμφωνία που θα αποδέχεται τα περισσότερα από τα αιτήματα της Ρωσίας και στη συνέχεια να πουν στην Ουκρανία και την Ευρώπη να το δεχτούν ή να το απορρίψουν» δήλωσε ο Μάλκολμ Τσάλμερς, αναπληρωτής γενικός διευθυντής του Royal United Services Institute στο Λονδίνο.

Ενώ η βιαστικά οργανωμένη σύνοδος της Πέμπτης, μόλις λίγες ημέρες μετά από τις λιγότερο επίσημες συναντήσεις στο Παρίσι και το Λονδίνο, σηματοδοτεί την πρόθεση να βρεθούν λύσεις, οι διπλωμάτες ήδη προετοιμάζονται για το ενδεχόμενο μια φιλορωσικής ομάδας ηγετών, με επικεφαλής τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, να εκτροχιάσει ολόκληρη τη διαδικασία.

Ο αριθμός των θεμάτων που συζητούνται και η δυσοίωνη έλλειψη ενότητας σημαίνουν ότι αυτή η σύνοδος μπορεί να εκτροχιαστεί. Οι ηγέτες θα εξετάσουν πώς μπορούν να ανακατευθύνουν γρήγορα πόρους για την ενίσχυση των εθνικών στρατών τους, ενώ παράλληλα θα προσπαθήσουν να εκφράσουν την υποστήριξή τους προς την Ουκρανία, επαναβεβαιώνοντας, για παράδειγμα, την πορεία της προς την ένταξη στην ΕΕ. Θα επιχειρήσουν επίσης να υπογραμμίσουν την αποστροφή τους προς το καθεστώς του Βλαντίμιρ Πούτιν, ενδεχομένως δεσμευόμενοι για έναν ακόμη γύρο κυρώσεων.

Με λίγα λόγια: Δεν θα είναι εύκολο.

Περιμένοντας να πεθάνει ο… Τραμπ

«Η Ευρώπη αντιμετωπίζει έναν σαφή και άμεσο κίνδυνο που κανείς από εμάς δεν έχει ξαναδεί στην ενήλικη ζωή του» έγραψε την Τρίτη η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προς τους ηγέτες της ΕΕ. «Το μέλλον μιας ελεύθερης και κυρίαρχης Ουκρανίας -μιας ασφαλούς και ευημερούσας Ευρώπης- βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο» είπε.

Περισσότερα από τρία χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και μόλις έξι εβδομάδες αφότου ο Τραμπ έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ, η σύνοδος της Πέμπτης έρχεται ως το επιστέγασμα μιας εβδομάδας με γεγονότα που διαμορφώνουν την ιστορία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Από τη στιγμή που Μακρόν και Στάρμερ επιχείρησαν να κερδίσουν την εύνοια του Τραμπ την περασμένη εβδομάδα, η κατάσταση έχει πάρει μια δραματική τροπή.

Την επεισοδιακή συνάντηση μεταξύ του Τραμπ και του Ουκρανού Προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στο Οβάλ Γραφείο την Παρασκευή, ακολούθησε την Τρίτη η απόφαση του αμερικανού προέδρου να σταματήσει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, η οποία σπαράσσεται από τον πόλεμο.

Η στρατιωτική χρηματοδότηση δεν ήταν παραδοσιακά θέμα της ΕΕ, αλλά οι ηγέτες θα συζητήσουν τρόπους ώστε να αναληφθεί δράση σε κεντρικό επίπεδο.

«Οι αμυντικές δαπάνες γίνονται ένα πάγιο κόστος» δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Κάθε μέρα πρέπει να πληρώνουμε για πυρομαχικά, τουλάχιστον για μερικά χρόνια, μέχρι να πεθάνει ο Τραμπ».

«Η φον ντερ Λάιεν προσπαθεί να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα»

Ένα από τα πρώτα ζητήματα που θα εξετάσουν οι ηγέτες είναι ένα σχέδιο που ανακοίνωσε την Τρίτη η φον ντερ Λάιεν για την απελευθέρωση έως και 800 δισεκατομμυρίων ευρώ σε πρόσθετες αμυντικές δαπάνες τα επόμενα χρόνια.

Πιο συγκεκριμένα το σχέδιο περιλαμβάνει μια πρόταση για τη σύναψη δανείου ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ από την ΕΕ, το οποίο θα διατεθεί στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών για την απόκτηση πανευρωπαϊκού στρατιωτικού εξοπλισμού, όπως συστήματα αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας, συστήματα πυροβολικού, πυραύλους, πυρομαχικά, drones και άλλες ανάγκες.

Η Επιτροπή προτείνει επίσης τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ ώστε οι κυβερνήσεις να μπορέσουν να αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Σύμφωνα με τη φον ντερ Λάιεν, αν οι χώρες επιτραπεί να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, το συνολικό ποσό σε επίπεδο ΕΕ θα ανέλθει σε 650 δισεκατομμύρια ευρώ.

Αν και το σχέδιο ήταν στα σκαριά εδώ και καιρό, η ανακοίνωσή του την Τρίτη σχεδιάστηκε ως απάντηση στην απόφαση των ΗΠΑ να σταματήσουν τη βοήθεια προς την Ουκρανία, ανέφεραν δύο αξιωματούχοι της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ανακοίνωσε επίσης ότι εξετάζει την αλλαγή των κανονισμών της για να διευκολύνει τη χρηματοδότηση αμυντικών έργων.

Οι διπλωμάτες και οι αξιωματούχοι της ΕΕ εξακολουθούν να εξετάζουν τις λεπτομέρειες των προτάσεων, αλλά συνολικά τις περιγράφουν ως ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

«Η φον ντερ Λάιεν προσπαθεί να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα. Αλλά θα ακολουθήσει η γραφειοκρατική δομή της ΕΕ;» δήλωσε Γάλλος υπουργός, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Οι ηγέτες αναμένεται επίσης να συζητήσουν πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία. Ενώ οι τόκοι από τα 200 δισεκατομμύρια ευρώ των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων χρησιμοποιούνται ήδη για τη χρηματοδότηση της βοήθειας, χώρες όπως η Γαλλία δείχνουν να υποστηρίζουν την πιο αμφιλεγόμενη ιδέα της πλήρους κατάσχεσης αυτών των περιουσιακών στοιχείων. Ωστόσο, οι αντίπαλοι του σχεδίου προειδοποιούν ότι μπορεί να προσκρούσει σε νομικά εμπόδια και να προκαλέσει οικονομική αστάθεια.

Η άρνηση της Ουγγαρίας

Ήδη μαίνεται μια σύγκρουση σχετικά με την αποστολή επιπλέον στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Αξιωματούχοι ανέμεναν ότι στη δήλωση της Συνόδου θα περιλαμβανόταν ένα σχέδιο, το οποίο ανακοινώθηκε τον περασμένο μήνα από την επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλλας, για την αποστολή τουλάχιστον 1,5 εκατομμυρίου οβίδων πυροβολικού στην Ουκρανία φέτος, καθώς και άλλου εξοπλισμού όπως συστήματα αεράμυνας, πύραυλοι και drones.

Αν και η τελική δήλωση δεν θα δημοσιοποιηθεί πριν από τη λήξη της συνόδου, το τελευταίο προσχέδιο που κυκλοφορούσε το βράδυ της Τρίτης -και ήρθε στην κατοχή του Politico- καλεί τους υπουργούς να βρουν τρόπο ώστε οι αποστολές όπλων να προχωρήσουν. Ωστόσο, σύμφωνα με αξιωματούχους, η Ουγγαρία αρνείται να συμφωνήσει.

Το προσχέδιο κειμένου τονίζει ότι η ΕΕ «θα συνεχίσει να παρέχει στην Ουκρανία τακτική οικονομική υποστήριξη»

Το 2025 η Ουκρανία θα λάβει 30,6 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων:

  • 12,5 δισεκατομμύρια ευρώ από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό Ukraine Facility για τη στήριξη του Κιέβου και
    περίπου 18 δισεκατομμύρια ευρώ από δάνεια της G7 στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Era».
  • Μελλοντικά κονδύλια πιθανότατα θα προέλθουν από το σχέδιο «Rearm Europe», την πρωτοβουλία που ανακοίνωσε η φον ντερ Λάιεν την Τρίτη.