Η παγκοσμιοποίηση θα υποχωρήσει μερικώς αλλά δεν θα εξαφανιστεί, ενώ ο έλεγχος των συνόρων και ο ρόλος του κράτους θα ενισχυθούν λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, εκτιμά στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» ο Μπρουνό Τερτρέ. Ο αναπληρωτής διευθυντής του γαλλικού Ιδρύματος Στρατηγικής Ανάλυσης (Fondation pour la Recherche Strategique), ο οποίος θεωρείται ένας από τους κορυφαίους στρατηγικούς αναλυτές στην Ευρώπη, εκτιμά ότι είναι πολύ πρόωρο να πει κάποιος αν η Κίνα θα βγει ενισχυμένη από την τρέχουσα κρίση, ενώ προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να υποτιμάται η δυνατότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να ξεπερνούν μείζονες κρίσεις. Τέλος, υπογραμμίζει ότι οι Κασσάνδρες που πάντα προβλέπουν το τέλος της ενωμένης Ευρώπης όταν εμφανίζονται μείζονες κρίσεις καλό θα ήταν να το ξανασκεφθούν, αν και όλα θα εξαρτηθούν από τις αποφάσεις-κλειδιά που θα ληφθούν το προσεχές διάστημα.
Ορισμένοι αναλυτές μιλούν για μια υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης εξαιτίας της πανδημίας. Συμφωνείτε με αυτή την εκτίμηση και εφόσον ναι, γιατί; Παρατηρείτε μια επιστροφή του έθνους-κράτους ή είναι πολύ νωρίς να πούμε κάτι τέτοιο;
«Η παγκοσμιοποίηση θα υποχωρήσει μερικώς αλλά δεν θα εξαφανιστεί. Η τάση είναι ήδη εκεί από την αρχή της δεκαετίας, με όρους μεριδίου εμπορίου σε σχέση με το ΑΕΠ και ξένων επενδύσεων σε σχέση με το ΑΕΠ. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση και η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων έχει όμως πολλά πλεονεκτήματα για να εγκαταλειφθεί. Συμφωνώ ότι η νομιμοποίηση του κράτους θα αυξηθεί και ο έλεγχος των συνόρων θα ενισχυθεί. Ας μη λησμονούμε όμως ότι το βάρος των κρατών στις περισσότερες οικονομίες, όπως μετριέται με βάση το ποσοστό του επί του ΑΕΠ, συνεχίζεται να αυξάνεται από τη δεκαετία του 1960».
Δεν λείπουν επίσης όσοι προβλέπουν τη διεύρυνση και εξάπλωσης της ψηφιακής παρακολούθησης ως αποτέλεσμα της κρίσης του κορωνοϊού. Θα μπορούσε αυτό να μεταβάλει τον ρόλο των κρατών ή να επιτρέψει την ανάδυση ημιαυταρχικών τάσεων;
«Ναι, ξεκάθαρα. Πάρτε για παράδειγμα την τρομοκρατία: πολλά μέτρα που αποφασίστηκαν ή γενικεύθηκαν μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 βρίσκονται ακόμη σε ισχύ. Ο πειρασμός θα υπάρξει ώστε να επιβληθούν περισσότεροι περιορισμοί στην κοινωνική και ιδιωτική ζωή. Ενας ορισμένος βαθμός καταπίεσης είναι νομιμοποιημένος, κατά την άποψή μου, για την αντιμετώπιση μιας έκτακτης κατάστασης. Οι πολίτες και οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις όμως θα χρειαστεί να παρακολουθούν τι πράττουν οι κυβερνήσεις αφού οι έκτακτες καταστάσεις περάσουν».
Θα οδηγήσει η πανδημία σε έξαρση του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων και ιδιαίτερα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας; Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η Κίνα «παίρνει το πάνω χέρι;». Γενικότερα, βλέπετε αλλαγές στη διεθνή ισορροπία ισχύος ή κάποιου είδους στρατηγικό καιροσκοπισμό;
«Οπως λένε ορισμένοι σήμερα στο Πεκίνο, βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση της επερχόμενης αντιπαράθεσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Η πρώτη φάση είχε επικεντρωθεί στο εμπόριο, η δεύτερη φάση πυροδοτήθηκε από την πανδημία του κορωνοϊού. Δεν είμαι όμως βέβαιος ότι η Κίνα «θα πάρει το πάνω χέρι». Η δημόσια εικόνα της θα τραυματιστεί από την κρίση. Επίσης, η σύγχρονη Κίνα είναι όπως το ποδήλατο: αν δεν αναπτύσσεται οικονομικά γρήγορα, μπορεί να πέσει. Η νομιμοποίηση των ηγετών της μπορεί να αμφισβητηθεί. Εν τέλει, ας μην υποτιμούμε ποτέ την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να ανακάμπτουν ύστερα από ένα σοκ».
Σε μια πρόσφατη ανάλυσή σας, αναφερθήκατε στην παρακμή του λαϊκισμού και στην επανάκαμψη της έννοιας της κυριαρχίας. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι εννοείτε;
«Πιστεύω ότι, σε γενικές γραμμές, ο λαϊκισμός θα συνεχίσει να είναι μια ισχυρή δύναμη παγκοσμίως επειδή, μεταξύ άλλων, οι υγειονομικές κρίσεις τείνουν να τροφοδοτούν τη δυσπιστία αλλά και την αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων. Εκτιμώ ότι ο λαϊκισμός ως κυβερνητική δύναμη θα υποχωρήσει εκτός αν η οικονομική ανάκαμψη συνοδευθεί από εκτεταμένη κακοδιαχείριση. Ο λόγος για αυτό είναι ότι η μάχη εναντίον του κορωνοϊού δίνεται κυρίως από επιστήμονες, γιατρούς και τεχνοκράτες και υπάρχει η αίσθηση ότι μόνο αυτοί μπορούν να οδηγήσουν σε επιτυχημένη αντιμετώπιση».
Ποια θα είναι η θέση της Ευρώπης στο νέο γεωπολιτικό σκηνικό; Θα μπορούσε η ΕΕ να βγει ισχυρότερη, πιο ενωμένη και πιο στιβαρή από την τρέχουσα κρίση;
«Είναι δύσκολο να το πούμε με ακρίβεια αυτό τούτη τη στιγμή. Εξαρτάται από τις αποφάσεις-κλειδιά που θα ληφθούν τις προσεχείς εβδομάδες. Σε γενικές γραμμές είμαι αισιόδοξος, βασιζόμενος στην Ιστορία, ότι η Ευρώπη θα αντιδράσει θετικά, όπως έχει πράξει και σε προηγούμενες κρίσεις. Οταν εμφανίζεται μια μείζων κρίση, ορισμένοι προβλέπουν το άμεσο τέλος του ευρωπαϊκού σχεδίου. Κάθε φορά οι Κασσάνδρες έχουν κάνει λάθος. Ωστόσο, είναι ασαφές ακόμη αν η Ευρώπη θα αναδειχθεί πραγματικά ισχυρότερη ή και πιο ενωμένη όταν θα έχουμε ξεπεράσει την πανδημία του κορωνοϊού».
Κατά την άποψή σας, ποιος θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της Ρωσίας στη μετά τον κορωνοϊό εποχή;
«Αυτό είναι άγνωστο, πραγματικά. Και ο λόγος είναι ότι εξαρτάται αποκλειστικά από την ίδια τη Ρωσία αν θα μείνει ανέγγιχτη από τον νέο κορωνοϊό ή αν θα επηρεαστεί σοβαρά σε μεταγενέστερο στάδιο. Αν ισχύσει το δεύτερο, τότε θα υπάρξει περαιτέρω αποδυνάμωση της οικονομικής ισχύος της χώρας και, κατά συνέπεια, της επιρροής της στο εξωτερικό. Αμφιβάλλω ότι η Ρωσία θα κερδίσει πολλά από αυτή την κρίση, ιδιαίτερα επειδή αποφάσισε «να παίξει με τη φωτιά» στην αγορά πετρελαίου. Ο πετρελαϊκός πόλεμος με τη Σαουδική Αραβία και τις Ηνωμένες Πολιτείες θα πλήξει πολύ τον εθνικό προϋπολογισμό αν κρατήσει περισσότερες από μερικές εβδομάδες».
