Ως πριν από ελάχιστα χρόνια το Ιράν ήταν ο παρίας της διεθνούς κοινότητας. Η Δύση το αντιμετώπιζε με τεράστια καχυποψία, θεωρώντας ανεξέλεγκτους τους «μουλάδες», και ο ΟΗΕ, οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) του είχαν επιβάλει κυρώσεις. Ολα αυτά άλλαξαν στις 16 Ιανουαρίου, ημέρα κατά την οποία ξεκίνησε η εφαρμογή της συμφωνίας που είχε υπογραφεί ανάμεσα στο Ιράν και στη διεθνή κοινότητα (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία) πριν από έξι μήνες. Τα προγνωστικά ανέμεναν ότι η εφαρμογή της θα ξεκινούσε πολύ αργότερα μέσα στο 2016, όμως η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) έδωσε το πράσινο φως στις αρχές Ιανουαρίου ανοίγοντας τον δρόμο για την ιστορικής σημασίας επιστροφή του Ιράν στη διεθνή κοινότητα.
Υστερα από χρόνια αμοιβαίας εχθρότητας ανάμεσα στην Τεχεράνη και στη Δύση, κυρίως τις ΗΠΑ, αυτό που άλλαξε ήταν η ηγεσία και στις δύο πλευρές, καθώς και η ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έτεινε το χέρι προς το θεοκρατικό καθεστώς με στόχο να αποκτήσει σχέσεις με έναν πόλο σταθερότητας στο ρευστό τοπίο της περιοχής, ενώ στο Ιράν εξελέγη πρόεδρος ο μετριοπαθής Χασάν Ροχανί με στόχο να πετύχει την άρση των κυρώσεων, οι οποίες άρχισαν να επιβάλλονται το 2002 γονατίζοντας την ιρανική οικονομία.
Παράλληλα το (σιιτικό) Ιράν έπαψε να είναι ο απόλυτος «εχθρός» από τότε που εμφανίστηκε η (σουνιτική) Αλ Κάιντα και ακόμη περισσότερο το (σουνιτικό) Ισλαμικό Κράτος. Η Δύση διαπίστωσε ότι η Τεχεράνη μπορούσε να είναι σύμμαχός της στον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών.
Με την εφαρμογή της συμφωνίας από το περασμένο Σάββατο, η ΕΕ ήρε όλες τις οικονομικές κυρώσεις που είχε επιβάλει στο Ιράν, περιλαμβανομένου του εμπάργκο στο ιρανικό πετρέλαιο και των περιορισμών στο ιρανικό εμπόριο, στη ναυτιλία και στις υπηρεσίες.
Οι ΗΠΑ ήραν τις οικονομικές κυρώσεις, ιδίως στον τραπεζικό τομέα του Ιράν, όχι όμως και εκείνες που είχαν επιβληθεί σε οργανισμούς ή άτομα που, κατά την Ουάσιγκτον, υποθάλπουν την τρομοκρατία, όπως στους Φρουρούς της Επανάστασης.
Τον περασμένο Ιούλιο το Ιράν διέθετε σχεδόν 20.000 μηχανές φυγοκέντρησης για τον εμπλουτισμό του ουρανίου ενώ σήμερα έχουν περιοριστεί σε 5.060, και μάλιστα είναι οι παλαιότερες και λιγότερο αποτελεσματικές. Επίσης το Ιράν μείωσε τα αποθέματά του σε ουράνιο κατά 98%, κρατώντας μόλις 300 κιλά. Το υπόλοιπο στάλθηκε στη Ρωσία, σύμμαχο και πάροχο της πυρηνικής τεχνολογίας του Ιράν. Επιθεωρητές της ΙΑΕΑ θα συνεχίσουν να παρακολουθούν το πυρηνικό πρόγραμμα απολαμβάνοντας πλήρη πρόσβαση παντού και να βεβαιώνουν αν τηρούνται τα συμφωνηθέντα. Αν η Τεχεράνη παραβιάσει κάποια πρόβλεψη της συμφωνίας, οι κυρώσεις του ΟΗΕ θα επανέλθουν αυτόματα για 10 χρόνια.
Επενδυτικές ευκαιρίες σε μια χώρα μορφωμένων που τη μαστίζει η διαφθορά
Γερμανία, Γαλλία, Νορβηγία, Κίνα, Ιαπωνία, Ινδία και Ν. Κορέα σπεύδουν να κλείσουν συμφωνίες
Το Ιράν είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον σημερινό κόσμο που δεν έχει ενταχθεί στη διεθνή κοινότητα, γι’ αυτό η επαναφορά του σε αυτή δημιουργεί μεγάλες οικονομικές ευκαιρίες σε πολλούς τομείς. Οι ευρωπαϊκές και οι ασιατικές εταιρείες θα έχουν το προβάδισμα, αφού ορισμένες αμερικανικές κυρώσεις συνεχίζουν να ισχύουν. Στα υπέρ του Ιράν είναι ότι διαθέτει μορφωμένο πληθυσμό, στα κατά η υψηλή διαφθορά. Το ΔΝΤ υπολογίζει ότι η ετήσια ανάπτυξη της χώρας θα εκτοξευτεί στο 5% από σχεδόν μηδέν σήμερα, ενώ τα έσοδα από το πετρέλαιο, παρά τις χαμηλές τιμές, θα αυξηθούν κατά 10 δισ. δολάρια. Η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία, η Βραζιλία και η Βενεζουέλα, όλες μεγάλες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες που πλήττονται από την πτώση στις τιμές του πετρελαίου, βλέπουν με ανησυχία το ιρανικό πετρέλαιο που θα πλημμυρίσει τις αγορές πιέζοντας ακόμη πιο κάτω τις τιμές. Αντίθετα, οι χώρες που εισάγουν πανηγυρίζουν και η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ινδία και η Νότια Κορέα σπεύδουν να κλείσουν συμφωνίες.
Αυτοκινητοβιομηχανία

Ο γερμανικός κατασκευαστής φορτηγών Daimler Trucks ήδη ανακοίνωσε ότι θα ξαναρχίσει να παράγει και να πουλάει οχήματα στο Ιράν. Σε συνεργασία με την Iran Khodro, θα παράγει μηχανές και άλλα εξαρτήματα. Σύμφωνα με την Dailmler, που δραστηριοποιούνταν στη χώρα έως το 2010, υπάρχει τεράστια ζήτηση για φορτηγά στο Ιράν. Το Ιράν ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά για την Peugeot-Citroën προτού αναγκαστεί να αποσυρθεί το 2012 –είχε φθάσει να πουλάει έως και 450.000 αυτοκίνητα τον χρόνο. Γι’ αυτό, ήδη διαπραγματεύεται την επιστροφή της. Στο άμεσο μέλλον, θα ανοίξει κατάστημα πώλησης Citroën DS στην Τεχεράνη. H Volkswagen εξετάζει την είσοδό της στην ιρανική αγορά, όπως και η κατασκευάστρια ελαστικών Continental.
Αεροπορία

Η Airbus ήδη έλαβε μια τεράστια παραγγελία για 114 αεροπλάνα από τον κρατικό αερομεταφορέα Iran Air. Σύμφωνα με τους ειδικούς στις αερομεταφορές, θα ακολουθήσουν και άλλες, καθώς υπολογίζεται ότι η χώρα θα χρειαστεί γύρω στα 600 καινούργια αεροπλάνα την επόμενη δεκαετία. Η Airbus όμως θα αντιμετωπίσει ανταγωνισμό από την Boeing, η οποία είναι μία από τις λίγες αμερικανικές εταιρείες στις οποίες θα επιτραπεί να κάνουν δουλειές με το Ιράν. Η Boeing αναμένεται να πουλήσει στους Ιρανούς το δημοφιλές 737 καθώς και το μεγαλύτερο 777 για υπερατλαντικά ταξίδια. Το μεγαλύτερο αεροδρόμιο της χώρας για διεθνείς και εσωτερικές πτήσεις βρίσκεται σήμερα στην Τεχεράνη. Αναμένεται όμως να αναβαθμιστούν και άλλα αεροδρόμια, όπως της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης, Μασχάντ, του Σιράζ και του Ισφαχάν.
Πετρέλαιο

Το Ιράν είναι τέταρτο στον κόσμο σε αποθέματα πετρελαίου, γι’ αυτό αποτελεί μαγνήτη για τις πετρελαϊκές εταιρείες. Επιπλέον, το ιρανικό πετρέλαιο είναι φθηνό στην εξόρυξή του –στοιχείο πολύ σημαντικό, λόγω της κατακόρυφης πτώσης των τιμών του πετρελαίου την τελευταία διετία. Στα τέλη Φεβρουαρίου διοργανώνεται μια μεγάλη διάσκεψη για το ιρανικό πετρέλαιο στο Λονδίνο, στην οποία θα συμμετάσχει η ιρανική κυβέρνηση και θα αναλύσει, μεταξύ άλλων, τους όρους των ξένων επενδύσεων που τόσο έχουν ανάγκη οι ιρανικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις. Η γαλλική πετρελαϊκή εταιρεία Total ήδη δήλωσε πρόθυμη να επιστρέψει στο Ιράν όπου δραστηριοποιούνταν επί χρόνια. Η ιταλική Eni ήταν ένας από τους μεγαλύτερους αγοραστές ιρανικού πετρελαίου προτού εφαρμοστούν οι κυρώσεις και ήδη εξετάζει τα δεδομένα για να ξανακάνει δουλειές με τους Ιρανούς. Η νορβηγική Statoil εκδήλωσε ενδιαφέρον για τις νέες ευκαιρίες που ανοίγονται στη χώρα. Η αγγλο-ολλανδική Shell δραστηριοποιούνταν στο Ιράν και εξετάζει τυχόν επιστροφή της.
Φυσικό αέριο

Το Νότιο Παρς είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο και μεγάλο μέρος του βρίσκεται στα ιρανικά ύδατα. Οπως και το ιρανικό πετρέλαιο, όμως, χρειάζεται επειγόντως επενδύσεις. Η διαφορά του αερίου από το πετρέλαιο είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που παρουσιάζει στις εξαγωγές. Η Τεχεράνη θα αποφασίσει αν θα επαναφέρει το σχέδιο για υγροποιημένο αέριο, το οποίο μπορεί να σταλεί ευκολότερα στο εξωτερικό, ή αν θα κατασκευάσει αγωγούς. Το Ιράν είχε συμβόλαια με τη Shell, την ισπανική Repsol και την Total για την κατασκευή τριών εργοστασίων υγροποίησης αερίου, αλλά εγκαταλείφθηκαν λόγω των κυρώσεων. Υπήρχαν επίσης σχέδια πριν από τις κυρώσεις να κατασκευαστούν αγωγοί προς την Ευρώπη, την Ινδία και την Τουρκία. Η γερμανική Linde ήδη εξέφρασε ενδιαφέρον να δραστηριοποιηθεί στον τομέα του ιρανικού υγροποιημένου αερίου.
Τουρισμός

Η ιρανική κυβέρνηση αναμένει «τσουνάμι τουριστών» ως αποτέλεσμα της άρσης των κυρώσεων. Εκτός από τους διάσημους τουριστικούς προορισμούς –Περσέπολη, Σιράζ και Ισφαχάν –υπάρχουν και άλλοι, λιγότερο γνωστοί, όπως το Γιαζντ. Το 2014 επισκέφθηκαν το Ιράν 5 εκατ. τουρίστες –πολλοί ήταν σιίτες προσκυνητές –και ο στόχος είναι να φτάσουν τα 20 εκατ. έως το 2025. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες δυσκολίες, όπως το ότι πολλοί θεωρούν το Ιράν επικίνδυνο προορισμό, ενώ η παντελής απαγόρευση του αλκοόλ ίσως αποθαρρύνει μερικούς. Υπάρχει επίσης έλλειψη ξενοδοχείων, αλλά οι μεγάλες διεθνείς αλυσίδες ήδη άρχισαν να επενδύουν στο Ιράν. Η γαλλική Accor Hotels, στην οποία ανήκουν τα Novotel και Ibis, άνοιξε δύο ξενοδοχεία στην Τεχεράνη.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ
Χωρίς πολυεθνικές, πιστωτικές και ανταλλακτικά
Στο τελευταίο ταξίδι μου στο Ιράν, το 2011, ήταν εμφανείς οι επιπτώσεις των διεθνών κυρώσεων που απόκοβαν τη χώρα από τη διεθνή κοινότητα. «Πρόοδος» είχε σημειωθεί μόνο στη λειτουργία των κινητών: ενώ παλαιότερα τα ευρωπαϊκά κινητά δεν λειτουργούσαν καθόλου στο Ιράν, το 2011 μπορούσα να κάνω ή να δεχθώ τηλεφωνήματα από Ελλάδα τα οποία πραγματοποιούνταν μέσω μιας βαλκανικής εταιρείας (και χρεώνονταν πανάκριβα).
Το Ιράν ήταν από τις λίγες χώρες στον κόσμο που δεν διέθεταν τις γνώριμες πολυεθνικές που συναντώνται παντού. Καμία γνωστή αλυσίδα ξενοδοχείων –το Hilton που λειτουργούσε προ της επανάστασης του 1979 στη Βόρεια Τεχεράνη είχε μετατραπεί πολύ πριν από το πρώτο μου ταξίδι στη χώρα σε «Ξενοδοχείο Εστεγλάλ».
Χαμπουργκεράδικα υπήρχαν, όχι όμως McDonald’s αλλά Mash Donald’s ή παρεμφερή, με τις φωτογραφίες του Χομεϊνί, του Χαταμί και του εκάστοτε προέδρου στον τοίχο και χωριστές ουρές στα ταμεία για άντρες και γυναίκες.
Λόγω της αδυναμίας εισαγωγής ανταλλακτικών εξαιτίας των κυρώσεων, σε κάθε ταξίδι μου στο Ιράν τα πάντα φάνταζαν λίγο παλαιότερα και σε μεγαλύτερη ανάγκη για συντήρηση, από τα αυτοκίνητα στον δρόμο ως τα αεροπλάνα της Iran Air.
Επίσης τα πάντα ήταν κάθε φορά λίγο ακριβότερα εκτός απ’ ό,τι παραγόταν αυστηρά εγχωρίως, από τα περίφημα χειροποίητα περσικά χαλιά ως το πετρέλαιο –καθόλου φειδωλοί στη θέρμανση οι Ιρανοί, ανάβουν πλουσιοπάροχα το καλοριφέρ όποτε κάνει κρύο (στην Τεχεράνη μπορεί ακόμη και να χιονίσει τον χειμώνα).
Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες σε κάθε ταξίδι στο Ιράν ήταν η ανασφάλεια που μου δημιουργούσε η ανάγκη να έχω όλα τα χρήματα σε μετρητά. Λόγω των κυρώσεων στον τραπεζικό τομέα της χώρας, δεν λειτουργούσε καμία δυτική πιστωτική κάρτα για πληρωμές σε καταστήματα και ξενοδοχεία ούτε μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στα τοπικά ΑΤΜ για την ανάληψη χρημάτων από λογαριασμό στην Ελλάδα.

ΣΥΡΙΑ
Από τα πεδία των μαχώνστον γόρδιο δεσμό της πολιτικής λύσης
Αύριο Δευτέρα επρόκειτο να ξεκινήσουν στη Γενεύη οι συνομιλίες για την εξεύρεση διπλωματικής λύσης στη Συρία. Είναι πολύ αμφίβολο όμως αν όντως θα ξεκινήσουν αύριο. Στην καλύτερη περίπτωση θα καθυστερήσουν λίγες ημέρες.
Τόσο ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι όσο και ο ρώσος ομόλογός του Σεργκέι Λαβρόφ δηλώνουν υπέρ της όσο το δυνατόν συντομότερης έναρξης των συνομιλιών, εντός του Ιανουαρίου. Πρέπει όμως προηγουμένως οι μεγάλες δυνάμεις να συμφωνήσουν ποιες συριακές ανταρτικές ομάδες θα εκπροσωπηθούν σε αυτές, ενώ η συριακή αντιπολίτευση θέτει ως όρο για τη συμμετοχή της τον τερματισμό των ρωσικών βομβαρδισμών και της πολιορκίας πόλεων.
Το χρονοδιάγραμμα που έχει συμφωνηθεί υπό τον ΟΗΕ είναι ότι οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο συριακό καθεστώς και στην αντιπολίτευση θα ανοίξουν τον δρόμο για μια πολιτική λύση που θα περιλαμβάνει νέο σύνταγμα και εκλογές σε 18 μήνες από σήμερα.
Το μεγαλύτερο αγκάθι στις συνομιλίες είναι ποιες από τις δεκάδες ομάδες που μάχονται στη Συρία θα θεωρηθούν τρομοκρατικές και θα αποκλειστούν από τις διαπραγματεύσεις. Για παράδειγμα, η Μόσχα και η Δαμασκός θεωρούν τις οργανώσεις Αχράρ ας Σαμ και Τζαΐς αλ Ισλάμ τρομοκρατικές, ενώ η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι ανήκουν στη νόμιμη αντιπολίτευση. Η Τεχεράνη δηλώνει ότι μόνο τρεις είναι τρομοκρατικές –το Ισλαμικό Κράτος, το Μέτωπο Αλ Νούσρα και η Αλ Κάιντα –και καταγγέλλει ότι 10 μέλη της Αλ Κάιντα συμμετείχαν σε πρόσφατη συνάντηση της συριακής αντιπολίτευσης στη Ριάντ για τον σχηματισμό της αντιπροσωπείας που θα πάει στη Γενεύη. Ο Κέρι αναμενόταν να επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία αυτό το Σαββατοκύριακο για να ξεκαθαρίσει το ζήτημα.
Η Τουρκία θεωρεί ότι η YPG, η κουρδική πολιτοφυλακή της Βόρειας Συρίας, είναι τρομοκρατική οργάνωση και πρέπει να αποκλειστεί από τις συνομιλίες. Η YPG όμως έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ και είναι σημαντικός εταίρος στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Εν τω μεταξύ, όσο συνεχίζονται τα πάρε-δώσε για να ξεκινήσουν οι συνομιλίες, οι δυνάμεις του Ασαντ σημείωσαν νίκες στο πεδίο της μάχης, υποβοηθούμενες από τα ρωσικά αεροπλάνα τα οποία, αντί να βομβαρδίζουν το Ισλαμικό Κράτος, βομβαρδίζουν τη μετριοπαθή αντιπολίτευση όπου απειλεί στρατιωτικά τον Ασαντ.
Αυτό θα περιπλέξει την κατάσταση στη Γενεύη. Η Δαμασκός διαμηνύει τελευταίως ότι το μέλλον της Συρίας θα αποφασιστεί στο πεδίο της μάχης και τονίζει ότι η αντιπολίτευση δεν πρέπει να αναμένει πως θα κερδίσει από τις συνομιλίες κάτι που δεν κέρδισε στο πεδίο της μάχης.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ