Από το εργαστήριο στο χωράφι:Λύσεις σε προβλήματα του αγροτικού τομέα

Αυξάνεται η επικινδυνότητα του γάλακτος πέραν των πέντε ημερών; Μπορούν να φανούν χρήσιμα τα απόβλητα της παραγωγικής αλυσίδας; Ποιο είναι το μυστικό που κάνει ένα κρασί εξαιρετικό; Τις λύσεις και τις απαντήσεις σε δεκάδες προκλήσεις και προβλήματα του αγροτικού τομέα αναζητούν εδώ και δύο χρόνια 170 μεταδιδακτορικής εκπαίδευσης επιστήμονες, μέσα από το πρόγραμμα ΑΓΡΟ-ΕΤΑΚ, το οποίο μόλις ολοκληρώθηκε. Με καινοτόμες ιδέες και νέες ανακαλύψεις, οι συμμετέχοντες έφεραν τους αγρότες κοντά στην επιστημονική γνώση, την οποία μετέφεραν από το εργαστήριο στο… χωράφι.

Κατέδειξαν ότι αυξάνεται η επικινδυνότητα του γάλακτος με την επιμήκυνση της διάρκειας ζωής πέραν των πέντε ημερών, βρήκαν εφαρμογές για τα παραπροϊόντα της παραγωγικής διαδικασίας (κελύφη μυδοτροφείων, τυρόγαλα, υπολείμματα εκκοκκιστηρίων κ.λπ.), μελέτησαν τις φυλές ζυμομυκήτων στις ντόπιες ποικιλίες αμπέλου που ευθύνονται για το χαρακτηριστικό ξινόμαυρο κρασί, έστησαν… θρανία στον αγρό για να εκπαιδεύσουν τους έλληνες παραγωγούς.

Οσο ανεβαίνει ο πήχης των απαιτήσεων της αγοράς για τα αγροτικά προϊόντα και όσο πλήττεται ο αγροτικός κόσμος από τα νέα βάρη, ελέω μνημονίων, αυξάνοντας κατακόρυφα και το κόστος της παραγωγής, οι λύσεις αναζητούνται στην έρευνα, στην τεχνολογία και στην εκπαίδευση. Τις προηγούμενες δεκαετίες όμως, νευραλγικά ινστιτούτα και σταθμοί του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης (π.χ. βάμβακος, καπνού κ.ά.) έβαλαν «λουκέτο».

«Πίστευα πως ήτανλάθος η συρρίκνωση της έρευνας, της τεχνολογίας και της εκπαίδευσηςστο υπουργείο»αναφέρει ο ομότιμος καθηγητής Γενετικής και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης κ. Αθανάσιος Τσαυτάρης.Στον στρατηγικό σχεδιασμό που καταστρώθηκε και ξεκίνησε να υλοποιείται επί υπουργίας του, ως προτεραιότητα τέθηκε η αναζωογόνησή τους. Ετσι προέκυψε και το ΑΓΡΟ-ΕΤΑΚ, ένα πρόγραμμα προϋπολογισμού 9 εκατ. ευρώ, το οποίο κατέληξε σε σημαντικά αποτελέσματα.

Ως προς τα παθογόνα και επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία μικρόβια του γάλακτος έγιναν μετρήσεις, διάφορες ημέρες μετά την εργοστασιακή παστερίωση. Τα αποτελέσματα δείχνουν πως, βάσει των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν στη χώρα μας, μετά τις πέντε ημέρες ο πληθυσμός των παθογόνων, άρα και η επικινδυνότητα του γάλακτος, μεγαλώνει σχεδόν κατακόρυφα.

Το βασικό πρόβλημα που ανακύπτει από τη νομοθετημένη επιμήκυνση της διάρκειας ζωής του γάλακτος, σύμφωνα με τη γεωπόνο – επιστήμονα τροφίμων δραΜαρία Γουγουλή, είναι «η ανάπτυξη των σπορίων ψυχρότροφων στελεχών του Bacilluscereus, τα οποία επιβιώνουν της παστερίωσης, σε πληθυσμό ικανό για να αλλοιώσουν το προϊόν και να παράγουν τοξίνες, βάζοντας σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία».

Στόχος της συγκεκριμένης έρευνας είναι η ανάπτυξη ενός μοντέλου για την εκτίμηση της συμπεριφοράς του συγκεκριμένου βακτηρίου (από την παραγωγή ως την κατανάλωση), το οποίο μπορεί να αποτελέσει «εργαλείο» για τη βιομηχανία γάλακτος ώστε να προσδιορίζει τη διάρκεια ζωής με βάση την ανεκτή επικινδυνότητα.

Αλλες εργασίες εστίασαν στα ωφέλιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό προβιοτικά μικρόβια. «Προσδιορίστηκαν σε όλα τα ελληνικά γαλακτοκομικά προϊόντα, μετρήθηκε ο πληθυσμός του καθενός, αναδεικνύοντας έτσι τον προβιοτικό πλούτο των ελληνικών προϊόντων όπως το παραδοσιακό γιαούρτι, το ξινόγαλα, το κεφίρ, το αριάνι κ.ά.» υπογραμμίζει ο κ. Τσαυτάρης αναφερόμενος σε ποικίλες μελέτες που αφορούσαν το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Πολλές από τις μελέτες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ΑΓΡΟ-ΕΤΑΚ αφορούσαν προσπάθειες αξιοποίησης διάφορων παραπροϊόντων της παραγωγικής αλυσίδας, των οποίων η ανεξέλεγκτη διάθεση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα. Οι νέοι επιστήμονες αναζήτησαν λύσεις για τη διαχείριση αγροτικών αποβλήτων όπως είναι το τυρόγαλα από τα τυροκομεία, τα κελύφη μυδιών ή τα παραπροϊόντα του βάμβακος μετά την εκκόκκιση. Οι έρευνες έδειξαν ότι υψηλής ποιότητας πρωτεΐνες φτιάχνονται από το τυρόγαλα, υψηλής απορροφητικότητας προϊόντα από τα τριμμένα κελύφη μυδιών και θρεπτικές προβατοτροφές από τα υπολείμματα των εκκοκκιστηρίων.

Οπως αναφέρει η δρ Χρυσή Παπαδημητρίου, το απορριπτόμενο υλικό από τις δραστηριότητες στις μυδοκαλλιέργειες καταλήγει στη θαλάσσια περιοχή όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις ή σε περιοχές, νόμιμες ή παράνομες, ως ρύπος. Τα κελύφη θα μπορούσαν, σύμφωνα με την ερευνήτρια, να αξιοποιηθούν ύστερα από επεξεργασία. Σήμερα, όπως υπογραμμίζει, «τα κελύφη των μυδιών μετά την αποφλοίωση απορρίπτονται σε χώρους κυρίως εντός του σημαντικής σπουδαιότητας υγροτόπου του Αξιού». Στην Κεντρική Μακεδονία λειτουργούν 30 αποφλοιωτήρια δυναμικότητας αποφλοίωσης 12 τόνων μυδιών ανά ημέρα. «Η δομή των απορριπτόμενων κελυφών παρουσιάζει ιδιότητες παρόμοιες με αυτές των κλασικών προσροφητικών υλικών» υποστηρίζει η κυρία Παπαδημητρίου.