Δέσμια του κόμματος και του εθνικισμού η ήπια ισχύς της Κίνας

Η Κίνα κάνει τεράστιες προσπάθειες για να αυξήσει την ικανότητά της να ασκεί επιρροή σε άλλες χώρες χωρίς βία ή εξαναγκασμό. Το 2007, ο τότε πρόεδρος Χου Ζιντάο είπε στο Κομμουνιστικό Κόμμα ότι η χώρα χρειαζόταν να αυξήσει την ήπια ισχύ της. Ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επανέλαβε το μήνυμα τον περασμένο χρόνο. Γνωρίζουν ότι για μία χώρα όπως η Κίνα, της οποίας η οικονομική και στρατιωτική ισχύς μπορεί να φοβίσει τους γείτονες και να σχηματίσουν εξισορροπητικές συμμαχίες, μία έξυπνη στρατηγική θα περιελάμβανε προσπάθειες για να δείχνει λιγότερο τρομακτική.

Αλλά οι φιλοδοξίες για ήπια ισχύ ακόμη αντιμετωπίζουν μεγάλα εμπόδια. Παρ’ όλα αυτά οι προσπάθειες της Κίνας είχαν κάποιο αποτέλεσμα. Καθώς η Κίνα εντάσσει κράτη στην Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών (ΑΙΙΒ) και μοιράζει δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια στο εξωτερικό, παρατηρητές ανησυχούν ότι σε ό,τι αφορά την ήπια ισχύ, η Κίνα θα μπορούσε να ξεπεράσει χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ο αμερικανός σινολόγος Ντέιβιντ Σαμπό, για παράδειγμα, υπολογίζει ότι το Πεκίνο δαπανά περίπου 10 δισ. τον χρόνο σε «εξωτερική προπαγάνδα». Συγκριτικά οι ΗΠΑ δαπάνησε μόλις 666 εκ. δολάρια για τη δημόσια διπλωματία τον περασμένο χρόνο.

Ωστόσο, ο πακτωλός χρημάτων που η Κίνα ξοδεύει για την «επίθεση» γοητείας της έχει περιορισμένα αποτελέσματα. Δημοσκοπήσεις σε Βόρεια Αμερική, Ευρώπη, Ινδία και Ιαπωνία για την επιρροή της Κίνας είναι αρνητικές. Η χώρα αντιμετωπίζεται πιο θετικά στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική, όπου δεν έχει εδαφικές διαμάχες και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πάντα πρώτα στην ατζέντα. Αλλά ακόμη και σε αρκετές χώρες σε αυτές τις περιοχές, οι κινεζικές πρακτικές όπως η εισαγωγή εργατών για τις υποδομές δεν είναι δημοφιλείς. Το να συνδυαστεί η σκληρή και η ήπια ισχύς σε μία έξυπνη στρατηγική, όπως φαίνεται, δεν είναι εύκολο.

Μία χώρα αντλεί την ήπια ισχύ της από τρεις πηγές: τον πολιτισμό της (σε χώρες όπου αυτός έχει απήχηση), τις πολιτικές της αξίες (όταν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες στο εσωτερικό και στο εξωτερικό) και την εξωτερική της πολιτική (όταν είναι ηθικά νομιμοποιημένη). Η Κίνα έχει υπογραμμίσει την πολιτισμική και οικονομική της δύναμη αλλά δεν έχει δώσει τόση σημασία στην πολιτική διάσταση που μπορεί να υπονομεύσει τις προσπάθειές της. Δύο βασικοί παράγοντες περιορίζουν την ήπια ισχύ της Κίνας. Ο πρώτος είναι ο εθνικισμός. Το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει βασίσει τη νομιμοποίησή του όχι μόνο στην οικονομική ανάπτυξη αλλά και στον εθνικισμό, ενθαρρύνοντας πολιτικές στη Νότια Κινεζική Θάλασσα που ανταγωνίζονται τους γείτονες της χώρας.

Ο άλλος παράγοντας είναι ο δισταγμός της να εκμεταλλευτεί το πλεονέκτημα της ελεύθερης κοινωνίας των πολιτών. Όπως σχολιάζει ο Economist, η Κίνα δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι η ήπια ισχύς πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από τα άτομα, τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών. Αντίθετα παραμένει γαντζωμένη στην άποψη ότι η κυβέρνηση είναι η κύρια πηγή ήπιας ισχύος, προωθώντας αρχαία πολιτιστικά σύμβολα που πιστεύει ότι έχουν παγκόσμια απήχηση και συχνά χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της προπαγάνδας.

Με τα σημερινά μέσα ενημέρωσης, η πληροφορία είναι άφθονη. Αυτό που είναι σπάνιο είναι η επίδειξη προσοχής, κάτι που εξαρτάται από την αξιοπιστία και η κυβερνητική προπαγάνδα σπάνια είναι αξιόπιστη. Παρά τις προσπάθειες της Κίνας να καταστήσει το πρακτορείο ειδήσεων Xinhua και την δημόσια Κινεζική Κεντρική Τηλεόραση ανταγωνιστές του CNN και του BBC, το διεθνές ενδιαφέρον για την προπαγάνδα είναι περιορισμένο. Οι ΗΠΑ για παράδειγμα, αντλούν μεγάλο μέρος της ήπιας ισχύος της όχι από την κυβέρνηση αλλά από την κοινωνία των πολιτών: από τα αμερικανικά πανεπιστήμια και τα αμερικανικά ιδρύματα ως το Χόλιγουντ και την ποπ κουλτούρα.

Η Κίνα δεν διαθέτει ακόμη παγκόσμιες βιομηχανίες όπως το Χόλιγουντ ή πανεπιστήμια ικανά να ανταγωνιστούν αυτά της Αμερικής. Ακόμη πιο σημαντικό, δεν έχουν τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που παράγουν μεγάλο μέρος της ήπιας ισχύος της Αμερικής. Τα προγράμματα βοήθειας της Κίνας είναι συχνά επιτυχημένα και εποικοδομητικά. Η οικονομίας της είναι δυνατή και ο παραδοσιακός της πολιτισμός χαίρει θαυμασμού.

Αλλά αν η χώρα θέλει να εκμεταλλευτεί τις τεράστιες δυνατότητές της στην ήπια ισχύ, θα πρέπει να επανεξετάσει τις πολιτικές της στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, περιορίζοντας τις διεκδικήσεις της απέναντι στους γείτονές της. Και μαθαίνοντας να δέχεται την κριτική ώστε να απελευθερώσει την κοινωνία των πολιτών της. Όσο η Κίνα τροφοδοτεί τον εθνικισμό και τον κομματικό έλεγχο, η ήπια ισχύς της θα παραμένει περιορισμένη.