Η αμερικανική επίθεση στο Τικρίτ που ξεκίνησε στις αρχές Μαρτίου για την ανακατάληψη της πόλης αυτής από το Ισλαμικό Κράτος έχει τεράστια σημασία. Οχι μόνο γιατί αποτελεί την πρώτη σοβαρή προσπάθεια ανάκτησης σουνιτικών εδαφών από τους τζιχαντιστές αλλά και γιατί θα διαμορφώσει το τι θα ακολουθήσει. Οι Αμερικανοί σχεδιάζουν να επιτεθούν στη Μοσούλη, προπύργιο των τζιχαντιστών, τον Απρίλιο. Η στρατιωτική ήττα του Ισλαμικού Κράτους όμως κάθε άλλο παρά βέβαιη είναι. Η δε ιδεολογική του ήττα είναι ακόμη δυσκολότερη.
Η μάχη του Τικρίτ, 180 χλμ. από τη Βαγδάτη, έχει προφανή συμβολισμό. Η πόλη αυτή, γενέτειρα του Σαντάμ, ήταν προνομιούχα στη διάρκεια της κυριαρχίας του. Αυτό αντιστράφηκε μετά το 2003. Οι κάτοικοί της, περιθωριοποιημένοι επί χρόνια από τη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης, αγκάλιασαν το Ισλαμικό Κράτος. Ολοι οι σουνίτες του Ιράκ παρακολουθούν με προσοχή τις εξελίξεις στο Τικρίτ. Αν οι σιίτες μαχητές που θα την κατακτήσουν πάρουν εκδίκηση λ.χ. για τη σφαγή 1.500 και πλέον σιιτών δοκίμων αεροπόρων από το Ισλαμικό Κράτος στη Βάση Σπάιχερ στα μέσα του περασμένου Ιουνίου, η σημαντικότερη μάχη για τη Μοσούλη θα γίνει ακόμη δυσκολότερη. Αν όμως τεθεί ομαλά σε εφαρμογή το σχέδιο συμφιλίωσης με τις σουνιτικές φυλές που απλώς υποστήριξαν το Ισλαμικό Κράτος αλλά δεν διέπραξαν εγκλήματα, ο δρόμος για τη Μοσούλη θα είναι ευκολότερος.
Το Πεντάγωνο, που έχει στείλει 3.100 αμερικανούς στρατιωτικούς στο Ιράκ για να εκπαιδεύσουν τις ιρακινές δυνάμεις, ελπίζει να εξαπολύσει τον Απρίλιο επίθεση στη Μοσούλη (της οποίας η κατάληψη υπήρξε μεγάλη στρατιωτική επιτυχία του Ισλαμικού Κράτους τον περασμένο Ιούνιο). Το Πεντάγωνο υπολογίζει να στείλει 25.000 ιρακινούς στρατιώτες και κούρδους πεσμέργκα να την ανακαταλάβουν από τους 2.000 τζιχαντιστές που την ελέγχουν. Αν όμως κρίνει ότι οι Ιρακινοί δεν είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι ή ότι υπάρχουν άλλα προβλήματα, η επίθεση στη Μοσούλη θα αναβληθεί.
Ακόμη και αν οι τζιχαντιστές ηττηθούν στρατιωτικά στη Μοσούλη, η επιτυχία δεν είναι δεδομένη. Αν μοιάζει με την «απελευθέρωση» της Φαλούτζα το 2004, όταν οι Αμερικανοί ισοπέδωσαν την πόλη για να την επανακαταλάβουν από τους 2.000 οπαδούς της Αλ Κάιντα που την ήλεγχαν, τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν θα είναι περισσότερα από εκείνα που θα λυθούν.
Επτά μήνες πέρασαν από την έναρξη της αμερικανικής αεροπορικής επιχείρησης κατά του Ισλαμικού Κράτους. Μέχρι στιγμής οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί δεν έχουν κάνει μεγάλη διαφορά: το Ισλαμικό Κράτος καλά κρατεί στις σουνιτικές περιοχές της Συρίας και του Ιράκ, ενώ η τζιχαντιστική ιδεολογία του αποδεικνύεται εξαιρετικά επιτυχημένο εξαγώγιμο προϊόν, όπως δείχνει ο αριθμός ξένων μαχητών από τη Δύση και τις αραβικές χώρες.
Οι στρατιωτικές επιτυχίες του Ισλαμικού Κράτους εξηγούνται από το ότι στις τάξεις του έχουν προσχωρήσει οι ικανότατοι και έμπειροι αξιωματικοί του στρατού του Σαντάμ που παραμερίστηκαν ως μπααθιστές μετά την ανατροπή του. Αυτοί σχεδίασαν την προέλαση των τζιχαντιστών στη Μοσούλη και στο υπόλοιπο Ιράκ τον περασμένο Ιούνιο και συνεχίζουν να διοικούν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

«Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε ότι το Ισλαμικό Κράτος –που μάλιστα κατέχει και εδάφη –θα σβηστεί από τη γη κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον» λέει στο «Βήμα» η Ρόμπιν Ράιτ από το Wilson Center και το US Institute of Peace, πρώην δημοσιογράφος σε κορυφαία έντυπα, μεταξύ των οποίων η «Washington Post» και το «Time» και ειδική στη Μέση Ανατολή. «Ο μακροχρόνιος κίνδυνος είναι ότι το Ισλαμικό Κράτος θα χάσει τα εδάφη του, αλλά η ιδεολογία και οι οπαδοί του θα συνεχίσουν την προσπάθεια να αποκτήσουν ένα χαλιφάτο. Το ISIS αποτελεί κίνδυνο όσο η ιδεολογία του εμπνέει οπαδούς που σκοτώνουν».
Η αλήθεια είναι ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν κατόρθωσε να εξαπλωθεί σε κουρδικές ή σιιτικές περιοχές, όπως το κουρδικό Κομπανί, αυτό όμως δεν οφείλεται μόνο στους αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Τα αμερικανικά αεροπλάνα βοήθησαν αλλά και στο έδαφος οι Κούρδοι και οι σιίτες υπερασπίζονται πολύ πιο λυσσαλέα τις περιοχές τους απ’ όσο αν θα προσπαθούσαν να ανακαταλάβουν σουνιτικές περιοχές από τα χέρια των τζιχαντιστών.
Εκφράζονται πολλές αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα της στρατιωτικής εκστρατείας, ιδίως επειδή δεν συνοδεύεται από πρόοδο για μια πολιτική – διπλωματική βιώσιμη λύση στη Συρία και στο Ιράκ. Επίσης δεν έχει εφαρμοστεί μια επιτυχημένη εκστρατεία αντιμετώπισης της τζιχαντιστικής προπαγάνδας που συγκινεί νέους σε όλον τον κόσμο. Αντίθετα, οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στέλνουν ακόμη περισσότερους νέους στην πλευρά των τζιχαντιστών ενισχύοντάς τους την εντύπωση ότι η Δύση τα έχει βάλει με το Ισλάμ.
Ακόμη και αν το Ισλαμικό Κράτος ηττηθεί στρατιωτικά, θα είναι πολύ δύσκολο να ηττηθεί η ιδεολογία που το γέννησε και το στηρίζει. Αυτή όχι μόνο δεν έχει δείξει σημάδια ήττας αλλά εμφανίζει μεγάλη εξάπλωση. Το Ισλαμικό Κράτος τρέφεται, πρώτον, από το αίσθημα ότι οι σιίτες που κυριαρχούν στην κυβέρνηση του Ιράκ και του Μπασάρ αλ Ασαντ της Συρίας καταπιέζουν τους σουνίτες των χωρών αυτών και, δεύτερον, ότι οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί είναι η αεροπορική υποστήριξη της Δύσης στις χερσαίες δυνάμεις της Βαγδάτης και της Δαμασκού.
Τέλος, ένα ακόμη πρόβλημα της αμερικανικής αεροπορικής επέμβασης είναι ότι μετέτρεψε ένα περιφερειακό ζήτημα –τον ανταγωνισμό μεταξύ σουνιτών και σιιτών –σε αγώνα ανάμεσα στη Δύση και στο Ισλαμικό Κράτος. Οι τζιχαντιστές δεν μπορούν να ηττηθούν στρατιωτικά και ιδεολογικά παρά μόνο αν ηττηθούν από τους περιφερειακούς παράγοντες.

«Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ πρέπει να παραδεχθούν ότι το να επιτεθούν στο ISIS σημαίνει να επιτεθούν και σε μια ιδέα –και αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί με στρατιωτικά μέσα ούτε από μη μουσουλμάνους παίκτες. Αναμφίβολα το ISIS τρέφεται από τη δυσαρέσκεια για την πολιτική της Δύσης αλλά δεν αφορά κατά βάση “εμάς”» γράφουν οι Τζούλιεν Μπαρνς-Ντέισι, Ελι Τζερανμαγέ και Ντάνιελ Λέβι σε σχόλιό τους για το European Council on Foreign Relations. «Μακράν σημαντικότερο είναι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ να προσπαθήσουν να λύσουν τις κρίσεις στη Συρία και στο Ιράκ αλλά και μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Οσο διαρκούν οι κρίσεις αυτές υπάρχει ελάχιστη προοπτική να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς το Ισλαμικό Κράτος».

ΚΟΡΑΝΙ ΚΑΙ ΣΦΑΙΡΕΣ


Τρίτος (;) Παγκόσμιος

Ο πρωθυπουργός του Ιράκ δήλωσε πρόσφατα ότι ο πόλεμος κατά του Ισλαμικού Κράτους είναι ουσιαστικά ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος λόγω του ότι το ISIS έχει ανακηρύξει ένα «παγκόσμιο χαλιφάτο» και έχει καταφέρει να εξαπλωθεί σε πολλές χώρες εκτός Λεβάντε.
6.000 νεκροί τζιχαντιστές

Το Ισλαμικό Κράτος διαθέτει 25.000-35.000 μαχητές στο Ιράκ και στη Συρία, από τους οποίους οι 3.400 προέρχονται από τη Δύση. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι έχουν σκοτώσει 6.000 τζιχαντιστές (περίπου 20%).
Γη και πετρέλαιο

Το Πεντάγωνο υπολογίζει ότι από τα 437.000 τετρ. χλμ. του Ιράκ τα 188.000 (43%) έχουν σημασία γιατί είναι κατοικημένα ή διαθέτουν πετρέλαιο. Από αυτά η σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης ελέγχει τα 77.000, οι Κούρδοι 56.000 και το Ισλαμικό Κράτος 55.000.


Ρενάντ Μανσούρ, από το Carnegie Middle East Center
«Κλειδί» στα χέρια της Δύσης η συμφιλίωση σουνιτών και σιιτών
«Το τι θα συμβεί στο Τικρίτ είναι εξαιρετικά σημαντικό, ιδίως για το Ιράκ. Είναι η πρώτη προσπάθεια ανακατάληψης μιας μεγάλης πόλης από το Ισλαμικό Κράτος» λέει στο «Βήμα» ο Ρενάντ Μανσούρ από το Carnegie Middle East Center. «Επίσης στο Τικρίτ θα φανεί αν οι σιιτικές δυνάμεις θα καταφέρουν να καταλάβουν μια σουνιτική περιοχή και να παραδώσουν ομαλά την εξουσία σε σουνίτες ηγέτες ή θα υποπέσουν σε πράξεις εκδίκησης και θα θελήσουν να ελέγξουν την πόλη μετά την απομάκρυνση του Ισλαμικού Κράτους. Η μάχη του Τικρίτ έχει τεράστιο συμβολισμό για τη μεγαλύτερη μάχη που θα ακολουθήσει, εκείνη της Μοσούλης».
Μπορεί να ηττηθεί στρατιωτικά το Ισλαμικό Κράτος;
«Μόνο με στρατιωτικά μέσα όχι. Απαιτούνται διαφόρων τύπων λύσεις, μεταξύ των οποίων πολιτικές και κοινωνικές, προκειμένου να εξαλειφθούν οι αιτίες που οδήγησαν στην εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους. Συχνά επικεντρωνόμαστε στο γιατί είναι τόσο επιτυχημένοι οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους –εκτός από το γεγονός ότι διοικούνται από πρώην μπααθιστές του Σαντάμ που γνωρίζουν πολύ καλά την περιοχή. Υπάρχουν όμως βαθύτερες αιτίες που εξηγούν τις επιτυχίες τους και δεν αφορούν μόνο τα στρατιωτικά».
Αυτό το παραγνωρίζει η Ουάσιγκτον;
«Οχι. Ξέρει ότι απαιτούνται εναλλακτικές, απλώς δεν τους έχει δώσει ακόμη την απαραίτητη έμφαση. Για παράδειγμα, ένα ζήτημα είναι οι σιιτικές πολιτοφυλακές. Οι κυριότερες δυνάμεις στο Τικρίτ και αλλού που θα πολεμήσουν το ISIS θα αποτελούν μέρος μιας οργάνωσης σιιτικών πολιτοφυλακών. Θεωρώ ότι η Ουάσιγκτον θα επιθυμούσε να είχε περισσότερη εξουσία πάνω τους λόγω του φόβου ότι θα επαναληφθούν οι λόγοι για τους οποίους το ISIS πέτυχε να δημιουργήσει νέο αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ σουνιτών και σιιτών. Δεν είμαι βέβαιος αν η Ουάσιγκτον εμπιστεύεται τις σιιτικές πολιτοφυλακές, οι οποίες ενδέχεται να διαπράξουν δολοφονίες από αντίποινα ή να στοχοποιήσουν σουνιτικές κοινότητες. Τη Δύση την απασχολεί η συμφιλίωση μεταξύ σουνιτών και σιιτών. Γνωρίζει ότι η λύση δεν είναι μόνο στρατιωτική. Γνωρίζει ότι η “απο-ισλαμιστοποίηση” δεν πρέπει να γίνει σαν την “απo-μπααθοποίηση”. Γνωρίζει ότι οι σουνιτικές φυλές που συμμάχησαν με το Ισλαμικό Κράτος αλλά δεν διέπραξαν εγκλήματα πρέπει να επανέλθουν μέσα στο σύστημα. Αυτή είναι η λύση της κρίσης. Η στρατιωτική εκστρατεία λειτουργεί σταματώντας την προέλαση του Ισλαμικού Κράτους αλλά δεν είναι η λύση».
Παρά την αμερικανική αεροπορική εκστρατεία, το Ισλαμικό Κράτος κατέχει πάνω-κάτω όσα εδάφη κατείχε και πριν, ενώ μια περιφερειακή σύγκρουση μετατράπηκε σε σύγκρουση σουνιτών – Δύσης.
«Και τα δύο αυτά ισχύουν σε έναν βαθμό. Η αεροπορική εκστρατεία προσέφερε στο Ισλαμικό Κράτος περισσότερα επιχειρήματα εναντίον των ιμπεριαλιστών της Δύσης, ενώ αρχικά ήταν επικεντρωμένο στον “κοντινό εχθρό”, δηλαδή στο Ιράν, στους σιίτες και στο καθεστώς Ασαντ. Σήμερα εστιάζεται στον αντι-ιμπεριαλισμό. Οι αεροπορικές επιδρομές είχαν περιορισμένη επιτυχία. Το ISIS δέχθηκε πλήγμα, ιδίως στη μεσαίου επιπέδου ηγεσία του. Συνεχίζει να καταλαμβάνει εδάφη, απλώς όχι τόσο γρήγορα ούτε τόσο εύκολα όσο πριν. Διεξάγεται και ένας πόλεμος αφηγημάτων. Οσο ασχολούμασταν με το Κομπανί, το ISIS προέλασε σε άλλες περιοχές της Συρίας. Οι αεροπορικές επιθέσεις αποτελούν μέρος του αφηγήματος που προσπαθεί να δημιουργήσει η Δύση ότι το ISIS δεν είναι αήττητο. Αναμφισβήτητα υπάρχουν ζητήματα με την αεροπορική εκστρατεία και την επιτυχία της. Αλλά η Δύση γνωρίζει ότι δεν είναι η λύση, γι’ αυτό αρχίζει να μιλάει για εναλλακτικές. Ολα είναι ανοιχτά και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει προς τα πού θα κλίνουν. Εξαρτάται τι θα συμβεί στο Τικρίτ».


Τυνησία
Μάτωσαν την καρδιά της Αραβικής Ανοιξης
Η Τυνησία, η μοναδική χώρα όπου πέτυχε η Αραβική Ανοιξη, έγινε στόχος των τζιχαντιστών ακριβώς γι’ αυτό: αποτελεί το παράδειγμα στον αντίποδα του Ισλαμικού Κράτους, την έμπρακτη απόδειξη ότι η δημοκρατία και το Ισλάμ είναι συμβατά. Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση στο Μουσείο Μπάρντο κατά την οποία σκοτώθηκαν 21 άτομα (19 τουρίστες και δύο από τους οπλοφόρους) και τραυματίστηκαν περισσότεροι από 40 την Τετάρτη.
Ηδη οι τζιχαντιστές πέτυχαν τον σκοπό τους καθώς η οικονομία της Τυνησίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό (6,1 εκατ. τουρίστες την επισκέφθηκαν το 2014). Οι 17 από τους δολοφονηθέντες τουρίστες ήταν επιβάτες κρουαζιεροπλοίων. Αμέσως οι κρουαζιέρες που διαπλέουν τη Μεσόγειο ματαίωσαν τις στάσεις στα λιμάνια της Τυνησίας, ενώ οι ακυρώσεις τουριστικών επισκέψεων πέφτουν βροχή –προς όφελος άλλων μεσογειακών προορισμών όπως η Ελλάδα.
Η Τυνησία είναι ευάλωτη για δύο λόγους. Πρώτον, δυσανάλογα πολλοί Τυνήσιοι πολεμούν στις τάξεις του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και στο Ιράκ, ενώ 500 από αυτούς έχουν ήδη επιστρέψει στην Τυνησία, και, δεύτερον, οι τυνήσιοι τζιχαντιστές είναι πολύ εύκολο να αποκτήσουν όπλα από τη χαοτική Λιβύη με την οποία συνορεύει η χώρα στα ανατολικά.
Οι Τυνήσιοι έχουν στείλει αναλογικά τους περισσότερους μαχητές στο Ισλαμικό Κράτος: 272 ανά εκατομμύριο πληθυσμού (ακολουθεί η Ιορδανία με 189 ανά εκατομμύριο). Σε απόλυτους αριθμούς ξεπερνούν τους 3.000. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι σταμάτησε άλλους 9.000 στο αεροδρόμιο καθ’ οδόν προς τη Συρία. Αλλοι 1.500 Τυνήσιοι είναι οπαδοί της παράνομης ισλαμιστικής οργάνωσης Ανσάρ αλ Σαρία, που έχει δηλώσει πίστη στο Ισλαμικό Κράτος, και εκπαιδεύονται στη Λιβύη με στόχο να επιστρέψουν στην Τυνησία και να εξαπολύσουν επιθέσεις.
Η Τυνησία ήταν η πρώτη χώρα που ξεσηκώθηκε στην Αραβική Ανοιξη. Διοργάνωσε δημοκρατικές εκλογές και η εξουσία μεταβιβάστηκε ειρηνικά από το ισλαμιστικό κόμμα Ενάχντα στο κοσμικό κόμμα Νίντα Τούνις. Το νέο Σύνταγμα εγγυάται ίσα δικαιώματα ανδρών και γυναικών.
Ηδη τίθεται πιεστικά το ερώτημα γιατί μια χώρα που θεωρούνταν νησίδα σταθερότητας και είχε βρει έναν τρόπο συνύπαρξης ανάμεσα σε ισλαμιστές και κοσμικούς διαθέτει τόσους πολίτες που έλκονται από το εξτρεμιστικό Ισλάμ. Μια εξήγηση είναι η υψηλή ανεργία ανάμεσα στους νέους –η Τυνησία έχει από τις υψηλότερες στον κόσμο. Ενα άλλο ερώτημα είναι αν η επίθεση της Τετάρτης θα εκτροχιάσει τη μετάβαση στη δημοκρατία. Αυτό θα απαντηθεί με τον καιρό.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ