Στάχτες και διαμάντια

Στο καθεστώς του public domain από την 1η Ιανουαρίου 2014 το έργο του Κωστή Παλαμά. Καθώς το 2013 συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή, το έργο του είναι πλέον ελεύθερο πνευματικών δικαιωμάτων. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα ακολουθήσει λεηλασία, εκδοτική, κυρίως όμως ιδεολογικο-πολιτική. Τον κίνδυνο επισήμανε ο Διονύσης Καψάλης στο υστερόγραφό του σε ένα δοκίμιο του Παλαμά για τον Βιζυηνό που εκδόθηκε, ως αυτοτελές τομίδιο, από το ΜΙΕΤ στην εκπνοή του 2013: να μη μαγαριστεί ο ποιητής σε χέρια εντελώς αναρμόδια που θα τον εντάξουν «στη δική τους ψύχωση βίας, μισαλλοδοξίας και μεγαλομανιακής εθνικοφροσύνης». Πάντως η επέτειος των 70 χρόνων πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, ίσως γιατί συνέπεσε με την επέτειο Κ. Π. Καβάφη.

Αυτή η επέτειος για τον Αλεξανδρινό ήταν πρωτοφανής. Οχι μόνο γιατί σφράγισε το 2013 αλλά γιατί εξελίχθηκε σε καβαφίτιδα. Με τον Καβάφη έγινε ακριβώς αυτό που φοβάται ο Καψάλης για τον Παλαμά: «εντάχθηκε». Τόνοι επικοινωνιακής σκόνης κάθησαν πάνω σε τρόλεϊ και λεωφορεία και άφθονα πυροτεχνήματα σαν τον «ομοφυλόφιλο Καβάφη» στους πρόποδες του Λυκαβηττού. Και ακόμη, δεκάδες εκθέσεις. Ανέμπνευστες, ευκαιριακές, πρόχειρες. Μαζώματα. Απαγγελίες και διαλέξεις. Αναρωτιέμαι τι θα μείνει απ’ αυτό το «έτος». Σχεδόν τίποτε. Οφείλω όμως να ομολογήσω, περιαυτολογώντας, ότι η ειδική έκδοση του «Βήματος» για τη χρονιά Κ. Π. Καβάφη, στις 30 Δεκεμβρίου 2012, ήταν από τις καλύτερες συμβολές. Συγκέντρωσε εκεί τους άμεσους κληρονόμους του Γ. Π. Σαββίδη, όπως ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος και η Ρενάτα Λαβανίνι, αλλά και νεότερους ερευνητές που ανοίγουν νέους ερμηνευτικούς δρόμους, όπως ο Αμερικανός Ντάνιελ Μέντελσον. Ομοφυλόφιλος ο ίδιος, ο αμερικανός κλασικιστής, στον οποίο οφείλουμε μια νέα μετάφραση όλων των ποιημάτων του Καβάφη στα αγγλικά, είχε γράψει στο «Βήμα»: «Δεν αρνούμαι τη σημασία της ομοφυλοφιλικής επιθυμίας στην ποίησή του, ο Καβάφης όμως δεν γράφει γκέι λογοτεχνία. Αν εστιάσουμε αποκλειστικά στην ομοφυλοφιλία του, περιθωριοποιούμε την υπόλοιπη ποίησή του. Χρειάζεται να προσεγγίσουμε τον Καβάφη με μια θεωρία που να συνυπολογίζει τα πάντα».