Το παρόν άρθρο διατυπώνει μια γνώμη που μπορεί να θεωρηθεί και ως πρόταση προς τον υπουργό Παιδείας. Το θέμα είναι τα Κέντρα ή Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών, τα κατ’ ευφημισμόν αποκαλούμενα από τους έχοντες συμφέροντα ή άγνοια ιδιωτικά κολέγια ή ακόμη και ιδιωτικά AEI!
Εν αρχή τα δεδομένα. Τα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών είναι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις που υπάγονται στο υπουργείο Εμπορίου. Τα πιο πολλά από αυτά συνεργάζονται με βρετανικά πανεπιστήμια, υπάρχουν όμως και συνεργασίες με λίγα αμερικανικά, γαλλικά, βουλγαρικά, κτλ. Μερικά συνδυάζουν ένα ή δύο χρόνια σπουδών στην Ελλάδα με δύο ή ένα, αντίστοιχα, χρόνια στην ξένη χώρα και απονομή τίτλου από το ξένο πανεπιστήμιο. Στις περισσότερες περιπτώσεις όλες οι σπουδές γίνονται στην Ελλάδα και σε πολλές περιπτώσεις είναι σπουδές δι’ αλληλογραφίας. Ορισμένα Εργαστήρια προσφέρουν προγράμματα μεταπτυχιακού επιπέδου. H λειτουργία των Εργαστηρίων αυτών δεν ελέγχεται από κάποια ελληνική αρχή. Προσλαμβάνουν για διδασκαλία όποιους θέλουν, διδάσκουν ό,τι θέλουν και χρεώνουν όσα θέλουν. H ποιότητα σπουδών είναι απροσδιόριστη. Κατά κανόνα, στα Εργαστήρια αυτά εγγράφονται όσοι αποτυγχάνουν στις πανελλήνιες εξετάσεις.
Τα παραπάνω αναφέρονται ως δεδομένα χωρίς επικριτική ή εγκριτική διάθεση. Το ΔΙΚΑΤΣΑ, ο φορέας αναγνώρισης τίτλων των ξένων πανεπιστήμιων, αρνείται να αναγνωρίσει τίτλους για τη λήψη των οποίων οι κάτοχοί τους σπούδασαν σε Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών διότι αυτό ορίζει η ελληνική νομοθεσία. Εν τούτοις, κάθε τόσο εμφανίζεται κάποια πίεση, άλλοτε μικρότερη άλλοτε μεγαλύτερη, για αναγνώριση αυτών των τίτλων. Αυτό συμβαίνει όταν μεγαλόσχημοι παράγοντες ή οργανωμένα συμφέροντα ή παράγοντες των κρατών των οποίων τα πανεπιστήμια έχουν παραρτήματα στη χώρα μας ή συνδυασμός των ανωτέρω κρίνουν ότι το κλίμα είναι κατάλληλο για γιουρούσι προς κατάκτηση της αναγνώρισης, όπως πριν από λίγες εβδομάδες.
Είναι σκόπιμο το θέμα των Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών να λήξει οριστικά προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Κατά τη γνώμη του γράφοντος, η άριστη λύση είναι η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων με όρους λειτουργίας παρόμοιους με εκείνους επί τη βάσει των οποίων λειτουργούν τα δημόσια AEI. Αυτή η λύση όμως αποκλείεται διότι την απαγορεύει το ελληνικό Σύνταγμα. Συνεπώς, πρέπει να αναζητηθεί η αμέσως επόμενη λύση. Ιδού, λοιπόν, η πρότασή μου προς τον υπουργό Παιδείας: (α) Τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών είναι σκόπιμο να υπαχθούν στο υπουργείο Παιδείας και όχι στο υπουργείο Εμπορίου, όπως είναι τώρα. (β) Να θεωρηθούν ότι είναι αδιαβάθμητα, όπως είναι οι σχολές χορού, θεάτρου, κινηματογράφου, κτλ. (γ) Να τεθούν από το υπουργείο Παιδείας κανόνες εξασφάλισης του επιπέδου των επαγγελματικών σπουδών που προσφέρουν κυρίως προσδιορισμούς των προσόντων των διδασκόντων και του προγράμματος σπουδών και (δ) να τεθούν περιορισμοί στο ύψος των διδάκτρων.
Αν η παραπάνω πρόταση ή κάποια παρόμοια υιοθετηθεί, θα καταστεί σαφές ότι τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών είναι επαγγελματικές σχολές, όπως ακριβώς ήταν η αρχική ιδέα που δικαιολογούσε τη δημιουργία τους.
Είναι βέβαιο ότι στη χώρα μας υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση πανεπιστημιακών σπουδών. Αυτό φαίνεται από τις χιλιάδες των Ελλήνων που σπουδάζουν στο εξωτερικό. Αυτή η ζήτηση δεν είναι σωστό να ικανοποιείται με τόσο ατελή υποκατάστατα όπως τα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών. Νομίζω ότι είναι καλή ιδέα να εξετασθεί σοβαρά η ιδέα συνεργασίας των αναγνωρισμένων ξένων AEI με τα ελληνικά. Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα που θα προκύψουν από μια τέτοια συνεργασία σε επίπεδο προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών. Τα γαλλικά πανεπιστήμια και το υπουργείο Παιδείας της Γαλλίας, που βλέπουν με μεγάλη δυσφορία τη συνεργασία μερικών γαλλικών πανεπιστημίων με Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών, έχουν ήδη αναπτύξει πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι σκόπιμο οι πρωτοβουλίες αυτές να ενισχυθούν και να ερευνηθεί το ενδεχόμενο της συνεργασίας και με πανεπιστήμια άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Αμερικής.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρ. ΑΣΟΕΕ).
