Δώδεκα τόμοι, 6.000 σελίδες, μισός αιώνας πολιτικής αλλά και κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Η έκδοση περιλαμβάνει το προσωπικό αρχείο του Καραμανλή ενώ αξιοποιούνται και πρωτογενείς πηγές άλλου τύπου, όπως οι εφημερίδες και τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής.
Σύμφωνα με το εισαγωγικό σημείωμα του καθηγητή Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, που είχε τη γενική επιμέλεια της έκδοσης, το προσωπικό αρχείο του Καραμανλή καλύπτει την περίοδο από την ανάληψη της πρωθυπουργίας, το 1955, ώς σήμερα.
Στα πριν της σταδιοδρομίας του αναφέρονται ορισμένα, και μόνο σποραδικά, γραπτά κείμενα.
Τα τεκμήρια είναι αισθητά περισσότερα για την εξαετία 1974-1980 παρά για την οκταετία 1955-1963.
Η περίοδος της αυτοεξορίας, 1963-1974, καλύπτεται από πλούσια αλληλογραφία.
Αντίθετα, το αρχειακό υλικό που αναφέρεται στην προεδρική θητεία του αγγίζει την πληρότητα.
Η όλη έκδοση εικονογραφείται με πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Η φωτογραφία δεν λειτουργεί διακοσμητικά αλλά επέχει και αυτή θέση τεκμηρίου, συμπληρώνοντας αρκετές φορές τα κείμενα
«Από τους Ελληνες πολιτικούς ηγέτες, που εμφανίσθηκαν στη δεύτερη πεντηκονταετία του 20ού αιώνα, μόνο ο Καραμανλής μπήκε στην ιστορία. Και άλλος δεν φαίνεται στον ορίζοντα στα λίγα χρόνια που μας μένουν».
Αυτά έγραφε το 1984 ο αλησμόνητος Κωνσταντίνος Τσάτσος στο βιβλίο του Ο Αγνωστος Καραμανλής, έχοντας προηγηθεί από τον μεγάλο του φίλο, στην Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας. Και μολονότι κατέθετε με το κύκνειο έργο του τη μακρόχρονη εμπειρία του για μιαν «εκ των ένδον ανάλυση της προσωπικότητας» του Καραμανλή, ο στοχαστής και δάσκαλος Τσάτσος δεν εφησύχαζε. Γνώριζε ότι η ιστορία «δεν είναι πάντα δίκαιος κριτής». Και πάντως απαιτεί εκτός από τα υποκειμενικά και ένα πλήθος αντικειμενικών στοιχείων, προκειμένου να εκφέρει τη διαρκώς άλλωστε υπό διαμόρφωση ετυμηγορία της. Ετσι είναι αυτός ο ίδιος που πρωτοστάτησε (συνεπικουρούμενος από τον Ακαδημαϊκό Κ. Τρυπάνη και τον καθηγητή Κ. Σβολόπουλο) για να συγκροτηθεί το Ιδρυμα Καραμανλή· να συγκεντρωθεί σε αυτό όλο το πολύτιμο αρχειακό υλικό· να μεθοδευθεί η πληρέστερη δυνατή δημοσίευση της «ουσίας» του.
Χρειάστηκαν πάνω από δέκα χρόνια για να πραγματωθεί η ιδέα του Τσάτσου. Χρειάστηκαν ζήλος, μόχθος, επιστημονική επιμέλεια αλλά και τεχνογνωσία για να ταξινομηθεί το τεράστιο πρωτογενές υλικό μιας υπερπεντηκονταετίας στη δημόσια ζωή, που παρέδωσε ο Καραμανλής· να αναζητηθούν τα αναγκαία συμπληρώματα από κάθε διαθέσιμη πηγή· να τοποθετηθεί κάθε στοιχείο, κάθε ντοκουμέντο (φωτογραφικό ή/και ηχητικό) με όλους τους κανόνες της επιστήμης και τις ευχέρειες της σύγχρονης τεχνολογίας στο απέριττα ωραίο κτίριο, ψηλά στη Φιλοθέη, που σχεδίασε ο Ιάσων Ρίζος· να συναρμοσθούν, τέλος, τα ποικίλα έγγραφα σε ένα συνεχές κείμενο, που να αποτυπώνει αυθεντικά αλλά και ευανάγνωστα όλο το καίριο περιεχόμενο του Αρχείου.
Το έργο αυτό, 12 καλοτυπωμένοι τόμοι, με τη γνωστή επιμέλεια της Εκδοτικής Αθηνών (γύρω στις 6.000 συνολικά σελίδες) σε καλαίσθητη βιβλιοδεσία, θα δοθεί την Τετάρτη 14 Μαΐου στη δημοσιότητα. Από την προγραμματισμένη τελετή της παρουσίασης στο Μέγαρο Μουσικής θα λείπουν δυστυχώς, έχοντας για πάντα φύγει, μερικοί από όσους συνέβαλαν στην προσπάθεια, πιστεύοντας στην εθνική της σημασία: ο Τσάτσος, ο Τρυπάνης, ο Γραμμένος Καραμανλής (ο αδελφός που κληροδότησε την περιουσία του στο Ιδρυμα), ο Βασίλης Γουλανδρής, ο αρχιτέκτονας Ιάσων Ρίζος… Θα τους αναπολήσουν ασφαλώς όλοι οι άλλοι και είναι πολλοί που συνεργάστηκαν και αναπλήρωσαν την απώλειά τους.
Εχει καταρρίψει πολλά ρεκόρ στον ελληνικό δημόσιο βίο ο Καραμανλής. Υπηρέτησε πάνω από μισόν αιώνα τη χώρα, 14 χρόνια ως Κυβερνήτης, 10 ως Πρόεδρος, 40 ως υπουργός και βουλευτής. Και ευτύχησε προς τη δύση της ζωής του να περιβάλλεται από την πάνδημη αναγνώριση του έργου του. Αρκεί να αναλογισθεί κανείς πώς τερμάτισαν τη σταδιοδρομία τους οι προηγηθείσες κορυφαίες προσωπικότητες της νεοελληνικής ιστορίας ο Καποδίστριας, ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος για να μακαρίσει τον αγέρωχο Μακεδόνα, που αφιέρωσε ολοκληρωτικά τη ζωή του στην πολιτική.
Παραλειπόμενο συνήθως, αλλ’ όχι αναξιόλογο, είναι και ένα άλλο ρεκόρ του Καραμανλή: το πλήθος των βιβλίων, ελληνικών και ξένων, που γράφτηκαν γι’ αυτόν. Κανένας άλλος έλληνας πολιτικός δεν κίνησε εν ζωή τόσο ζωηρό συγγραφικό ενδιαφέρον. Από τον Μωρίς Ζενεβουά (Η Ελλάς του Καραμανλή ή η δημοκρατία δυσχερής;), τον Ροζέ Μασσίπ (Καραμανλής, ο Ελληνας που ξεχώρισε) και τον Κρις Γουντχάουζ (Καραμανλής, ο Ανορθωτής της Ελληνικής Δημοκρατίας), έως τον Κωνσταντίνο Τσάτσο (Ο Αγνωστος Καραμανλής) καθώς και τον Μιλτιάδη Εβερτ (Καραμανλής ο Αναμορφωτής), τον Παύλο Τζερμιά (Ο Καραμανλής του αντιδικτατορικού αγώνα και Η πολιτική σκέψη του Κωνσταντίνου Καραμανλή), τον υπογραφόμενο (Στη Σκιά ενός Μεγάλου και Κωνσταντίνου Καραμανλή Επίλεκτα Κείμενα), τον Πότη Παρασκευόπουλο (Ο Καραμανλής στα χρόνια 1974-1985) κ.ά., η σχετική βιβλιογραφία, αφήνοντας κατά μέρος αμέτρητα άρθρα και επιφυλλίδες στον ημερήσιο ή περιοδικό Τύπο, είναι για τα ελληνικά μέτρα εντυπωσιακή.
Από τη βιβλιογραφία αυτήν, ποικίλη σε τρόπο θεώρησης και ύφος, λείπει ένα είδος: η αυτοβιογραφία ή τα απομνημονεύματα του ίδιου του Καραμανλή. Προτάσεις τού έγιναν επανειλημμένα, αλλ’ ουδέποτε ενέδωσε. Ούτε στο διάστημα της πικρής, 11χρονης αυτοεξορίας του, κατά την οποία δεν μπορούσε να ισχυρισθεί ότι του έλειπαν οι ώρες και η διάθεση της περισυλλογής. Στην πολλαπλά ενδιαφέρουσα πρόταση ενός αμερικανικού εκδοτικού οίκου, το 1965, επικαλέσθηκε για την άρνησή του έναν παλαιό γερμανό πολιτικό, που είχε πει σε φίλους του: «Δεν προτίθεμαι να γράψω απομνημονεύματα, γιατί δεν έχω τίποτε να κρύψω!».
Μη έχοντας τίποτε να κρύψει, ο Καραμανλής παρέδωσε ολόκληρο το αρχείο του για να είναι προσιτό στους μελετητές της ιστορίας, σε κάθε ενδιαφερόμενο, στους εργάτες της δημοσιότητας. Μέσα σ’ αυτό υπάρχουν και πάνω από 2.000 ιδιόγραφες σελίδες από εκείνους τους μακρόσυρτους, πικρούς χρόνους της μοναξιάς και της περισυλλογής. Περιλαμβάνουν ατόφιο τον θησαυρό της επιστολογραφίας του Καραμανλή, που αποτυπώνει με ενάργεια όχι μόνο τη στέρεη, από τα νεανικά του χρόνια πολιτική του φιλοσοφία, αλλά και την άγρυπνη θεώρηση των τεκταινομένων στην Ελλάδα, «που τον πληγώνει». Δεν περιέχουν μόνο οι επιστολές αυτές, προς ειλικρινείς φίλους ή και δολιχοδρομούντες συνεργάτες, οδηγίες και συστάσεις πολιτικής συμπεριφοράς. Με την πυκνότητα της σκέψης, το δωρικό τους ύφος αλλά και την εκφραστική ευαισθησία τον αναδεικνύουν έξοχο και από λογοτεχνική άποψη επιστολογράφο.
Είναι βέβαια αδύνατον να περιγραφεί σε ένα απλό σημείωμα τι μπορεί κάθε αναγνώστης να αντλήσει από τις 6.000 πυκνές σελίδες του 12τομου Αρχείου. Οι μελετητές θα πρέπει ασφαλώς να διαθέσουν πολύ χρόνο για να εντρυφήσουν σε ένα τόσο εκτεταμένο υλικό, μέγα μέρος του οποίου έρχεται τώρα στο φως. Η εύστοχη όμως κατάταξη, που συνδυάζει τη χρονολογική σειρά με τη θεματολογία, σε μεγάλες ενότητες Η ανοδική πορεία 1946-1956, Οκταετία δημιουργίας 1956-1963, Περίοδος δοκιμασίας 1963-1974, Αναστήλωση της δημοκρατίας 1974-1977, Η Ελλάδα στην Ευρώπη 1977-1980, Η Προεδρία , με την εξαίρετη εργασία των επιμελητών (σύνταξη εισαγωγικών και συνδετικών κειμένων, σημειώσεις, φωτογραφικό υλικό, ευρετήρια κλπ.) επιτρέπει και στον απλό αναγνώστη να βρει αμέσως αυτό που τον ενδιαφέρει. Και είναι μάλλον βέβαιον ότι αυτός που θα θελήσει να ενημερωθεί για μια πτυχή π.χ. των διαπραγματεύσεων για την ανεξαρτησία της Κύπρου, θα προχωρήσει για να σχηματίσει γνώμη και για τις περιπέτειες που επακολούθησαν. Ή εκείνοι που απορούν για το πώς κατόρθωσε η Ελλάδα να ενταχθεί έγκαιρα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα παρά τις εσωτερικές και εξωτερικές αντιδράσεις, μπορούν να παρακολουθήσουν τον διπλωματικό μαραθώνιο και την πραγματικά υπερήφανη επιχειρηματολογία με την οποία ο Καραμανλής μετέτρεπε τους αντιδρώντες ξένους ηγέτες σε θερμούς υποστηρικτές. Πλούσια και διαχρονικά τα διδάγματα για όσους επιθυμούν να τα αναζητήσουν. Είναι άλλωστε και πλήθος τα προβλήματα που μας απασχολούν σήμερα, τα οποία θα μπορούσαμε να τα δούμε πιο καθαρά αν ανατρέχαμε στη γένεσή τους και παρακολουθούσαμε αναδρομικά πώς και γιατί σκόνταψε η λύση τους. Οπως έχει παρατηρήσει εύστοχα ο Ρεϋμόν Αρόν, «τις ιστορικές επιλογές κατευθύνουν τα ερωτήματα που το παρόν θέτει στο παρελθόν».
Εύστοχα και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος προλογίζει το έργο που οραματίστηκε αλλά δεν πρόλαβε να δει ολοκληρωμένο: «Το Αρχείο Καραμανλή αποτελεί την τελευταία και όχι λιγότερο σημαντική προσφορά του Κ. Καραμανλή προς το Εθνος· σημαντική για τον ιστοριοδίφη της σύγχρονης Ιστορίας μας και χρήσιμη για τις πολλές γενιές Ελλήνων, που θα θέλουν να φωτισθούν για την ιστορία της πατρίδος των κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνος». Χρονολόγιο μιας ζωής
Ενας βιοχρονολογικός πίνακας ανοίγει τον πρώτο τόμο του Αρχείου, δίνοντας έτσι το δημόσιο πορτραίτο του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου 1907 στην κωμόπολη Πρώτη παλαιότερη ονομασία Κιούπκιοϊ της περιφερείας Σερρών. Πατέρας του ο Γεώργιος Καραμανλής, μαχητής σ’ όλες τις φάσεις του εθνικού αγώνα των Ελλήνων της Μακεδονίας.
1913-1924: Μαθητής στα σχολεία διαδοχικά της Πρώτης, της Νέας Ζίχνης, των Σερρών και τελικά στην Αθήνα.
1925-1929: Φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
1930-1935: Μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, δικηγόρος στην πόλη των Σερρών.
1935: Πρώτη εκλογή ως βουλευτή Σερρών του Λαϊκού κόμματος.
1936: Επανεκλογή στην πρώτη θέση του συνδυασμού του Λαϊκού κόμματος. Αρνηση συνεργασίας με το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Επάνοδος στο δικηγορικό λειτούργημα.
1941: Εγκατάσταση και προσωρινή άσκηση της δικηγορίας στην Αθήνα.
1944: Ιούλιος, διαφυγή στη Μέση Ανατολή. Επάνοδος στην απελευθερωμένη Αθήνα.
1946: Εκλογή ως βουλευτή Σερρών στις πρώτες μεταπελευθερωτικές εκλογές.
Μετάβαση για λόγους υγείας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συμμετοχή σε επίσημη αποστολή ενημερώσεως της αμερικανικής κυβερνήσεως για τις οικονομικές ανάγκες της Ελλάδος.
1946-1947: Νοέμβριος/Φεβρουάριος, υπουργός Εργασίας στις κυβερνήσεις διαδοχικά Κ. Τσαλδάρη και Δ. Μαξίμου.
1948: Μάιος/Οκτώβριος, υπουργός Μεταφορών. Συμβολή στην αποκατάσταση και επέκταση του συγκοινωνιακού δικτύου και του δικτύου ηλεκτροδοτήσεως. Διένεξη με την Ηλεκτρική Εταιρεία Αθηνών – Πειραιώς, υπό βρετανικό έλεγχο, χάριν της προασπίσεως του δημοσίου συμφέροντος.
1948-1950: Νοέμβριος/Ιανουάριος, υπουργός Κοινωνικής Προνοίας. Επιτέλεση σημαντικού έργου με επίκεντρο την περίθαλψη, τον επαναπατρισμό και την παραγωγική επαναδραστηριοποίηση πολλών εκατοντάδων χιλιάδων αγροτών προσφύγων, θυμάτων του ανταρτοπολέμου. Σύνταξη και εφαρμογή του προγράμματος «Πρόνοια – Εργασία».
1950: Μάρτιος, επανεκλογή ως βουλευτή Σερρών. Σεπτέμβριος/Νοέμβριος, υπουργός Εθνικής Αμύνης στη βραχύβια κυβέρνηση συνασπισμού Σ. Βενιζέλου – Κ. Τσαλδάρη.
1951: Ενεργή συμμετοχή στο κοινοβουλευτικό έργο από τον χώρο της αντιπολιτεύσεως. Προσχώρηση στον Ελληνικό Συναγερμό, υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Παπάγου. Εκλογή του στις νέες γενικές εκλογές, τον Σεπτέμβριο.
1952-1955: Νοέμβριος/Οκτώβριος, υπουργός Δημοσίων Εργων στην κυβέρνηση Α. Παπάγου· από τον Δεκέμβριο 1954, και Συγκοινωνιών.
1955: Οκτώβριος, ανάληψη της εντολής σχηματισμού κυβερνήσεως μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπάγου. Υιοθέτηση της πρωτοβουλίας του βασιλέως από τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτών του Ελληνικού Συναγερμού. Σύσταση, τρεις μήνες αργότερα, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως.
1956-1963: Πρωθυπουργός, μετά την εξασφάλιση απόλυτης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας σε τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (1956, 1958, 1961).
1963: Ιούνιος, παραίτηση από την πρωθυπουργία, μετά από διαφωνία με τον βασιλέα Παύλο, και τετράμηνη αποδημία του στο εξωτερικό. Νοέμβριος, απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας στις γενικές εκλογές και οριστική αναχώρηση για το εξωτερικό.
1963-1974: Παραμονή στο Παρίσι.
1974: Ιούλιος, δήλωσή του, μετά την αποκορύφωση της εθνικής κρίσεως με επίκεντρο την Κύπρο, ότι «διά την προσπάθειαν της αποκαταστάσεως της ομαλότητος και της εθνικής συμφιλιώσεως» τίθεται στη διάθεση της χώρας· θριαμβική επάνοδος στην Αθήνα και συγκρότηση, υπό την προεδρία του, Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος. Αύγουστος/Οκτώβριος, εξουδετέρωση των εστιών αντιδράσεως κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος και διασφάλιση, μέσα σε κλίμα αποφασιστικότητας αλλά και μετριοπάθειας, των προϋποθέσεων για την αποκατάσταση συνθηκών ομαλού πολιτικού βίου· σύσταση της Νέας Δημοκρατίας. Νοέμβριος/ Δεκέμβριος, διαμόρφωση νέου πολιτικού και πολιτειακού πλαισίου με την αδιάβλητη διεξαγωγή γενικών εκλογών και, στη συνέχεια, δημοψηφίσματος που απολήγει στην εγκαθίδρυση του καθεστώτος της αβασίλευτης δημοκρατίας. Νέο Σύνταγμα.
1974-1980: Νοέμβριος/Απρίλιος, πρωθυπουργός, μετά την επικράτησή του σε δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις (1974, 1977). Κύριος στρατηγικός προσανατολισμός του, η παγίωση των δημοκρατικών θεσμών, σε συνδυασμό με τη θωράκιση της αμυντικής ασφάλειας και την ενίσχυση της διεθνούς θέσεως της χώρας, μέσω ιδιαίτερα της εντάξεώς της στην υπό διαμόρφωση ενιαία Ευρώπη.
1980-1985: Μάιος/Μάρτιος, Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
1985: Μάρτιος, πρόωρη παραίτηση από το προεδρικό αξίωμα, μετά την αιφνιδιαστική υπαναχώρηση του τότε πρωθυπουργού από την αρχική πρόταση για επανεκλογή του ως Προέδρου της Δημοκρατίας.
1985-1990: Αποχή από κάθε ενεργό ανάμειξη στον δημόσιο βίο.
1990: Μάιος, επανεκλογή του Κ. Καραμανλή ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.
