Ενας νεαρός κάθεται στο αρμόνιο που βρίσκεται εντός της αίθουσας «Ερμής» και ξεκινάει να παίζει. Είναι λίγο πριν τις έξι το απόγευμα στον έκτο όροφο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ) και οι παρευρισκόμενοι περιμένουν τους δείκτες του ρολογιού να συναντηθούν ώστε να ξεκινήσει η ημερίδα «Οικονομία του μέλλοντος – Ανάπτυξη του Αγροδιατροφικού Τομέα» που διοργάνωσε η Κίνηση Πολιτών για μια Ανοικτή Κοινωνία.
Ηρεμα, σχεδόν νωχελικά, οι απαλές τζαζ νότες γλιστρούν από το αρμόνιο, κατευθύνονται προς το φουαγέ και πλαισιώνουν τις συζητήσεις μεταξύ κορυφαίων εκπροσώπων του επιχειρηματικού, βιομηχανικού και αγροτικού τομέα πάνω από βουτήματα και λευκά φλιτζάνια. Μια ενημέρωση της τελευταίας στιγμής, ωστόσο, διαταράσσει το έως τότε ουδέτερο, σαν μια ευθεία γραμμή, ηχόστρωμα που έχει απλωθεί στον χώρο: Ο Κώστας Τσιάρας, υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, δεν θα παραστεί στην εκδήλωση.
«Υπαρκτή ζημιά στην εικόνα της Ελλάδας»
Αν και ο κύκλος των συζητήσεων είχε προγραμματιστεί να κλείσει με εκείνον, η επικαιρότητα έφερε τον υπουργό πρώτα στο Μέγαρο Μαξίμου και έπειτα πίσω από τις κλειστές πόρτες της Πειραιώς, να ενημερώνει τους βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας για τα προβλήματα που ανέκυψαν στις πληρωμές των αγροτών, όπως και για τη στρατηγική εκτόνωσης της κρίσης. Τελικά, στη θέση του κάθεται ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Ιωάννης Ανδριανός.
Μέχρι να γίνει αυτό, και όσο ο νεαρός στο αρμόνιο προσπαθούσε να επαναφέρει την τάξη μετά την ξαφνική αλλαγή στο πρόγραμμα, ο ελέφαντας με το όνομα ΟΠΕΚΕΠΕ κουνούσε διακριτικά την ουρά του στην αίθουσα, κάτι που τόνισε και ο πρόεδρος της Κίνησης Πολιτών για μια Ανοικτή Κοινωνία, Πάνος Καρβούνης, λέγοντας πως «η ζημιά που έχει γίνει στην εικόνα της Ελλάδας είναι υπαρκτή και μπορεί να επηρεάσει δραματικά τα ποσά που θα πάρει η Ελλάδα από την Κοινή Αγροτική Πολιτική».
Την εικόνα αυτή, ωστόσο, προσπαθούν να βελτιώσουν καθημερινά μέσω του αγροδιατροφικού τομέα όσοι βρέθηκαν στο ΕΒΕΑ για να παρουσιάσουν, εκτός από τις απόψεις τους, το έργο τους στον κλάδο με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας. Και να μιλήσουν για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, φυσικά.
Μία από αυτές είναι η ευλογιά των αιγοπροβάτων, κάτι που, όπως είπε ο Στέφανος Δουκίδης, έχει επηρεάσει σημαντικά την οικογενειακή τυροκομική επιχείρηση η οποία λειτουργεί τα τελευταία 69 χρόνια στη Ροδόπη. Η θανάτωση περίπου 500.000 προβάτων ανά την επικράτεια, με την ακριτική Θράκη να βρίσκεται στο επίκεντρο, επηρέασε αλυσιδωτά το οικοσύστημα της τυροκομίας, από τους αγρότες μέχρι τους μεταποιητές του γάλακτος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να χάσουν τη δουλειά τους, όπως ακριβώς έχασαν και τα ζώα τους. Παρ’ όλα αυτά, η επιχείρηση εξακολουθεί να παρουσιάζει σταθερή πορεία και ανάπτυξη. «Υπάρχουν άνθρωποι που κόλλησαν το πρώτο και το τελευταίο τους ένσημο σε εμάς» υπογράμμισε ο Στέφανος Δουκίδης. «Είμαστε περήφανοι γι’ αυτό».
Περήφανος δήλωσε και ο Ανδρέας Δημητρίου, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ιωαννίνων «Η Πίνδος», η οποία απασχολεί εκατοντάδες εργαζομένους. Το ενεργειακό κόστος, βέβαια, σε αντίθεση με το κόστος της πρώτης ύλης που βρίσκεται σε καλό επίπεδο, αγγίζει ακόμα και την πτηνοτροφία, έναν ιδιαίτερα δυνατό κλάδο. Με τον Ιωάννη Ανδριανό πλέον στο ακροατήριο, ο Ανδρέας Δημητρίου ζήτησε επίσης την παρέμβαση της Πολιτείας στην «ελληνοποίηση» των εισαγόμενων προϊόντων, τα οποία είναι πολλές φορές αμφιβόλου ποιότητας.
Αν και δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, ο κλάδος των ζυμαρικών εξάγει το 50% της παραγωγής του, πρόκειται δηλαδή για ένα μικρό success story. Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Κίκιζα, CEO της Melissa Kikizas, όλες οι βιομηχανίες ζυμαρικών στη χώρα μας βασίζονται στην ελληνική αγροτική παραγωγή του σκληρού σιταριού. Παράλληλα, όμως, ο πρωτογενής τομέας, το ίδιο το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, δεν βρίσκονται στις προτεραιότητες της εκάστοτε κυβέρνησης, κάτι που έθιξε, εκτός από τον κ. Κίκιζα, και ο πρόεδρος του ΣΕΒ, Σπύρος Θεοδωρόπουλος.
«Η βιομηχανία τροφίμων, που επεξεργάζεται τα τρόφιμα του αγροτικού τομέα, είναι σε καλή κατάσταση» δήλωσε αρχικά ο κ. Θεοδωρόπουλος. «Ο αγροτικός τομέας, από την άλλη, μοιάζει εγκαταλελειμμένος και έχει επαναπαυθεί στις επιδοτήσεις. Χρειάζεται νέο παραγωγικό πρότυπο και αρκετή εκπαίδευση, γιατί οι περισσότεροι είναι αυτοδίδακτοι και αυτό συνεχίζεται από γενιά σε γενιά. Τα επόμενα χρόνια η κλιματική αλλαγή θα παίξει σημαντικό ρόλο, χρειαζόμαστε παραγωγή κλειστού τύπου, δηλαδή θερμοκήπια. Ο αγρότης πρέπει να σκέφτεται σαν επιχειρηματίας, δεν είναι μόνο καλλιεργητής της γης. Υπάρχει έλλειψη εκπαίδευσης».
Στο πλαίσιο της ανεπαρκούς εκπαίδευσης ανήκει και η άρνηση να ενσωματωθούν οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, στον πρωτογενή τομέα. Ο παραγωγός, από εκεί που ξεκινούν όλα, καλείται καθημερινά να πάρει αποφάσεις στο χωράφι του, είτε αυτές έχουν να κάνουν με το νερό είτε με το έδαφος και τις ποικιλίες που θέλει να καλλιεργήσει. Μπορεί ο τομέας να φαίνεται παραδοσιακός, κρύβει όμως έναν τεράστιο όγκο δεδομένων. Η τεχνητή νοημοσύνη εμφανίζεται ως μεγάλη ευκαιρία και μπορεί να βοηθήσει τον παραγωγό και κατ’ επέκταση την αλυσίδα της μεταποίησης. Ο μεγάλος μέσος όρος ηλικίας των αγροτών, ωστόσο, αποτελεί ένα σοβαρό εμπόδιο.
«Κάτι κάνουμε λάθος όλα αυτά τα χρόνια»
«Ανθρώπινο δυναμικό υπάρχει, αλλά η ηλικία των περισσότερων παραγωγών είναι μεγάλη και αυτό μας προβληματίζει» ανέφερε ο Ιωάννης Ανδριανός. «Πρέπει να δώσουμε κίνητρα στα νέα παιδιά να παράξουν» γιατί χωρίς εκπαίδευση, χωρίς νέες τεχνολογίες και χωρίς έξυπνη γεωργία, δεν θα φτάσουμε ποτέ σε εξαγωγές στις χώρες όπως το Ισραήλ ή η Ολλανδία. «Ενώ έχουμε δυνατότητες δεν τις έχουμε αξιοποιήσει. Προφανώς κάτι κάνουμε λάθος όλα αυτά τα χρόνια».
Στο Δημόσιο, είπε λίγο αργότερα ο υφυπουργός, κάνοντας ξανά τον ελέφαντα στην αίθουσα να κουνήσει διακριτικά την ουρά του, «υπάρχουν νοοτροπίες βαθιά ριζωμένες που δεν είναι εύκολο να τις αλλάξεις. Οι μεταρρυθμίσεις δεν έγιναν όπως έπρεπε. Στον ΟΠΕΚΕΠΕ, αν είχε γίνει η θεσμική θωράκιση εγκαίρως, δεν θα είχαμε φτάσει εδώ που βρισκόμαστε σήμερα». Και ίσως, θα μπορούσε να συμπληρώσει κάποιος, δεν θα ακούγαμε ποτέ τις συγκεκριμένες μελωδίες από το αρμόνιο στον έκτο όροφο του ΕΒΕΑ, περιμένοντας τον Κώστα Τσιάρα. Το φαινόμενο της πεταλούδας.
