Η μεγάλη αγωνία για το επαγγελματικό μας μέλλον

«Τι θέλεις να γίνεις μόλις τελειώσεις το σχολείο;» είναι η ερώτηση που μας κάνουν συχνά συγγενείς και φίλοι. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς το να γνωρίζεις τι δουλειά θέλεις να κάνεις είναι αν όχι ακατόρθωτο, τότε σίγουρα εξαιρετικά δύσκολο.

Με δεδομένες τις αλλαγές που φέρνει στη ζωή μας η διείσδυση των εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητα και στις ασχολίες μας, αποφασίσαμε να ερευνήσουμε τι αισθάνονται οι νέοι για το επαγγελματικό τους μέλλον, ενώ παράλληλα με την έρευνά μας συντονίσαμε μόνοι μας μια δράση επαγγελματικού προσανατολισμού για τους μαθητές και τις μαθήτριες της Γ’ τάξης του σχολείου μας.

Στόχος της το να ενημερωθούν οι νέοι, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό, για τις πανεπιστημιακές σχολές και για τη φοίτηση στις δημόσιες σχολές επαγγελματικής κατάρτισης. Την έρευνά μας την επαναλάβαμε για δύο συνεχόμενα έτη, από το 2021 έως το 2024.

Τι ρωτήσαμε στα ερωτηματολόγιά μας; Αρχικά, «Ποιο επάγγελμα σκέφτεσαι να ακολουθήσεις;». Οι απαντήσεις και τις δύο χρονιές ήταν ποικίλες, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε – ειδικά την πρώτη χρονιά – το ποσοστό του μαθητικού δυναμικού που, αν και τελειόφοιτοι, δεν ήξεραν τι ήθελαν να κάνουν (23 στους/στις 90 απάντησαν «Δεν ξέρω»). Αυτή η αβεβαιότητα διαπιστώθηκε και τη δεύτερη χρονιά που πραγματοποιήσαμε την έρευνα, με μαθητές και μαθήτριες της Β’ τάξης, αλλά με τελείως διαφορετικά ποσοστά, καθώς 4 μόλις μαθητές/μαθήτριες στους/στις 77 απάντησαν «Δεν ξέρω».

Στη δεύτερη ερώτηση, «Ποιο θεωρείς ότι είναι το σημαντικότερο που αποκόμισες από τη δράση επαγγελματικού προσανατολισμού του σχολείου;», διαπιστώνουμε ότι και στις δύο σχολικές χρονιές οι δύο πρώτες επιλογές ταυτίζονται. «Η επικέντρωση στον στόχο μου» (52 την πρώτη χρονιά, 28 τη δεύτερη) και «Η επιλογή σπουδών και επαγγέλματος με βάση τις δικές μου επιθυμίες» (44 την πρώτη χρονιά, 22 τη δεύτερη) αποτελούν την πλειοψηφία των απαντήσεων.

Η ανάληψη ρίσκου

Εχει ενδιαφέρον το ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες της Γ’ Λυκείου, παρ’ όλο που έβγαιναν από την πανδημία COVID-19, ήταν διατεθειμένοι να ρισκάρουν περισσότερο για το επάγγελμά τους από τους αντίστοιχους μαθητές της Β’ Λυκείου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το τελευταίο ερώτημα του ερωτηματολογίου: «Ποιες ανάγκες θεωρείς ότι πρέπει να σου ικανοποιήσει οπωσδήποτε το επάγγελμα που θα επιλέξεις;». Οι ανάγκες, τις οποίες καλούνταν να βάλουν σε αξιολογική σειρά, ήταν οι εξής: οικονομικές απολαβές, ασφάλεια, μονιμότητα, προοπτική επαγγελματικής εξέλιξης, κοινωνική καταξίωση, κοινωνική προσφορά, δημιουργία οικογένειας, ευχάριστο και άνετο εργασιακό περιβάλλον, δημιουργικότητα και Αλλο.

Κυρίαρχη απάντηση είναι η πρώτη, δηλαδή οι «οικονομικές απολαβές», ενώ ακολουθούν η «προοπτική επαγγελματικής εξέλιξης» και η «δημιουργικότητα».

Τι μάθαμε από την έρευνα και την κατοπινή δράση επαγγελματικού προσανατολισμού; Κατ’ αρχήν, ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για επαγγελματικό προσανατολισμό και για ενημέρωση των μαθητών και μαθητριών για τη διαδικασία των Πανελλαδικών, τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου, τη φοίτηση σε ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή σε δημόσια σχολή επαγγελματικής κατάρτισης.

Ιδιαίτερα στην τελευταία περίπτωση έχουμε διαπιστώσει ότι αρκετοί ή αρκετές αγνοούν τις επιλογές και τις δυνατότητες που τους παρέχονται από τη φοίτηση σε ένα δημόσιο ΙΕΚ, γεγονός που τους οδηγεί είτε να ακολουθήσουν τη φοίτηση σε κάποια ιδιωτική σχολή (σε Ελλάδα ή εξωτερικό), ενώ υπάρχει αντίστοιχη δημόσια, είτε να επιλέξουν να μη σπουδάσουν κάτι.

Ακόμα, οι μαθητές και μαθήτριες έχουν ανάγκη να συμμετέχουν σε προγράμματα και δράσεις πέρα από τα μαθήματά τους.

Δράσεις πέραν των μαθημάτων

Παράλληλα, το ωρολόγιο πρόγραμμα στο Γενικό Λύκειο είναι ιδιαίτερα πιεστικό, καθώς και στις τρεις τάξεις του Λυκείου το μαθητικό δυναμικό εξετάζεται γραπτά στις ενδοσχολικές εξετάσεις μέσω της Τράπεζας Θεμάτων, ενώ στην Γ’ τάξη προετοιμάζεται για τη συμμετοχή του στις πανελλαδικές εξετάσεις.

Επομένως, η υλοποίηση προγραμμάτων και δράσεων, εκτός και πέραν των μαθημάτων, αποτελούν μια όαση, συχνά, για τα παιδιά που επιθυμούν να ξεφύγουν από τον ασφυκτικό κλοιό του εξεταστικοκεντρικού συστήματός μας ή που επιθυμούν να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους να συμμετάσχουν σε κάτι που τους φαίνεται, τουλάχιστον, πιο δημιουργικό και ευχάριστο.

Τέλος, οι εκπαιδευτικοί που έχουν επιφορτιστεί με την προετοιμασία, διδασκαλία και εξέταση μαθημάτων στο Γενικό Λύκειο και παρά την πίεση από τις δεσμεύσεις για την Τράπεζα Θεμάτων, είναι εφικτό να υλοποιούν προγράμματα (περιβαλλοντικά, πολιτιστικά και άλλα) καθώς και δράσεις για την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με την καθοδήγηση της κυρίας Ιωάννας Κατσούρη, εκπαιδευτικού του σχολείου μας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Νάξου» του ΓΕΛ Νάξου – «Μανώλης Γλέζος» που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 27 Απριλίου 2025.