Οι νεότερες γενιές στη χώρα μας, ηλικίας 30-45 χρονών (γενιά Υ ή Millennals), αλλά και όσοι είναι 14-29 ετών (γενιά Ζ ή Zoomers) μεγαλώνουν μέσα σε μια καθημερινότητα εντελώς διαφορετική από αυτή που μεγάλωσαν οι προηγούμενες γενιές. Οι νέοι σήμερα φαίνεται να αφήνουν πίσω τους τις κοινωνικές αξίες των παλιότερων: η αγορά κύριας κατοικίας, εκτός από τις αντικειμενικές δυσκολίες που παρουσιάζει ένα τέτοιο εγχείρημα, δεν αποτελεί προτεραιότητα, η απόκτηση απογόνων αναβάλλεται για ένα πιο μακρινό μέλλον, ενώ η ανασφάλεια κυριαρχεί με αποτέλεσμα να γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τους νέους να ελπίζουν ότι το αύριο θα είναι καλύτερο.

Στεγαστικό: Μακρινό όνειρο η ιδιοκατοίκηση, εφιάλτης τα ενοίκια

Στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέες γενιές είναι οι δυσκολίες στη στέγαση. Στην ηλικία των 30 – 40 ετών οι γονείς μας είχαν σε πολλές περιπτώσεις καταφέρει να αγοράσουν μία κύρια κατοικία, οι περισσότεροι με στεγαστικά δάνεια, ενώ δεν ήταν λίγες όσες οικογένειες σκέφτονταν να αγοράσουν και ένα εξοχικό. Στις μέρες μας κάτι τέτοιο για τη συντριπτική πλειοψηφία των νέων ζευγαριών είναι ανέφικτο.

Ο Γιώργος Ξενογιαννόπουλος (39 ετών) και η Μαρία Μπαλτά (30 ετών) είναι παντρεμένοι με σύμφωνο συμβίωσης εδώ και ένα χρόνο. Ο Γιώργος είναι μηχανικός πληροφορικής και η Μαρία αισθητικός – κοσμητολόγος. Ζουν στην Αθήνα και όπως λένε μιλώντας στο ΒΗΜΑ «έχουμε σκεφτεί να αγοράσουμε κατοικία γιατί τα ενοίκια στην Αθήνα έχουν ανέβει αρκετά, αλλά ο λόγος που μας σταματάει είναι ο οικονομικός διότι οι τιμές των ακινήτων δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική τους αξία». «Στην ηλικία μου οι γονείς μου είχαν δύο παιδιά, κύρια κατοικία και είχαν πάρει δάνειο για να αγοράσουν ένα εξοχικό. Για εμάς, παρά το γεγονός ότι σε σχέση με άλλα ζευγάρια μπορούμε να πούμε ότι τα εισοδήματά μας είναι ικανοποιητικά, δυστυχώς η αγορά ενός σπιτιού δεν είναι μέσα στις δυνατότητές μας».

«Τα τελευταία χρόνια (2018 – 2024) η μέση τιμή των ακινήτων έχει αυξηθεί κατά 89% περίπου».

Η Αναστασία Αβρανά (33 ετών) και ο Αλέξανδρος Θεμιστοκλέας (26 ετών) ζουν μαζί σαν ζευγάρι τα τελευταία πέντε χρόνια. Η Αναστασία είναι ιδιωτική υπάλληλος και ο Αλέξανδρος υπάλληλος σε μηχανουργείο επισκευής και ρεκτιφιέ πλοίων. Όπως λένε μιλώντας στο ΒΗΜΑ «το μηνιαίο κόστος διαβίωσης είναι μεγάλο, ειδικά για ένα νέο ζευγάρι. Εμείς για παράδειγμα νοικιάζουμε σε γνωστό μας και το ενοίκιο είναι λογικό, της τάξεως των 400 Ευρώ. Αλλά στην αναζήτηση δυσκολευτήκαμε πολύ». Για την αγορά ενός σπιτιού λένε ότι «το έχουμε σκεφτεί. Θα κάνουμε αίτηση για το Σπίτι μου 2, παρόλο που στην παρούσα φάση έχουμε πολλά έξοδα γιατί θα πρέπει να αγοράσουμε και ένα αμάξι. Οπότε αναλόγως της απάντησης της αίτησης θα αποφασίσουμε τι θα κάνουμε».

Η μετεωρική άνοδος των τιμών

Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια (2018 – 2024) η μέση τιμή των ακινήτων, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, έχει αυξηθεί κατά 89% περίπου. Αυτή η κατακόρυφη αύξηση των τιμών, χωρίς αντίστοιχες αυξήσεις στους μισθούς έχει σαν αποτέλεσμα να έχει μειωθεί το ποσοστό ιδιοκατοίκησης στη χώρα μας στο 69% περίπου, ποσοστό που παράγοντες της αγοράς αναφέρουν ως ιστορικό χαμηλό. Να σημειωθεί ότι το 2005 το ποσοστό αυτό έφτανε το 84%, ενώ το 2015 κυμαινόταν στο 75%.

«Έχω απελπιστεί και σκέφτομαι σοβαρά να συμφωνήσω στην αύξηση που μου ζητάει η σπιτονοικοκυρά, παρά το γεγονός ότι για εμένα θα είναι ένα επιπλέον σημαντικό πάγιο έξοδο», Γιάννης Πετρόπουλος

Στο παρελθόν η αγορά ενός ακινήτου συνδεόταν με τη βοήθεια από την οικογένεια. Πλέον αυτό δεν ισχύει καθώς τα οικογενειακά αποθέματα χρημάτων έχουν μειωθεί και επίσης έχουν κατασχεθεί οικογενειακά ακίνητα λόγω των δανείων. Από την άλλη πλευρά, οι νέοι έχουν φύγει στο εξωτερικό, όπου η ενοικίαση είναι κάτι πολύ σύνηθες, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που προτιμούν να νοικιάσουν ένα ακίνητο με παροχές παρά να αγοράσουν κάτι παλιό.

Αν η αγορά κατοικίας μοιάζει μακρινό όνειρο, η ενοικίαση, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα έχει γίνει ένας εφιάλτης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γιάννης Πετρόπουλος, 38 ετών «τον περασμένο Νοέμβριο η κυρία που μου νοικιάζει το σπίτι αποφάσισε να μου κάνει μια αύξηση ύψους 300 ευρώ στο ενοίκιο. Να σας πω ότι ήδη πλήρωνα ένα υψηλό ενοίκιο (800 ευρώ) για ένα διαμέρισμα 70 τετραγωνικών στο κέντρο της Αθήνας. Άρχισα να ψάχνω για νέο σπίτι και μέσω μεσιτικών γραφείων και μέσω γνωστών, αλλά μέχρι στιγμής ότι έχω δει είναι πανάκριβο και τα περισσότερα σε όχι πολύ καλή κατάσταση. Έχω απελπιστεί και σκέφτομαι σοβαρά να συμφωνήσω στην αύξηση που μου ζητάει η σπιτονοικοκυρά, παρά το γεγονός ότι για εμένα θα είναι ένα επιπλέον σημαντικό πάγιο έξοδο. Δυστυχώς δεν βλέπω άλλη λύση. Αν δείτε πόσα ζητάνε και για ποια διαμερίσματα θα πάθετε πλάκα».

Δημογραφικό: Παιδιά ή επιβίωση;

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας είναι το δημογραφικό, καθώς τα νέα ζευγάρια εμφανίζονται απρόθυμα να κάνουν παιδιά ή το αναβάλουν για αργότερα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία από τη δεκαετία του ‘80, η γονιμότητα στην Ελλάδα είναι σταθερά στα χαμηλότερα επίπεδα παγκοσμίως. Πολλοί ειδικοί σημειώνουν ότι ναι μεν η οικονομική κρίση και η στροφή των νέων στη μετανάστευση (brain drain) έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του δημογραφικού, αλλά οι βασικές αιτίες που διαμορφώνουν τη νέα πραγματικότητα είναι οι νέες κοινωνικές αξίες και οι διαφορετικές προτεραιότητες που βάζουν οι νέες γενιές. Για παράδειγμα, η Μαρία και ο Γιώργος μας λένε ότι «έχουμε σκεφτεί να κάνουμε παιδιά, περιμένουμε την κατάλληλη στιγμή. Θα προτιμούσαμε αυτό να γίνει αν μετακομίσουμε κάπου έξω από την Αθήνα που θα μας προσέφερε πιο ήρεμη καθημερινότητα».

«Το μεγαλύτερο πρόβλημα της γενιάς μου είναι το συντηρητικό  πρότυπο  ζωής», Γιώργος Ξενογιαννόπουλος

Σε αντίθεση η Αναστασία και ο Αλέξανδρος λένε ότι «ναι, θέλουμε να μεγαλώσουμε την οικογένειά μας και αυτή την περίοδο περιμένουμε το πρώτο μας παιδί». Από την πλευρά του ο Γιάννης λέει ότι δεν έχει σκεφτεί να γίνει κάποια στιγμή πατέρας. «Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη σύντροφος. Μέχρι στιγμής δεν έτυχε να τη συναντήσω. Αλλά και εκτός αυτού δεν ένοιωσα ποτέ έντονη την ανάγκη να γίνω γονιός. Φοβάμαι ότι είμαι πολύ ανώριμος για να αναλάβω μια τέτοια ευθύνη. Έχω φίλους που έχουν ήδη παντρευτεί και σκέφτονται να κάνουν παιδιά. Εγώ προτιμώ να ταξιδεύω».

Μια γενιά δίχως ανοικτό ορίζοντα

Στην ερώτηση ποια άλλα μεγάλα προβλήματα αντιμετωπίζουν η Μαρία επισημαίνει «το οικονομικό  μετά, την έλλειψη  συντροφικότητας, αλλά και τις πολλές ψυχολογικές  διαταραχές για τις οποίες παραπονούνται πολλοί φίλοι μου». Ο Γιώργος λέει ότι «το μεγαλύτερο πρόβλημα της γενιάς μου είναι το συντηρητικό  πρότυπο  ζωής (δυσκολία αλλαγής) που τα καθορίζει όλα με συγκεκριμένο τρόπο και ο υπερκαταναλωτισμός». Ο Αλέξανδρος και η Αναστασία λένε ότι «υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην καθημερινότητα και αβεβαιότητα. Στο παρελθόν η εργασία αμειβόταν και είχε περισσότερα προνόμια και σταθερότητα. Σήμερα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Επίσης υπάρχει μια βαθιά κρίση στις ανθρώπινες σχέσεις».

Όταν τους ρωτάμε αν έχουν σκεφτεί να μεταναστεύσουν, η Μαρία λέει ότι «έχει περάσει από το μυαλό μου, δεν θεωρώ ότι υπάρχει αυτή η ανάγκη διότι με το επάγγελμα που έχω επιλέξει έχω πάντα απορρόφηση, αλλά θα το έκανα για εμπειρία». Ο Γιώργος αναφέρει ότι «ναι, έχω σκεφτεί να μεταναστεύσω σε διαφορετικές χώρες, όχι απαραίτητα για καλύτερη ζωή, αλλά για την εμπειρία ενός διαφορετικού περιβάλλοντος».

Από την πλευρά τους η Αναστασία και ο Αλέξανδρος λένε ότι δεν το έχουν σκεφτεί. «Ο λόγος και για τους δύο μας είναι οι οικογένειές μας. Δεν θέλουμε να χωριστούμε από αυτούς. Είναι σημαντικό κομμάτι για εμάς να μοιραζόμαστε την ζωή μαζί τους». Από την πλευρά του ο Γιάννης λέει ότι το σκέφτεται συνέχεια και δεν αποκλείεται να το αποφασίσει στο άμεσο μέλλον. «Ναι θα ήθελα να ζήσω σε μια άλλη χώρα. Η κατάσταση στην Ελλάδα έχει γίνει σχεδόν αφόρητη. Έχεις την εντύπωση ότι ζεις σε μια χώρα όπου σαν πολίτης έχεις μόνο υποχρεώσεις και σχεδόν καθόλου δικαιώματα. Επειδή έχω αντιμετωπίσει στο παρελθόν προβλήματα υγείας, εκείνο που με τρομάζει περισσότερο είναι η κατάσταση της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα».