Πέρασαν έξι χρόνια από όταν κατέρρεε η κρατική έκφραση του πιο ακραίου ισλαμισμού που γνώρισε ο σύγχρονος κόσμος, δηλαδή το Χαλιφάτο, που είχε ανακηρύξει σε περιοχές της Συρίας και του Ιράκ, η τζιχαντιστική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Και παρότι ο κίνδυνος μιας εδαφικής επέκτασης δεν υφίσταται πλέον, επιμέρους πυρήνες μελών του εξακολουθούν να σκορπούν τον θάνατο σε μια σειρά χωρών της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, της Αμερικής και της Αφρικής.

Πιο πρόσφατη υπενθύμιση της παρουσίας του ISIS συνιστά η συμπλοκή στη Γιάλοβα της Τουρκίας, ανάμεσα σε μαχητές του και τις αστυνομικές αρχές, με αποτέλεσμα τον θάνατο τριών τούρκων αστυνομικών και έξι τζιχαντιστών, τα ξημερώματα της Δευτέρας (29/1). Σύμφωνα με το δίκτυο TRT Haber, μονάδες της αστυνομίας διεξήγαγαν επιχείρηση σε σπίτι, όπου υπήρχαν πληροφορίες ότι διέμεναν τζιχαντιστές στη Γιάλοβα. Οι ύποπτοι άνοιξαν πυρ εναντίον των αστυνομικών, όταν εισέβαλαν στο οίκημα.

Η επιχείρηση αυτή ήταν μέρος μιας πανεθνικής εκστρατείας κατά του ISIS στην Τουρκία, καθώς διεξήχθησαν ταυτόχρονα επιχειρήσεις σε 108 διαφορετικές διευθύνσεις, σε 15 επαρχίες της χώρας.

Τρεις μέρες νωρίτερα, ανήμερα Χριστούγεννα, ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ διέταξε αεροπορική επιδρομή κατά εξτρεμιστών ισλαμιστών στη βορειοδυτική Νιγηρία (στην πολιτεία Σοκότο), επικαλούμενος τη δράση του Ισλαμικού Κράτους της Δυτικής Αφρικής (γνωστού με τα αρχικά ISWAP). Η παρέμβαση των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ είχε προαναγγελθεί ήδη από τον Νοέμβριο, όταν ο Τραμπ επέρριψε στην κυβέρνηση της Νιγηρίας «ανικανότητα προστασίας του χριστιανικού πληθυσμού». Τον ίδιο μήνα, επίθεση του ISIS σε χριστιανικό σχολείο στην πόλη Παπίρι, οδήγησε στην απαγωγή 303 μαθητών και 12 δασκάλων.

Προηγήθηκε μια σειρά από θανατηφόρες επιθέσεις, που έχουν εκδηλωθεί σε όλο το μήκος και το πλάτος της υφηλίου, επιβεβαιώνοντας ότι η οργάνωση έχει καταφέρει να προσαρμοστεί, υιοθετώντας λογική χαλαρού δικτύου, γεγονός που επιτρέπει την σύνδεσή της με κατά τόπους ομάδες ή μεμονωμένους δράστες (γνωστούς ως «μοναχικούς λύκους»).

Συρία και ΛΔ Κονγκό έχουν τα πρωτεία

«Στο απόγειο της δράσης της, το 2014, η οργάνωση διέθετε 80.000 μαχητές στο ενεργό δυναμικό της, παρόντες σε Συρία και Ιράκ, εκ των οποίων 42.000 από 120 χώρες συνολικά», σημειώνει σε άρθρο του στον ιστότοπο του Διεθνούς Κέντρου Κατά της Τρομοκρατίας (ICCT) ο ειδικός σε ζητήματα πρόληψης του βίαιου εξτρεμισμού Αντριάν Στούνι. Ο ίδιος υπολογίζει πως η οργάνωση σήμερα δε διαθέτει περισσότερους από 3.000 μαχητές στην ίδια γεωγραφική ζώνη. Τονίζει όμως το φαινομενικά παράδοξο ότι παραμένει η πιο επικίνδυνη οργάνωση στον κόσμο, επιχειρώντας σε όλη την υφήλιο, από το Πακιστάν και το Μάλι έως τη Συρία και τις μεγαλουπόλεις Ευρώπης και Αμερικής. «Η ίδια οργάνωση, που το 2017 μετρούσε 60.000 απώλειες μαχητών της, σήμερα κατορθώνει να επιβιώνει μετά από μια σειρά δομικών και επιχειρησιακών αλλαγών», προσθέτει και τονίζει ότι το κύριο βάρος της δράσης της έχει μετατοπιστεί στην Αφρική και την Κεντρική Ασία.

Επιχειρώντας μια όσο το δυνατόν ακριβέστερη αποτύπωση μάλιστα, ο Στούνι παραπέμπει σε έκθεση του αυστραλιανού Ινστιτούτου Οικονομικών και Ειρήνης (IEP) για το 2024. Στη συγκεκριμένη έκθεση, η δεξαμενή σκέψης υπολογίζει ότι 8.500 μαχητές που πέρασαν από τις τάξεις του ISIS, βρίσκονται σε φυλακές της Συρίας (64% Σύροι και 19% Ιρακινοί). Η Συρία μαζί με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό κρατούν τα θλιβερά πρωτεία της ισλαμιστικής τρομοκρατίας.

Το παρακλάδι τoυ Ισλαμικού Κράτους που λειτουργεί στο Σαχέλ (ISSP), εκτιμάται ότι περιλαμβάνει στις τάξεις του περίπου 3.000 μαχητές, δύναμη επταπλάσια των 425 μαχητών, που είχε το 2018. Το προαναφερθέν ISWAP διαθέτει ίδιες αριθμητικά δυνάμεις, ενώ το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν (ISIS-K) δραστηριοποιείται κυρίως στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν, στο Τατζικιστάν και στο Ουζμπεκιστάν, με 4.000 ως 6.000 μαχητές.

Για τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, δεν υπάρχει ασφαλής εκτίμηση, ωστόσο Φιλιππίνες και Ινδονησία κατατάσσονται 18η και 31η χώρα αντίστοιχα, στον Δείκτη Παγκόσμιας Τρομοκρατίας, με την ισλαμιστική τρομοκρατία να αποτελεί τον κύριο κίνδυνο. Ως προς τη μέθοδο δράσης, οι τζιχαντιστικές δυνάμεις ακολουθούν μια σειρά πρακτικών, από βομβιστικές και ένοπλες επιθέσεις έως αποστολές αυτοκτονίας.

Η «τέλεια καταιγίδα»

Ποιοι παράγοντες ευνοούν όμως την στρατολόγηση νέων μαχητών; Όπως επισήμανε πρόσφατα η Ρίτα Κατζ, διευθύντρια της ΜΚΟ που καταγράφει τρομοκρατικές δράσεις SITE Intelligence, ο ISIS και η Αλ Κάιντα έχουν επανειλημμένα απευθύνει κάλεσμα για αυτοσχέδιες επιθέσεις. Σημείωσε μάλιστα πως η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και η επακόλουθη εισβολή του ισραηλινού στρατού στη Λωρίδα της Γάζας πυροδότησαν νέο κύμα βίαιης ριζοσπαστικοποίησης, που εκδηλώθηκε σε επίπεδο ατομικής δράσης – οι πρόσφατες τρομοκρατικές ενέργειες ισλαμιστικού χαρακτήρα σε Ευρώπη και ΗΠΑ ακολουθούσαν το συγκεκριμένο μοτίβο.

Ακόμη ένα στοιχείο αφορά την αστάθεια που διέπει μια σειρά από χώρες, με τη Συρία να παραμένει ο «μεγάλος ασθενής». Τον περασμένο Οκτώβριο, ο ιορδανός υπουργός Εσωτερικών, μιλώντας σε δημοσιογράφους στη Βιέννη, εξέφρασε ευθέως τον προβληματισμό του, παρατηρώντας ότι δεν καταγράφεται ισχυρό ρεύμα επιστροφής σύρων προσφύγων. «Δεν βλέπουμε κάποιο κίνημα επιστροφής στη γειτονική χώρα», ήταν τα ακριβή του λόγια, ενώ συμπλήρωσε πως, αφενός η έλλειψη επενδύσεων και αφετέρου η διοικητική ανεπάρκεια της νέας κυβέρνησης, αφήνουν ανοικτό πεδίο δράσης που η τζιχαντιστική οργάνωση θα σπεύσει να εκμεταλλευτεί.

Σε παρόμοια κατάσταση συνεχούς έκθεσης στη τζιχαντιστική βία βρίσκεται το Αφγανιστάν, όπου η κυβέρνηση των Ταλιμπάν αδυνατεί να ελέγξει αυτόνομες τοπικές ομάδες. Παρόμοια ευχέρεια δράσης έχει το Ισλαμικό Κράτος και σε περιοχές της χώρας που συνορεύουν με το Πακιστάν. Ενεργή παρουσία έχει η τζιχαντιστική οργάνωση και στη Νοτιοανατολική Ασία, ειδικά σε Ινδονησία και Φιλιππίνες.

Στα κράτη που συναποτελούν τη ζώνη του Σαχέλ (Νιγηρία, Τσαντ, Σουδάν, Μαυριτανία, Μάλι, Νίγηρας, Μπουρκίνα Φάσο, Νιγηρία), οι μεγάλες ερημικές εκτάσεις, οι αδύναμες κρατικές δομές και ο ισχυρός ρόλος του φυλετικού παράγοντα φτιάχνουν την «τέλεια καταιγίδα». Το Ιράν, ως πατρίδα της μεγάλης πλειοψηφίας του σιϊτικού κλάδου του Ισλάμ, βρίσκεται στο στόχαστρο των ακραίων εκδοχών του σουνιτικού- σαλαφιστικού ισλάμ (στο οποίο εντάσσεται ο ISIS).

Τέλος, η Ρωσία έχει τη δική της αιματηρή εμπειρία από την ισλαμιστική τρομοκρατία και τη διείσδυση ακραίων ισλαμιστικών στοιχείων στις μουσουλμανικές περιοχές της νοτιοασιατικής της ζώνης.

Πρόσφατες επιθέσεις

Μια συνοπτική εικόνα των τρομοκρατικών επιθέσεων του ISIS, κατά την προηγηθείσα διετία, είναι ενδεικτική της παγκόσμιας διασύνδεσης της τρομοκρατικής οργάνωσης:

  • Στο Πακιστάν, στις 29 Σεπτεμβρίου 2023, 52 άνθρωποι έπεσαν νεκροί από επίθεση αυτοκτονίας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο θρησκευτικής εκδήλωσης στην περιοχή Μαστούνγκ του Βαλουχιστάν. Δεν υπήρξε ανάληψη ευθύνης, αλλά ο τρόπος δράσης παραπέμπει σε τζιχαντιστές, συνδεόμενους με τον ISIS.
  • Στις Φιλιππίνες, στις 3 Δεκεμβρίου 2023, πυροδότηση βομβιστικού μηχανισμού σε καθολική λειτουργία, στο γυμναστήριο του Κρατικού Πανεπιστημίου του Μιντανάο, στο Μάραουι, Φιλιππίνες, προκάλεσε τον θάνατο τεσσάρων ανθρώπων και τον τραυματισμό 72. Οι αρχές συνδέουν την επίθεση με τοπικό πυρήνα του ISIS.
  • Στο Ιράν, στις 3 Ιανουαρίου 2024, 100 άνθρωποι έπεσαν νεκροί από βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στην πόλη Κερμάν, όπου βρισκόταν σε εξέλιξη τελετή για την τέταρτη επέτειο από τον θάνατο του Κασέμ Σουλεϊμανί, ανώτατου διοικητή της Αλ Κουντς, της επίλεκτης δύναμης των Φρουρών της Επανάστασης. Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη, με τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ να εκτιμούν πως οι δράστες είχαν άμεση σχέση με την οργάνωση.
  • Στην Ινδονησία, τον Σεπτέμβριο του 2024, οι αστυνομικές αρχές της Τζακάρτα συνέλαβαν επτά υπόπτους για απόπειρα δολοφονίας του Πάπα Φραγκίσκου, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του τελευταίου στην πρωτεύουσα της χώρας.
  • Στη Ρωσία, τον Μάρτιο του 2024, σημειώθηκε η πλέον φονική επίθεση τζιχαντιστών τα τελευταία χρόνια στον χώρο συναυλιών Crocus City Hall, με 149 νεκρούς και 600 τραυματίες. Την ευθύνη ανέλαβε το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν (ISIS-K), με ανάρτησή του στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram.
  • Στη Γερμανία, στις 23 Αυγούστου 2024, νεαρός που λειτουργούσε ως «στρατιώτης του ISIS», σύμφωνα με ανακοίνωση της οργάνωσης, επιτέθηκε με μαχαίρι στην πόλη του Σόλινγκεν, στο πλαίσιο τοπικής γιορτής, σκοτώνοντας τρεις πολίτες και τραυματίζοντας οκτώ. Τον Φεβρουάριο του 2025, στο Μόναχο, νεαρός αφγανός έπεσε με το αυτοκίνητό του σε ομάδα πεζών
  • που συμμετείχαν σε διαδήλωση, προκαλώντας τον θάνατο δύο ανθρώπων και τον τραυματισμό 36. Αργότερα διαπιστώθηκε η επαφή του με ενεργά δίκτυα του ISIS.
  • Στις ΗΠΑ, την Πρωτοχρονιά του 2025, νεαρός οδήγησε το αυτοκινητό του κατά του πλήθους, στη Νέα Ορλεάνη, προκαλώντας τον θάνατο 14 ανθρώπων και τον τραυματισμό 57. Στο αυτοκίνητο του δράστη βρέθηκε σημαία του ISIS.
  • Στις 2 Οκτωβρίου 2025, στο Μάντσεστερ της Αγγλίας, τρομοκρατική επίθεση με θύματα δύο ανθρώπους σημειώθηκε σε συναγωγή. Ο δράστης κατά τη διάρκεια του συμβάντος δήλωσε πίστη στους σκοπούς του ISIS.