«Πολλοί Ρώσοι δεν πιστεύουν καθόλου αυτά που τους λένε τα δελτία ειδήσεων στην τηλεόραση αλλά συνεχίζουν να τα βλέπουν, έτσι κι αλλιώς. Γιατί συμβαίνει αυτό;» αναρωτιέται ο ανταποκριτής του BBC στη Μόσχα Γκάμπριελ Γκέιτχαουζ.

Ακολουθούν αποσπάσματα από το ρεπορτάζ του βρετανού δημοσιογράφου στον ιστότοπο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης:

«Είχε πέσει το σκοτάδι όταν έφθασα στο διαμέρισμα της Σβετλάνα Μπογκντάνοβα, στον πρώτο όροφο ενός κτιρίου της σοβιετικής εποχής, στο κέντρο της Αγίας Πετρούπολης. Το διαμέρισμα είναι στριμωγμένο –ένας διάδρομος οδηγεί σε ένα στενό σαλόνι με μια παλιά τηλεόραση στη μέση και ένα πιάνο κοντά στον άλλον τοίχο. Η Σβετλάνα έφερε ένα μικρό ξύλινο κουτί από μια βιβλιοθήκη με γυάλινη βιτρίνα. Μέσα ήταν ένα μικρό κομμάτι ψωμί.

«Ο παππούς μου το έσωσε αυτό το 1942» μου είπε. «Το άφησε στον πατέρα μου και εκείνος το πέρασε σε εμάς». Εβγαλε το ψωμί από το κουτί και το τοποθέτησε προσεκτικά στο χέρι μου, το σιτηρέσιο μιας ημέρας από τις σκοτεινές ημέρες της πολιορκίας του Λένινγκραντ, όταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, πολλοί από το κρύο και την πείνα.

Το μύρισα. Δεν μύριζε καθόλου σαν ψωμί –μύριζε περισσότερο σαν τις σελίδες ενός παλιού βιβλίου ή ίσως σαν το εσωτερικό μιας ορθόδοξης εκκλησίας, διαποτισμένης με αιώνες από κεριά και θυμιάματα.

Δελτίο στο ψωμί και πυρηνικά καταφύγια
Ο λόγος για τον οποίο η Σβετλάνα μού έδειχνε το οικογενειακό κειμήλιό της ήταν επειδή πρόσφατα οι Αρχές στην Αγία Πετρούπολη διέταξαν να εκπονηθούν σχέδια για δελτίο στο ψωμί σε περίπτωση εθνικής έκτακτης ανάγκης.
Αυτό συνοδεύτηκε από όλο και πιο κινδυνολογικές αναφορές στην τηλεόραση που υποδηλώνουν ότι η Ρωσία απειλείται από την Αμερική. Κατά τη διάρκεια πρόσφατων εθνικών ασκήσεων, είπαν στους πολίτες να εντοπίσουν το πλησιέστερο πυρηνικό καταφύγιο.

«Εγώ δεν βλέπω πια τηλεόραση» μου είπε η Σβετλάνα, κάνοντας ένα περιφρονητικό νεύμα προς τη συσκευή, ένα μοντέλο του 1990, στη μέση του δωματίου.


«Με τις αναμνήσεις μας νομίζουν ότι είναι εύκολο να μας φοβίσουν» είπε. «Νομίζω ότι θέλουν να μας θυμίζουν πόσο άσχημη ήταν κάποτε η ζωή, πόσο κακή θα μπορούσε να γίνει και πάλι, ώστε να σκεφτόμαστε: Χμμ, ίσως τα πράγματα είναι αρκετά καλά έτσι όπως είναι».

Η τηλεόραση είναι ένα ισχυρό εργαλείο εδώ. Κατά τη διάρκεια των 16 ετών του στην εξουσία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει εδραιώσει τον έλεγχο στα δίκτυα.
Σε μια πρόσφατη έρευνα, το 88% των Ρώσων δήλωσε ότι τα δελτία ειδήσεων στην τηλεόραση ήταν μια από τις κύριες πηγές της πληροφόρησής του.
Αλλά το περίεργο είναι ότι την ίδια στιγμή το 31% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θεωρεί ότι εξαπατάται τελείως από τις πληροφορίες που παρέχονται.

Αυτό σημαίνει ότι περίπου ένας στους πέντε Ρώσους επιλέγει να παρακολουθεί τις ειδήσεις στην τηλεόραση ενώ ταυτόχρονα πιστεύει ότι αυτές οι ειδήσεις είναι ένα ψέμα. Πώς εξηγείται αυτό;

«Να αποδεχθείτε ότι υπάρχει μια ειδική ρωσική αλήθεια»
Βρήκα μια απάντηση στα στούντιο της Tsargrad TV στη Μόσχα, ένα θρησκευτικό δίκτυο που μεταδίδει τη ρωσική ορθόδοξη άποψή του για τον κόσμο σε όλη τη χώρα. Γνώρισα τον διευθυντή Αλεξάντερ Ντούγκιν.

«Τα πάντα είναι σχετικά» μου είπε. «Εμείς στη Ρωσία θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τον μεταμοντερνισμό προκειμένου να εξηγήσουμε στη Δύση ότι αν κάθε αλήθεια είναι σχετική τότε έχουμε τη δική μας ειδική ρωσική αλήθεια την οποία πρέπει να την αποδεχθείτε».
Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν γεννήθηκε το 1962 και θεωρείται από τους πιο γνωστούς πολιτικούς σχολιαστές και συγγραφείς της μετασοβιετικής Ρωσίας.
Είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας και Γεωπολιτικής του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας, του φημισμένου Λομονόσοφ.

Eίναι επίσης εξ απορρήτων σύμβουλος του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν εδώ και μια δεκαετία, θεωρητικός και εμπνευστής της αποκαλούμενης «τέταρτης πολιτικής θεωρίας» για την επιστροφή της Ρωσίας ως μιας παγκόσμιας μεγάλης δύναμης, η οποία θα μπορέσει να αποτελέσει ένα αντίβαρο στην αμερικανική κυριαρχία.

Η θεωρία του Ντούγκιν ασκεί επιρροή σε κύκλους στο Κρεμλίνο, αν και όχι κατ’ ανάγκην μεταξύ των μαζών.

Η Αικατερίνα Σούλμαν, μια άλλη μορφωμένη Ρωσίδα, μου έδωσε μια διαφορετική ερμηνεία.

«Οι άνθρωποι δεν βλέπουν τις ειδήσεις για τις ίδιες τις ειδήσεις» είπε. «Στην πραγματικότητα τις βλέπουν για να αποκρυπτογραφήσουν ένα σύστημα σημάτων –ποιος βγαίνει στον αέρα σήμερα και πού ήταν χθες, ποια είναι η έμφαση, ποια είναι η επιλογή των λέξεων. Είναι σημαντικό να τα καταλάβεις όλα αυτά γιατί σε βοηθούν να επιβιώσεις αν εξαρτάσαι από το κράτος».

HeliosPlus