Αναζητώντας απεγνωσμένα λογικούς συμβιβασμούς στη Συρία

Οι ειρηνευτικές συνομιλίες για τη Συρία που, εκτός απροόπτου -, ξεκινούν αυτές τις μέρες στη Γενεύη, βασίζονται στο πλαίσιο που συμφωνήθηκε στη Βιέννη τον Οκτώβριο. Αυτές οι αρχές, οι οποίες αποφασίστηκαν από τους πιο σημαντικούς ξένους παίκτες στον πόλεμο της Συρίας, περιλαμβάνουν τη δέσμευση στην κοσμική διακυβέρνηση, την κατατρόπωση του Ισλαμικού Κράτους και άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων, τη διατήρηση των συνόρων της Συρίας πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, τη διατήρηση των κρατικών θεσμών και την προστασία των μειονοτικών ομάδων.

Αυτό που δεν περιλαμβάνουν είναι η προσπάθεια να ξεπεραστεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για μία διαρκή ειρήνη: τις συνεχιζόμενες επιθέσεις κατά των πολιτών και άλλες θηριωδίες που εντείνουν τις διαιρέσεις μεταξύ των Σύριων που στο τέλος θα κληθούν να κυβερνήσουν μαζί. Αν αυτή η συνειδητή σφαγή δεν σταματήσει σύντομα, η διπλωματία από μόνη της δεν θα είναι αρκετή για να βάλει τέλος στον πόλεμο. Ο πόλεμος συνεχίζει ακόμη επειδή, εν μέρει, τόσο η κυβέρνηση της Δαμασκού όσο και οι ένοπλες οργανώσεις πιστεύουν ότι στο τέλος μπορούν να επικρατήσουν. Η συμμετοχή της Ρωσίας στον πόλεμο άλλαξε τα δεδομένα. Αλλά, ενώ η ρωσική αεροπορική ισχύς ενίσχυσε την κυβέρνηση εμποδίζοντας την ανατροπή της, δεν ήταν αρκετή για να αποδυναμώσει την αντιπολίτευση.

Στο μεταξύ οι επιθέσεις στην Ευρώπη από το Ισλαμικό Κράτος, σε συνδυασμό με τη μαζική έξοδο των σύριων προσφύγων, έχει πυροδοτήσει μία νέα ώθηση για πολιτικό συμβιβασμό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες ελπίζουν ότι οι αντίπαλες πλευρές στη Συρία θα σταματήσουν να πολεμούν μεταξύ τους και θα στραφούν κατά του Ισλαμικού Κράτους και άλλων εξτρεμιστικών οργανώσεων.

Ένα από τα αγκάθια των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων είναι η μοίρα του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ και των ακολούθων του. Το καθεστώς Άσαντ ευθύνεται για τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων μεταξύ των πολιτών, πραγματοποιώντας τυφλές επιθέσεις σε κατοικημένες περιοχές της αντιπολίτευσης, εμποδίζοντας την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε αποκλεισμένες περιοχές και βασανίζοντας και εκτελώντας κρατουμένους. Και παρότι οι αντίπαλοι του Άσαντ επιμένουν ότι το καθεστώς πρέπει να εγκαταλείψει την εξουσία, αυτό δεν αποτελεί προϋπόθεση για τις συνομιλίες.

Μία απότομη απομάκρυνση του Άσαντ από την εξουσία θα μπορούσε να επιφέρει τη χαριστική βολή στο συριακό κράτος – κάτι που δεν συμφέρει κανέναν, πέρα από το Ισλαμικό Κράτος και άλλους εξτρεμιστές. Η διάλυση των δυνάμεων ασφαλείας και του δικαστικού συστήματος της Συρίας θα ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνη εξέλιξη, κυρίως για τις μειονότητες. Για αυτό μία ελεγχόμενη μετάβαση πρέπει να είναι ο στόχος όλων των συμμετεχόντων στις συνομιλίες.

Ένας λογικός συμβιβασμός θα ήταν ο Άσαντ να διατηρήσει την εξουσία για μία μικρή περίοδο. Ακόμη και η Ρωσία και το Ιράν έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι θα αποδέχονταν την αποχώρησή του, αν γίνει έπειτα από διαπραγματεύσεις και όχι με λαϊκή εξέγερση. Στο μεταξύ είναι απαραίτητο να συμφωνηθεί η εγκατάσταση μίας συμμαχικής «αξιόπιστης, ανοιχτής, μη σεκταριστικής» κυβέρνησης». Αυτό στην πράξη σημαίνει επιλογή πολιτικών προσώπων που θα χαίρουν αξιοπιστίας τόσο μεταξύ της σουνιτικής πλειοψηφίας όσο και μεταξύ των μειονοτήτων.

Η διεθνής κοινότητα μπορεί να διευκολύνει αυτή τη συμφωνία, επιμένοντας στον αποκλεισμό προσώπων από οποιαδήποτε πλευρά, τα οποία θεωρούνται υπεύθυνα για σοβαρές παραβάσεις. Αυτά προϋποθέτουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των αντιπαρατιθέμενων πλευρών στη Συρία, κάτι που τώρα δεν υφίσταται. Είναι δύσκολο να δώσεις τα χέρια με αντιπάλους που τώρα σκοτώνουν την οικογένεια ή τους γείτονές σου. Για αυτό τον λόγο ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι δεν πρέπει να προωθεί τη συμφωνία πριν τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Το να μπει τέλος στη σφαγή των πολιτών δεν είναι υποπροϊόν μίας ειρηνευτικής συμφωνίας αλλά προϋπόθεση για επιτυχείς διαπραγματεύσεις.