Ένας νέος ήχος κατακλύζει την Ευρώπη. Αντί για κλήσεις συναγερμού και κήρυξη παραίτησης, οι κυβερνώντες του ευρώ επαινούν τώρα το επιτευχθέν αποτέλεσμα. Το μήνυμα: οι χώρες που διέρχονται κρίση είναι έτοιμες να αφήσουν πίσω τους την κρίση. Από τώρα αρχίζει η ανάκαμψη. Οι μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα λιτότητας λειτούργησαν.

Είτε πρόκειται για το γερμανό υπουργό οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, είτε για τον επικεφαλής του Eurogroup Γκερόεμ Ντάισελμπλουμ είτε για τον Πρόεδρο της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι – ασχολήθηκαν με το να διαδίδουν αισιοδοξία και να τονίζουν τα θετικά σημεία. Η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία επισκέπτεται την Παρασκευή την Αθήνα, αναμένεται να δώσει παρόμοιους τόνους. Και όταν ακόμα η Ελλάδα δήθεν ξεπεράσει το βουνό, τότε θα έπρεπε σίγουρα να εγκαταλείψουν και η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία την προβληματική ζώνη.

Νέος ήχος, νέο τραγούδι; Οι αμφιβολίες επιτρέπονται. Μια ματιά στα ωμά γεγονότα δείχνει μια λιγότερο αρμονική εικόνα: Αν και οι χώρες στην πραγματικότητα πραγματοποίησαν εντυπωσιακές προόδους, τις οποίες αποδεικνύουν οι σκληροί αριθμοί. Από την άλλη πλευρά τα βάρη του παρελθόντος είναι σε πολλές περιπτώσεις τόσο πιεστικά που η κατάσταση παραμένει ασταθής. Δεν είναι σε καμία περίπτωση σίγουρο το ότι θα ξεκινήσει μια σταθερή ανάκαμψη. Περαιτέρω δανειακές βοήθειες και κουρέματα χρέους είναι καθόλα πιθανά.

Αρχικά το θετικό: Και οι τέσσερις χώρες που βρίσκονται σε πρόγραμμα κατέστησαν σημαντικά πιο ανταγωνιστικά. Τα εξωτερικά ισοζύγια των τεσσάρων χωρών, τα οποία στο μεταξύ ήταν δραματικά ελλειμματικά – μεταξύ 10 (Ισπανία) και 15% (Ελλάδα) – καταγράφουν στο μεταξύ θετικό πρόσημο. Και μάλιστα όχι μόνο, επειδή οι χώρες εισάγουν λιγότερα, αλλά επίσης, επειδή εξάγουν περισσότερα. Το μισθολογικό κόστος ανά τεμάχιο έπεσαν σε ρυθμό και έκταση που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί στο ξεκίνημα της κρίσης.

Πίσω από τους αριθμούς συσσωρεύονται επώδυνες προσαρμογές: Πολλοί άνθρωποι απολύθηκαν, ορισμένοι βρήκαν δουλειές με σημαντικά χαμηλότερους μισθούς, άλλοι αναζητούν εργασία. Τα ποσοστά ανεργίας υπερδιπλασιάστηκαν από το ξεκίνημα της κρίσης στις προβληματικές χώρες.

Αλλά ούτως ή άλλως: η πραγματική οικονομία φαίνεται κυρίως στην Ιρλανδία και την Ισπανία να βρίσκεται υπό έλεγχο, να επιστρέφει στην παλιά ισχύ. Η οικονομική ανάκαμψη που αρχίζει τώρα θα μπορούσε να χαλαρώσει την κατάσταση. Πρώτες ενδείξεις για μια ανακούφιση της εργασιακής μιζέριας μπορούν να γίνουν κατανοητές από τους αριθμούς.

Η πραγματική οικονομία απέδωσε. Εξ αυτού προέρχονται επομένως οι αισιόδοξοι τόνοι. Αυτή τη στιγμή οι κυβερνήσεις πράττουν σαν να ήταν το 2014 η χρονιά στην οποία αποκαθίσταται η κανονικότητα.

• Η Ιρλανδία και η Ισπανία εγκατέλειψαν ήδη το μηχανισμό διάσωσης και μπορούν και πάλι να δανείζονται χρήματα από τις κεφαλαιαγορές με ευνοϊκά επιτόκια.

• Ακολούθως, η Πορτογαλία αναμένεται να λάβει την τελευταία δόση από το πακέτο διάσωσης, δηλαδή 1,2 δις ευρώ από τα συνολικά 26 δις από το 2011.

• Η Ελλάδα θα λάβει μέχρι τον Ιούλιο ακόμα 8,3 δις ευρώ εκταμιευμένα σε τρεις δόσεις. Τότε θα διατεθούν ακόμα 1,8 δις ευρώ , έως ότου το πρόγραμμα εκπνεύσει στα τέλη του 2014. Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε ήδη ότι σύντομα θα δανειστεί και πάλι χρήματα από τις κεφαλαιαγορές.

Αυτό ακούγεται ως «business as usual». Αλλά θα ήταν μια ψευδαίσθηση.

Όλες οι χώρες επωφελούνται αυτή τη στιγμή από μια εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική, και η ΕΚΤ ανακοίνωσε περαιτέρω μέτρα. Σ’ αυτά περιλαμβάνεται η αβεβαιότητα για το μέλλον των χωρών με αναδυόμενες οικονομίες. Διεθνείς επενδυτές θεωρούν αυτή τη στιγμή τα ίδια τα κράτη της ευρωζώνης που βρίσκονται σε κρίση ως σχετικά ασφαλή λιμάνια, τώρα που ο φόβος για ενδεχόμενη κατάρρευση της νομισματικής ένωσης εξαφανίστηκε.

Παρόλα αυτά το κλίμα μπορεί και πάλι να αλλάξει γρήγορα, επειδή η οικονομική κατάσταση παραμένει όπως πάντοτε κρίσιμη. Το ελληνικό χρέος κυμαίνεται και πάλι στο 170% του ΑΕΠ, ενώ το αποτέλεσμα του κουρέματος του χρέους του 2012 ήδη εξαφανίστηκε. Προκειμένου να συρρικνώσουν τις υποχρεώσεις σε βιώσιμα ύψη, θα έπρεπε οι έλληνες Υπουργοί Οικονομικών να καταλήξουν στο προβλεπόμενο μέλλον σε δημοσιονομικά πλεονάσματα, όπως προβλέπει το ΟΟΣΑ. Αυτό όμως δεν μπορεί να το φανταστεί κανείς. Μπορεί μεν και το Βέλγιο να μείωσε το χρέος του ύψους 140% του ΑΕΟ στα μέσα της δεκαετίας του 90 κατά το ένα τρίτο, αλλά η χώρα διαθέτει μια άνισα παραγωγικότερη οικονομική βάση.

Για το λόγο αυτό δεν αποτελεί προσπάθεια δημιουργίας αν κανείς συμπεράνει ότι η Ελλάδα χρειάζεται ένα ακόμα κούρεμα χρέους. Ή, εναλλακτικά, ότι η αποπληρωμή προς τους μηχανισμούς διάσωσης θα μετατίθεται συνεχώς στο μέλλον. Ένα ακόμα πακέτο διάσωσης από το 2015 συζητείται ούτως ή άλλως εδώ και καιρό. Επίσης, ευρεία τμήματα του ελληνικού ιδιωτικού τομέα δεν μπορούν πλέον να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Σχεδόν το ένα τρίτο των υφιστάμενων δανείων που εξέδωσαν οι ελληνικές τράπεζες δεν εξυπηρετούνται πλέον τακτικά, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.

Εξίσου κακή είναι η οικονομική κατάσταση στην Ιρλανδία: η ιρλανδική κυβέρνηση μάλιστα δεν δημιούργησε εδώ και καιρό τόσα πολλά χρέη όπως οι συνάδελφοί τους στην Αθήνα. Για το λόγιο αυτό ιδιωτικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις χρωστούν από κοινού 300% του ΑΕΠ. Το ένα τέταρτο των δανείων στις ιρλανδικές τράπεζες ανήκει στα ληξιπρόθεσμα. Το εξωτερικό χρέος της χώρας κυμαίνεται στο 425%. Παρόλο που η Ιρλανδία έχει επιτύχει καλά πλεονάσματα, ελάχιστα μπορεί να φανταστεί κανείς το πώς θα μπορέσουν ποτέ οι γιγαντιαίες υποχρεώσεις να εξοφληθούν με σοβαρή μορφή.

Σύμφωνα με το συνηθισμένο τρόπο λήψης αποφάσεων με τον αντίχειρά, η αξία του πάγιου ενεργητικού μιας χώρας ανέρχεται για παράδειγμα στο τετραπλάσιο του ετήσιου ΑΕΠ της. Όταν επομένως οι συνολικές υποχρεώσεις του κράτους και του ιδιωτικού τομέα ξεπερνούν από κοινού το 400% του ΑΕΠ, μια χώρα προσεγγίζει το σημείο στο οποίο μια επιχείρηση θα έπρεπε λόγω υπερβολικού χρέους να κηρύξει πτώχευση. Εκτός από την Ιρλανδία και η Κύπρος ξεπέρασε αυτό το κατώφλι, ενώ η Πορτογαλία πλησιάζει επικίνδυνα με ένα συνολικό χρέος ύψους περίπου 350%.

Σημαντικά καλύτερα είναι τα πράγματα στην Ισπανία, καθώς η κατάσταση αναμένεται να είναι καλή για θετικές εκπλήξεις σε ανάκαμψη.

Ο πολιτικός ήχος του ευρώ μπορεί να ακούγεται πιο ευχάριστα απ’ ό,τι πριν από μερικούς μήνες. Περισσότερο ματζόρε παρά μινόρε. Ούτως ή άλλως όμως είναι σαφές ότι η κρίση θα περάσει τότε μόλις τα χρέη – τα κρατικά και τα ιδιωτικά – συρρικνωθούν σε ένα εξυπηρετήσιμο επίπεδο. Από αυτό όμως πολλές από τις χώρες που βρίσκονται σε πρόγραμμα απέχουν ακόμα πολύ.