Πολιτικοί μιας χρήσης στην Ιταλία

Εξήντα μία κυβερνήσεις έχει αλλάξει η Ιταλία από το 1946 ως σήμερα, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι αλλάζει κυβέρνηση, κατά μέσο όρο, κάθε έναν χρόνο και έναν μήνα. Την Παρασκευή άλλαξε ακόμη μία, καθώς ο πρωθυπουργός Ενρίκο Λέτα μετέβη στο Παλάτσο ντελ Κουιρινάλε, το προεδρικό μέγαρο της Ρώμης, για να δώσει την παραίτησή του στον πρόεδρο Τζόρτζιο Ναπολιτάνο.

Θύμα εσωκομματικού ανταγωνισμού, ο Λέτα ανατράπηκε από τον γενικό γραμματέα του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος (PD) και δήμαρχο της Φλωρεντίας Ματέο Ρέντσι, από τον οποίο αναμένεται ο Ναπολιτάνο να ζητήσει να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο Ρέντσι είναι ο τρίτος κατά σειρά που καλείται να σχηματίσει κυβέρνηση στην Ιταλία μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο.

Ως τις εκλογές που διεξήχθησαν στα τέλη Φεβρουαρίου του 2013 πρωθυπουργός ήταν ο Μάριο Μόντι, ο οποίος όμως παρέμεινε ως υπηρεσιακός ώσπου σχηματίστηκε η κυβέρνηση συνασπισμού από τον Λέτα τον Απρίλιο. Ο Λέτα, ένα μετριοπαθές στέλεχος μέσου βεληνεκούς του PD, ανέλαβε επικεφαλής της κυβέρνησης συνασπισμού Κεντροαριστεράς – Κεντροδεξιάς ύστερα από δύο μήνες μετεκλογικού αδιεξόδου.

Η «επίσημη» δικαιολογία για την απομάκρυνση του Λέτα την Πέμπτη –από το ίδιο του το κόμμα ύστερα από μόλις 10 μήνες στην εξουσία –είναι ο αργός ρυθμός των μεταρρυθμίσεων. Η ουσία είναι ότι η Ιταλία χρειάστηκε δύο ολόκληρους μήνες για να επιλέξει έναν πρωθυπουργό που διατηρήθηκε στη θέση αυτή 10 μήνες.

Το ρεκόρ Μπερλουσκόνι

Σπανίως ιταλός πρωθυπουργός εξαντλεί τη θητεία του τα τελευταία χρόνια, εκτός αν λέγεται Μπερλουσκόνι (ο μακροβιότερος πρωθυπουργός στη μεταπολεμική ιστορία της Ιταλίας). Το ίδιο βραχυχρόνιοι με τους πρωθυπουργούς είναι και άλλοι πολιτικοί ηγέτες στην Ιταλία, όπως ο πρώην γενικός γραμματέας του PD Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι. Αυτός οδήγησε τον κεντροαριστερό συνασπισμό του PD στις τελευταίες εκλογές του Φεβρουαρίου 2013 αναδεικνύοντάς τον πρώτο κόμμα (αν και με διαφορά μικρότερη της μιας μονάδας από τον κεντροδεξιό συνασπισμό του Μπερλουσκόνι).

Και όμως, δύο μήνες αργότερα ο Μπερσάνι αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το τιμόνι του PD, το οποίο είχε αναλάβει τριάμισι χρόνια νωρίτερα. Στις 22 του περασμένου Μαρτίου ο πρόεδρος Ναπολιτάνο ζήτησε από τον Μπερσάνι να σχηματίσει κυβέρνηση. Αυτός απέτυχε να εξασφαλίσει τη συνεργασία του Μπέπε Γκρίλο και του Κινήματος 5 Αστέρων και λίγες ημέρες αργότερα επέστρεψε την εντολή. Σε τρεις εβδομάδες ανακοίνωσε την παραίτησή του από την κεφαλή του PD.

Τον διαδέχθηκε ο Γκουλιέλμο Επιφάνι στη θέση του γενικού γραμματέα του PD, στην οποία παρέμεινε επτά μήνες προτού τον διαδεχθεί ο Ρέντσι τον περασμένο Δεκέμβριο. Σήμερα, δύο μήνες αργότερα, ο Ρέντσι θα διαδεχθεί και τον Λέτα στην εξουσία. Ωστόσο οι «πολιτικοί μιας χρήσης» δεν χαρακτηρίζουν μόνο το PD ούτε τους εκάστοτε ανταγωνιστές του Ρέντσι, ο οποίος, αν και δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ στην εθνική πολιτική σκηνή της Ιταλίας, εμφανίζει μεγάλο ταλέντο ανέλιξης σε αυτήν.

Γιατί μοιάζουν να είναι «μιας χρήσης» οι ιταλοί πολιτικοί; Πάντως δεν είναι θέμα ηλικίας. Ο 39χρονος Ρέντσι προωθείται ως «ο 30άρης» που θα ανανεώσει την πολιτική ζωή της χώρας. Αλλά να μην ξεχνάμε ότι και ο 47χρονος σήμερα Λέτα είχε θεωρηθεί εξίσου νέα πνοή στην ιταλική πολιτική πριν από 15 χρόνια, όταν σε ηλικία 32 ετών αναλάμβανε ο νεότερος υπουργός στην ιστορία της Ιταλίας.

Η αναλωσιμότητα των ιταλών πολιτικών δεν είναι ούτε θέμα εκλογικής τους νομιμοποίησης. Ο Ρέντσι μπορεί να είναι ο τρίτος κατά σειρά μη εκλεγμένος πρωθυπουργός της Ιταλίας μετά τον Λέτα και τον Μόντι, αλλά προηγήθηκαν 58 βραχύβιες ως επί το πλείστον εκλεγμένες κυβερνήσεις τα τελευταία 68 χρόνια.

Ο Μόντι αποτελεί καλό παράδειγμα πολιτικού μιας χρήσης. Τον Νοέμβριο του 2011 κλήθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση (μετά την παραίτηση Μπερλουσκόνι) εν μέσω της κρίσης χρέους της Ιταλίας. Ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός Μόντι και η κυβέρνηση μη εκλεγμένων τεχνοκρατών που σχημάτισε έγιναν δεκτοί με φανφάρες ως το σοβαρό αντιστάθμισμα στις φαιδρότητες του Μπερλουσκόνι.

Τα μέτρα λιτότητας

Για ένα διάστημα ο Μόντι αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση στην Ευρώπη των διεφθαρμένων πολιτικών και των μέτρων λιτότητας που δεν οδηγούσαν πουθενά. Οταν όμως διεκδίκησε την ψήφο των Ιταλών στις εκλογές του περσινού Φεβρουαρίου, ο κεντρώος συνασπισμός του ήρθε τέταρτος με ποσοστό 10,5%.

Θα σπάσει ο Ρέντσι την παράδοση των πολιτικών μιας χρήσης στην Ιταλία; Δύσκολο. Είναι φωτογενής, δημοφιλής και πραγματιστής, αλλά δεν έχει καμία πολιτική εμπειρία πέραν της δημαρχίας της Φλωρεντίας. Για παράδειγμα, πέρασε την Παρασκευή τιμώντας τον Αγιο Βαλεντίνο: υποδέχθηκε στο Παλάτσο Βέκιο, το δημαρχιακό μέγαρο της Φλωρεντίας, εκατοντάδες ζευγάρια που γιόρταζαν τα 50 χρόνια έγγαμου βίου.

Δημοσιεύτηκε στο Helios Plus στις 14 Φεβρουαρίου 2014