Αν η οικονομική και κοινωνική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια συνιστά μια μακρά αφήγηση εν εξελίξει, με άγνωστο τέλος, το περιεχόμενο του «κεφαλαίου 2013» μας είναι ήδη γνωστό. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε, ανατρέχοντας στα επεισόδια του απερχόμενου έτους και βλέποντας τη δράση των όποιων «ηρώων» του, να προβλέψουμε κάπως τα μέλλοντα. Με άλλα λόγια, μπορούμε να «διαβάσουμε» κάποιο στοιχείο από το κεφάλαιο 2013 που θα μας έδιδε την ελπίδα ότι αυτό το σκυθρωπό αφήγημα θα έχει ευχάριστο τέλος;
Προφανώς η Ιστορία δεν συντάσσεται όπως ένα λογοτεχνικό αφήγημα. Στην καθημερινή ζωή δεν υπάρχουν θαύματα και τεχνάσματα, μολονότι πολλοί είναι οι «μάγοι» της πολιτικής, οι σωτήρες, οι οραματιστές και οι σχεδιαστές του μέλλοντος. Οι τετριμμένες φράσεις «φως στην άκρη του τούνελ», «ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον» κ.λπ. είναι εύκολα πολιτικά εφευρήματα που η πραγματικότητα περιφρονεί. Ακόμη και ένας από μηχανής θεός είναι λύση βεβιασμένη και αφύσικη. Πολιτική αφήγηση που δεν αποδίδει την πολιτική πραγματικότητα αποδεικνύεται φιάσκο, όπως έγινε λ.χ. με τη διαβόητη «Αλλαγή» του ΠαΣοΚ, ένα μυθολόγημα που προσπαθούν να επαναφέρουν σε κυκλοφορία, με άλλο εξώφυλλο, νέοι, τριτοκλασάτοι συγγραφείς. Μεταφορικά μιλώντας η κοινωνική, οικονομική, εκπαιδευτική πολιτική μας είναι «γραπτά» και αφηγήματα ατάλαντων «συγγραφέων»/πολιτικών, προορισμένα για αδιάφορους ακροατές. Πάλι η ίδια δυσαρμονία ανάμεσα στην πραγματικότητα της Ιστορίας και στην κίβδηλη, κακογραμμένη ιστόρησή της. Οι χρυσαυγίτες αφηγητές αρέσκονται σε ιστορίες μίσους και βίας και προβάλλουν ως πολιτικό μοντέλο ένα κεφάλαιο ιστορίας, που η ίδια έχει απορρίψει. Η Δεξιά, με κορυφαίους συγγραφείς πρώην υπουργούς πολιτισμού και ευκαιριακούς προέδρους της Βουλής, αρέσκεται στα ίδια πλαδαρά κείμενα. Το πάλαι ποτέ «εμπνευσμένο» ΠαΣοΚ προσπαθεί να βγάλει έξω από τη λίστα των ευπωλήτων γραπτά πρώην πρωτοκλασάτων στελεχών του. Ο ΣΥΡΙΖΑ επιμένει να αντιγράφει φυλλάδες που δεν έχουν καμία πρωτοτυπία και αρετή. Αγαπά τα μελό και τα μεσσιανικά best seller, κείμενα που ουδέποτε άρεσαν στην ορθολογική Αριστερά. Τα παλαιά αφηγηματικά/πολιτικά κείμενα της Αριστεράς μπορεί να μην έμπαιναν στις λίστες των ευπωλήτων, αλλά ήταν εκείνα που έδιναν τελικά τον αφηγηματικό/πολιτικό βηματισμό μιας ολόκληρης εποχής.
Με βάση και τα παραπάνω, τα κύρια επεισόδια του κεφαλαίου 2013 ούτε πρωτότυπα είναι, ούτε δείχνουν πως η αφήγηση οδηγείται σε κάποιο επιθυμητό τέλος. Οι πολιτικές δολοφονίες του 2013 είναι μια παραλλαγή βίας και αίματος που έχουμε ξαναδιαβάσει. Η αύξηση της ανεργίας είναι γνωστό θλιβερό επεισόδιο. Οι μίζες πολιτικών και παραγόντων αφήγημα παμπάλαιο. Η οικονομική αφαίμαξη και η περιθωριοποίηση των μεσαίων και χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων το ίδιο. Οι συνδικαλιστικής ηθικής απεργίες, που προβάλλονται ως σημάδια αναγέννησης της Παιδείας, αφήγημα πολυειπωμένο. Ολα τα επεισόδια του κεφαλαίου 2013 είναι αντιγραφή από τα παλιά και, πολύ πιθανόν, θα χρησιμοποιηθούν και στο κεφάλαιο 2014.
Χωρίς καμιά, λοιπόν, πρωτοτυπία και το κεφάλαιο 2013. Ή να το πούμε αλλιώς: όλα τα επεισόδιά του είναι παρωδία και αντιγραφή προηγουμένων. Γράφουμε, αντιγράφουμε, διαβάζουμε χρόνια τώρα την ίδια φυλλάδα και μένουμε ευχαριστημένοι μέσα σε μια διαρκή παρωδία. Η πολιτική μας είναι παρωδία πολιτικής. Τα κόμματα (δεξιά, αριστερά, κεντρώα, κεντροαριστερά) παρωδία. Η κουλτούρα μας (παρά τις εξαιρέσεις) παρωδία. Μην ξεχνάμε ότι ο κύριος Λιάπης διετέλεσε και αυτός υπουργός του πολιτισμού μας. Η Παιδεία παρωδία. Το ΕΚΠΑ παρωδία ενός πανεπιστημίου. Μόνο οι Διοικητικοί και οι συναγωνιστές τους αυθεντικοί. Η οικονομία παρωδία. Τα περισσότερα επεισόδια των τελευταίων σαράντα χρόνων έχουν τον διπλό χαρακτήρα της παρωδίας και της απώθησης. «Παρωδία και Απώθηση» ιδού ένας τίτλος για την εθνική αφήγησή μας. Παρωδούμε αφού δεν μπορούμε να είμαστε αυθεντικοί. Απωθούμε εκείνα που δεν μας εξυπηρετούν και όσα δεν μας αρέσουν τα βάζουμε κάτω από το χαλί. Το μυθιστόρημα της τεσσαρακονταετίας είναι σκέτη αποτυχία.
Τα χειρότερα μυθιστορήματα είναι τα διδακτικά και τα δασκαλίστικα. Δεν είναι τυχαίο που ο πολύς κόσμος προτιμά ελαφρά και τετριμμένα ρομάντζα, ή δακρύβρεκτες ιστορίες μιας τάχατες χαμένης αθωότητας ή (το χειρότερο) μιας τάχατες χαμένης επανάστασης. Ελάχιστες όμως είναι οι αθωότητες που είχαμε και χάσαμε. Ελάχιστες οι επαναστάσεις που έχουμε κερδίσει. Οι περισσότερες πολιτικές «επαναστάσεις» και «αλλαγές» είναι παρωδίες. Το κεφάλαιο 2013 θα μπορούσε, ύστερα από τόσες περιπέτειες και πένθη εθνικά, να γίνει ανάγνωσμα στοχαστικό. Ενα γνήσιο πολιτικό αφήγημα, δραματικό και ευοίωνο συνάμα. Δεν έγινε. Και πολύ φοβούμαστε πως και το κεφάλαιο 2014 θα είναι ένα ξεπατίκωμα μιας γνωστής, κακογραμμένης ιστορίας. Παρωδία παρωδίας.
Ωστόσο υπάρχουν και κάποιοι που πιστεύουν ότι η παρωδία είναι το αληθινό. Ισχυρίζονται μάλιστα ότι γράφουν ένα νέο μυθιστόρημα γνήσιου κοινωνικού και πολιτικού μεγαλείου. Ενδεχομένως να το εκδώσουν του χρόνου. Δεν αποκλείεται μάλιστα να πάρουν και κρατικό Βραβείο.
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής της Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
