H αλήθεια για τη Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης

Προσφάτως η Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης, θεραπεία που λαμβάνεται από εκατομμύρια γυναίκες ανά τον πλανήτη προκειμένου να ανακουφίσει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, έγινε πρωτοσέλιδο. Μελέτη βρετανών επιστημόνων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια μορφή Ορμονικής Θεραπείας Υποκατάστασης αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Πώς μεταφράζονται όμως αυτά τα ευρήματα για την κάθε γυναίκα που υποβάλλεται στη θεραπεία; Είναι επιτακτική η ανάγκη για διακοπή της θεραπείας ή μπορεί να ληφθούν μέτρα προστασίας; Με τη βοήθεια πληροφοριών οι οποίες συνελέγησαν τόσο από την επιστημονική βιβλιογραφία όσο και από τον δικτυακό τόπο του Αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας, το «Βήμα» απαντά σήμερα σε ερωτήματα τα οποία, κρίνοντας από τα τηλεφωνήματα των αναγνωστών, θα πρέπει να απασχολούν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Τι είναι η Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης;

Με τον όρο «Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης» ή ΘΟΥ περιγράφεται η εξωγενής χορήγηση ορμονών, και συγκεκριμένα οιστρογόνου και προγεστερόνης, σε γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση προκειμένου να απαλύνει τα συμπτώματά της.

Τι είναι η εμμηνόπαυση και ποια είναι τα συμπτώματά της;

H εμμηνόπαυση είναι η χρονική περίοδος στη ζωή μιας γυναίκας κατά την οποία σταματά η έμμηνος ρύση. Πρόκειται για μια φυσιολογική βιολογική διαδικασία κατά την οποία οι ωοθήκες αρχίζουν να παράγουν όλο και λιγότερες ορμόνες, οιστρογόνο και προγεστερόνη. Το οιστρογόνο προωθεί την ανάπτυξη του γυναικείου στήθους και της μήτρας, ελέγχει την ωορρηξία (μηνιαία απελευθέρωση ώριμου ωαρίου από τις ωοθήκες) και επιδρά σε πολλές πτυχές της συναισθηματικής και φυσικής υγείας μιας γυναίκας. H προγεστερόνη ελέγχει την έμμηνο ρύση και προετοιμάζει το επιθήλιο της μήτρας (τη στοιβάδα κυττάρων που επιστρώνει το εσωτερικό της μήτρας) να δεχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο.

H εμμηνόπαυση αρχίζει όταν μια γυναίκα έχει την τελευταία έμμηνο ρύση και θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί όταν έχει περάσει ένας χρόνος από αυτήν. Αυτό συνήθως συμβαίνει μεταξύ των 45 και 55 ετών, αλλά ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα. Εκτός από τη φυσική εμμηνόπαυση υπάρχει και η χειρουργική η οποία προκαλείται όταν, για λόγους υγείας, απομακρύνονται χειρουργικά οι ωοθήκες, πράγμα το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την άμεση παύση παραγωγής οιστρογόνου και προγεστερόνης.

Καθώς τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται, ο οργανισμός υποφέρει από σύνδρομο στέρησης. Τα κύρια συμπτώματα είναι οι εξάψεις, οι νυχτερινές εφιδρώσεις και οι αϋπνίες. Ενα άλλο σύμπτωμα είναι ο πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής συνεύρεσης, καθώς τα οιστρογόνα είναι υπεύθυνα για τη διατήρηση του κολπικού επιθηλίου (της στοιβάδας κυττάρων που επιστρώνει τον κόλπο). Τέλος, οι γυναίκες που έχουν περάσει στην εμμηνόπαυση έχουν αυξημένο κίνδυνο να πάθουν οστεοπόρωση ή/και να υποφέρουν από στεφανιαία νόσο.

Τι ακριβώς χορηγείται στις γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση και πώς μπορεί αυτό να βοηθήσει;

H ΘΟΥ μπορεί να συνίσταται σε απλή χορήγηση οιστρογόνου ή συνδυασμένη χορήγηση οιστρογόνου και προγεστερόνης ή προγεστίνης, μιας συνθετικής ορμόνης με δράση περίπου όμοια με αυτή της προγεστερόνης. H χορήγηση οιστρογόνου (με ή χωρίς προγεστερόνη) διπλασιάζει περίπου τα επίπεδα οιστρογόνου στο αίμα των γυναικών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, αλλά σε καμία περίπτωση δεν φτάνει τα φυσιολογικά επίπεδα των ορμονών των προεμμηνοπαυσιακών γυναικών. Οι γιατροί χορηγούν τη ΘΟΥ τόσο για να απαλύνουν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις και οι εφιδρώσεις, όσο και για να προλάβουν τα μακροχρόνια αποτελέσματά της, όπως η οστεοπόρωση.

Πώς διαπιστώνουν οι επιστήμονες τα αποτελέσματα της ΘΟΥ στις γυναίκες

Προκειμένου να μελετηθούν τα οφέλη και οι πιθανοί κίνδυνοι από τη ΘΟΥ (αλλά και κάθε θεραπεία) οι επιστήμονες έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν δύο ειδών μελέτες: τις κλινικές μελέτες και εκείνες που βασίζονται σε παρατήρηση εθελοντών. Κατά τη διάρκεια των κλινικών μελετών, οι εθελοντές χωρίζονται σε δύο όμοιες ομάδες. Στη μία χορηγείται η προς μελέτη θεραπευτική αγωγή και στην άλλη σκεύασμα χωρίς δραστική ουσία. Στις μελέτες που βασίζονται στην παρατήρηση εθελοντών δεν υπάρχει παρέμβαση επιστημόνων. Απλώς γίνεται σύγκριση της υγείας των γυναικών που υποβάλλονται στη θεραπεία σε σχέση με τις γυναίκες που απέχουν από αυτή. Γενικώς, οι κλινικές μελέτες θεωρούνται πιο αξιόπιστες σε σχέση με αυτές που βασίζονται σε παρατήρηση εθελοντών.

Πού οφείλεται ο πρόσφατος θόρυβος σχετικά με την επικινδυνότητα της ΘΟΥ;

H ΘΟΥ έγινε τελευταίως πρωτοσέλιδο καθώς μια μελέτη βρετανών επιστημόνων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες που λαμβάνουν τη συνδυασμένη θεραπεία έχουν αυξημένο κίνδυνο να πάθουν καρκίνο του μαστού. H μελέτη διήρκεσε από το 1996 ως το 2001 και τα αποτελέσματά της δημοσιεύθηκαν στην ιατρική επιθεώρηση «The Lancet» (τεύχος 362, σελ. 419-427). Σε αυτήν έλαβαν μέρος 1.084.110 γυναίκες ηλικίας 50-64 ετών, εκ των οποίων οι μισές υποβάλλονταν σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης. Κατά τη διάρκεια της μελέτης σημειώθηκαν 9.364 κρούσματα καρκίνου του μαστού, εκ των οποίων τα 637 ήταν θανατηφόρα. Σύμφωνα με τα δεδομένα, η συχνότητα εμφάνισης της νόσου μεταξύ των διαφόρων ομάδων γυναικών ήταν ως εξής: ένα κρούσμα για κάθε 135 γυναίκες που ποτέ δεν είχαν πάρει θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ένα κρούσμα για κάθε 143 γυναίκες που είχαν υποβληθεί σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης στο παρελθόν, ένα κρούσμα για κάθε 116 γυναίκες που ελάμβαναν μόνο οιστρογόνα και ένα κρούσμα για κάθε 73 γυναίκες οι οποίες υποβάλλονταν σε συνδυασμένη θεραπεία οιστρογόνων και προγεστερόνης. Ο τρόπος χορήγησης της θεραπείας (π.χ. χάπια ή επιθέματα) δεν είχε διαφορές στον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.

Είναι ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού ανάλογος με τη διάρκεια χορήγησης της συνδυασμένης ΘΟΥ;

Απολύτως! Οσο μεγαλύτερη η διάρκεια χορήγησης τόσο αυξημένος είναι ο κίνδυνος. H συνήθης συμβουλή των γιατρών είναι να λαμβάνεται η ΘΟΥ για διάστημα δύο περίπου ετών. Ωστόσο, πολλές γυναίκες επιθυμούν να τη συνεχίσουν καθώς βρίσκουν ότι αυτή επιδρά θετικά στη λίμπιντό τους και τους απαλλάσσει από τις απότομες αλλαγές διάθεσης που συχνά συνοδεύουν την εμμηνόπαυση. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η άρση της θεραπείας έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κινδύνου στα κανονικά για τον πληθυσμό επίπεδα.

Υπάρχουν άλλοι κίνδυνοι ή οφέλη που συνδέονται με τη λήψη ΘΟΥ;

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες μελέτες, η ΘΟΥ φαίνεται αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης, της απώλειας ωστικής μάζας. Σε ό,τι αφορά τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τα αποτελέσματα των μελετών είναι μάλλον αλληλοσυγκρουόμενα. Φαίνεται πάντως ότι ενώ η λήψη ΘΟΥ η οποία συνίσταται μόνο σε οιστρογόνο προφυλάσσει από τα καρδιαγγειακά (μειώνει τα επίπεδα χοληστερόλης και λιπιδίων στο αίμα), η συνδυασμένη ΘΟΥ μπορεί να αυξήσει τα προβλήματα καθώς η προγεστερόνη ενισχύει τον σχηματισμό θρόμβων στο αίμα.

Τελικά, πρέπει μια γυναίκα να λαμβάνει ΘΟΥ ή όχι;

Κάθε γυναίκα είναι ξεχωριστή περίπτωση. H απόφαση για το αν θα πρέπει να πάρει ΘΟΥ ή όχι θα πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε με τη βοήθεια του γιατρού της και αφού εξεταστούν όλες οι παράμετροι. Υπό το φως των ευρημάτων της μελέτης των βρετανών επιστημόνων, πάντως, θα πρέπει οι γυναίκες που λαμβάνουν τη ΘΟΥ να παρακολουθούνται στενά για τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.