Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον των ελλήνων επενδυτών στρέφεται όλο και περισσότερο προς το Χρηματιστήριο, καθώς οι αποδόσεις των «παραδοσιακών» μορφών επενδύσεων, όπως τα έντοκα γραμμάτια, τα ομόλογα και οι τραπεζικές καταθέσεις, παρουσιάζουν πτωτική τάση λόγω των χαμηλών επιτοκίων. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί με εντονότερους ρυθμούς, στα πλαίσια της σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας προς τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές.
Στη νέα αυτή κατάσταση που διαμορφώνεται, το αγοραστικό ενδιαφέρον ελλήνων και ξένων επενδυτών αυξάνεται, με αποτέλεσμα η αγορά να «κατακλύζεται» από φήμες, αξιολογήσεις, προβλέψεις και επενδυτικές προτάσεις προερχόμενες τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο των Καραμήτσου και Τσώλη «Αγοράστε Ελλάδα!» που δημοσιεύθηκε στο ένθετο «Ανάπτυξη» του «Βήματος», με θέμα τις προτάσεις του χρηματοοικονομικού οίκου Warburg Dillon Read για αγορά μετοχών στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών.
Οπως όμως τονίζεται διαρκώς το τελευταίο διάστημα, οι επενδύσεις για την αγορά μετοχών δεν πρέπει να βασίζονται σε φήμες και προβλέψεις οι οποίες, όπως κατέδειξε η πρόσφατη οικονομική κρίση, μπορούν εύκολα να διαψευστούν και να ανατραπούν. Αντίθετα, η ορθολογική αντιμετώπιση του προβλήματος της επιλογής και σύνθεσης χαρτοφυλακίων μετοχών συνίσταται από δύο διαδοχικά σημαντικά στάδια: α) αξιολόγηση των μετοχών με σκοπό την επιλογή των πλέον δυναμικών από αυτές και β) σύνθεση ενός χαρτοφυλακίου αποτελούμενο από τις μετοχές που επιλέγονται στο πρώτο στάδιο.
Στο πρώτο στάδιο της μεθοδολογίας αυτής, η οποία περιγράφεται στο παραπλεύρως σχήμα, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μια διεξοδική και εμπεριστατωμένη ανάλυση των θεμελιωδών στοιχείων των επιχειρήσεων, βάσει των χρηματοοικονομικών επιδόσεών τους, της χρηματιστηριακής συμπεριφοράς τους και μιας σειράς άλλων μη ποσοτικών παραγόντων που επηρεάζουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων και τη σχέση τους με το περιβάλλον μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται (το μάνατζμεντ της επιχείρησης, η οργάνωσή της, το image της, η θέση που κατέχει στην αγορά, η πορεία του κλάδου κτλ.). Η σύνθεση των επιδόσεων των μετοχών στους παράγοντες αυτούς χρησιμοποιώντας πολυκριτήριες μεθοδολογίες, όπως αυτή που παρουσίασαν οι Zopounidis και Hurson («On the use of multicriteria decision aid methods to portfolio selection», The Journal of Euro-Asian Management, vol. 1, no. 2, σελ. 69-94, 1995), μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό των μετοχών εκείνων που παρουσιάζουν τις υψηλότερες επιδόσεις και κατ’ επέκταση έχουν μια θετική μέσο-μακροπρόθεσμη προοπτική.
Με την ολοκλήρωση του πρώτου σταδίου είναι δυνατή, σε ένα δεύτερο στάδιο, η σύνθεση ενός χαρτοφυλακίου αποτελούμενου από τις μετοχές που επιλέγησαν κατά την προηγούμενη φάση, το οποίο θα ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους στόχους που θέτει ο επενδυτής/διαχειριστής χαρτοφυλακίων. Οι στόχοι αυτοί μπορούν να αφορούν τον κίνδυνο του χαρτοφυλακίου, την απόδοσή του (κεφαλαιακή και μερισματική), την εμπορευσιμότητά του, τον συντελεστή Ρ/Ε (τιμή/κέρδη ανά μετοχή) κ.ά. Οι στόχοι όμως αυτοί είναι κατά κανόνα αντικρουόμενοι, με αποτέλεσμα η επίτευξη του ενός να επιδρά αρνητικά στους υπόλοιπους (χαρακτηριστικά αναφέρεται το δίδυμο κινδύνου-απόδοσης). Το γεγονός αυτό καθιστά απαραίτητη την εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων μέσω των οποίων θα πραγματοποιηθεί η ανάπτυξη «συμβιβαστικών» λύσεων οι οποίες θα ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στους προκαθορισμένους στόχους, ανάλογα με τη σημασία που αποδίδει σε αυτούς ο επενδυτής/διαχειριστής χαρτοφυλακίων. Μια τέτοια μεθοδολογία η οποία βασίζεται στον πολυκριτήριο γραμμικό προγραμματισμό παρουσιάστηκε πρόσφατα από τους Zopounidis, Despotis και Kamaratou («Portfolio selection using the ADELAIS multiobjective linear programming system», Computational Economics, vol. 11, no 3., σελ. 189-204, 1998).
Η πρακτική εφαρμογή τέτοιων ολοκληρωμένων μεθοδολογιών παρέχει στους επενδυτές/διαχειριστές χαρτοφυλακίων τα μέσα για τη δόμηση του προβλήματος της επιλογής και σύνθεσης χαρτοφυλακίων σε ισχυρές επιστημονικές βάσεις, με απώτερο στόχο την ελαχιστοποίηση της υποκειμενικότητας που εμπεριέχεται στην επενδυτική διαδικασία και τη διασφάλιση έναντι των κινδύνων και της αβεβαιότητας που απορρέουν από το ασταθές διεθνές οικονομικό περιβάλλον.
Ο κ. Κ. Ζοπουνίδης είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής Διοίκησης στο Πολυτεχνείο Κρήτης και διευθυντής του Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης. Ο κ. Μ. Δούμπος είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πολυτεχνείου Κρήτης.
