ΛΟΝΔΙΝΟ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ.
Η έκθεση που λειτουργεί στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων της Βρετανίας παρουσιάζει αυτοπροσωπογραφίες γυναικών από το 1665 ως τώρα. Ο επισκέπτης αντικρίζει μια σειρά από πρόσωπα στον τοίχο που το καθένα τους λέει ή κρύβει μια ιστορία. Η εικόνα που δίνουν τα πορτρέτα δεν είναι το είδωλο που αντανακλάται στον καθρέφτη αλλά τα συναισθήματα των ίδιων των γυναικών. Η περιήγηση στην έκθεση αυτή ήταν εντελώς – απροσδόκητα – διαφορετική από ό,τι περίμενα. Κάθε ψυχή και άλλη ιστορία, όλες τους πολύπλοκες, πολυδιάστατες και ποιος ξέρει πόσα δεν πρόλαβα – ή δεν κατάφερα – να δω.
Μαίρη Μπιλ
Η πρωτοπόρος
Η πρωτοπόρος ήταν η Μαίρη Μπιλ (1633-1699). Σε ηλικία μόλις δέκα ετών έχασε τη μητέρα της. Ο πατέρας της, ερασιτέχνης ζωγράφος, της έδειξε τον δρόμο προς την τέχνη. Στα 1652 παντρεύτηκε τον Τσαρλς Μπίλι, που και αυτός ήταν ερασιτέχνης ζωγράφος. Η Μαίρη με τη βοήθεια και των δύο έγινε επαγγελματίας πορτρετίστρια. Ο άντρας της εγκατέλειψε τη ζωγραφική και έγινε ο πιστός της γραμματέας: έκλεινε ραντεβού και κρατούσε το ημερολόγιο και τα λογιστικά της βιβλία. Στην αυτοπροσωπογραφία της δείχνει καλοντυμένη, καλοστεκούμενη αλλά χωρίς καμιά κοκεταρία: μας λέει ότι είναι σύζυγος, μητέρα (οι δυο της γιοι μάς ατενίζουν από το μισοτελειωμένο πορτρέτο τους) και τέλος ότι έχει όλες τις ευθύνες πάνω στο κεφάλι της. Αξιοπρεπής και εργατική.
Γκουέν Τζον
Πάθος και μοναστική ζωή
Η Γκουέν Τζον (1876-1939), αδελφή του Αυγούστου Τζον, λεπτή γωνιώδης φυσιογνωμία με στεγνό αυστηρό πρόσωπο, σπούδασε μαζί του Καλές Τέχνες στη Σλέιντ. Αργότερα πέρασε από το Παρίσι, όπου γνωρίστηκε με τον Γουίστλερ, από τον οποίο διδάχθηκε την τεχνική του πορτρέτου. Αργότερα έγινε ερωμένη του γλύπτη Αυγούστου Ροντέν, χάρη στον οποίο γνώρισε την «αβανγκάρντ» της εποχής. Το πάθος της ήταν τόσο που του είχε γράψει 2.000 ερωτικές επιστολές! Οταν όμως το ειδύλλιο εξέπνευσε η Γκουέν ξανάγινε ο μονήρης τύπος και εγκαταστάθηκε στο Μαντόν. Η ερωτική της ζωή είχε λήξει. Εκεί γνωρίστηκε με τις μοναχές από το ντόπιο μοναστήρι και έφτιαξε αρκετά πορτρέτα που καθρεφτίζουν τη μοναστική ζωή των «αδελφών του Μαντόν».
Μπάρμπαρα Χέπγουορθ
Ταγός της ομάδας Σεντ Αϊβς
Απ’ όλες τις αυτοπροσωπογραφίες η πιο δυνατή είναι της Μπάρμπαρα Χέπγουορθ (1903-75), την οποία έφτιαξε το 1950. Σπούδασε με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών του Λιντς, όπου γνωρίστηκε με τον Χένρι Μουρ, και αργότερα στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών στο Λονδίνο, με υποτροφία για σπουδές στην Ιταλία, όπου παντρεύτηκε τον γλύπτη Τζον Σκίπιγκ. Οταν επέστρεψε μπήκε στην καλλιτεχνική ομάδα 7+5 με τον Χένρι Μουρ και τον Μπεν Νίκολσον, με τον οποίο ήταν παντρεμένη από το 1933 ως το 1951. Εγκαταστάθηκε στην Κορνουάλη μαζί με δεκάδες άλλους (ομάδα Σεντ Αϊβς), σε ένα χωριό σχεδόν αποκλειστικά ψαράδων και καλλιτεχνών. Τα γλυπτά της ταξίδεψαν σε ολόκληρο τον κόσμο και το ατελιέ της είναι σήμερα μουσείο. Γλυπτά της κοσμούν το λόμπι της μαγευτικής Τέιτ στο Σεντ Αϊβς, στη θάλασσα. Το πορτρέτο της (1950) την παρουσιάζει καθώς κρατά το ξύλο επάνω στο οποίο σχεδιάζει (δεν βλέπουμε τι, πρόκειται όμως για την αυτοπροσωπογραφία της). Εκτός από το χέρι, έντονα σχεδιασμένα είναι τα μάτια και τα χείλη της καθώς δουλεύει απόλυτα απορροφημένη: Τα μάτια, όμως, τα λένε όλα.
Μίλι Τσάιλντερς
Η κόρη του υπουργού
Η Μίλι Τσάιλντερς (1888-1922) μας κοιτάζει προκλητικά, σαν να μας ζυγίζει από την αυτοπροσωπογραφία της με το κεφάλι γερμένο στη μια πλευρά, με την παλέτα στο χέρι και τα πινέλα ανοιγμένα σαν βεντάλια. Γεμάτη αυτοπεποίθηση η κόρη του υπουργού Οικονομικών της κυβέρνησης του Γλάδστωνα φορά μια κόκκινη πουκαμίσα πάνω από το μαύρο της φόρεμα για να μην το πασαλείψει με χρώματα. Τα μαλλιά της, σηκωμένα σε έναν κότσο για να μην την εμποδίζουν στη δουλειά, ενισχύουν την εικόνα της απελευθερωμένης γυναίκας. Οι πολιτικές όμως διασυνδέσεις του μπαμπά τής εξασφάλισαν συνεχή δουλειά όχι μόνο στα σαλόνια του Λονδίνου αλλά και στις δημόσιες υπηρεσίες, Βουλή κτλ. Οταν ο πατέρας της αποσύρθηκε από την πολιτική, ταξίδεψαν μαζί στη Βρετανία και στη Γαλλία.
Ντόρις Τσινκάιζεν
Θεατρικότητα και κοκεταρία
Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η αυτοπροσωπογραφία της Ντόρις Τσινκάιζεν ξεχωρίζει από όλες τις άλλες για τη θεατρικότητα και την κοκεταρία της. Προφανώς βρίσκεται στις κουίντες του θεάτρου φορώντας ένα μαύρο κινέζικο σάλι με πολύχρωμα εξωτικά πτηνά και μεγάλα κόκκινα άνθη. Τα μαλλιά της κοντά (δεκαετία του ’20), άφθονο μακιγιάζ, κατακόκκινα χείλη. Το σάλι αποκαλύπτει αλαβάστρινο δέρμα, μακρύ λαιμό και τολμηρό ντεκολτέ. Ηταν όμως πραγματικά μια πολύμορφη καλλιτέχνις. Σπούδασε με υποτροφία στη Βασιλική Ακαδημία και αμέσως μετέπειτα στο παρισινό Σαλόν κέρδισε και τα τρία μετάλλια: χάλκινο, ασημένιο και χρυσό. Από εκεί και πέρα αφοσιώθηκε στο θέατρο κάνοντας κοστούμια και σκηνικά. Δούλεψε με τον Ραλφ Ρίτσαρντσον, τον Λόρενς Ολίβιε και τη Σίμπιλ Θόρνταϊκ – την αφρόκρεμα του αγγλικού θεάτρου. Την αυτοπροσωπογραφία την έφτιαξε στην Αυστραλία στη διάρκεια μιας τουρνέ και την παρουσίασε στη Βασιλική Ακαδημία το 1929 με την υπογραφή: «κυρία Γκρέαμ Τζόνστον», αγνοώντας το παρελθόν της, επιδεικνύοντας τη νέα της κοινωνική θέση.
