Οι αυξήσεις κεφαλαίου, η διανομή δωρεάν μετοχών, τα σπλιτ και μια σειρά άλλες πράξεις που σχετίζονται με κινήσεις των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο επιχειρήσεων βρίσκονται στο προσκήνιο της επικαιρότητας αφού η καθημερινότητα της Σοφοκλέους είναι γεμάτη από ανάλογες κινήσεις. Κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις προϋποθέτουν την ενεργό συμμετοχή του μετόχου ενώ σε άλλες η διαδικασία γίνεται χωρίς τη συμμετοχή του. Σε κάθε περίπτωση ο επενδυτής πρέπει να είναι ενήμερος των διαδικασιών όχι μόνο για να εκμεταλλευθεί τις περιπτώσεις αλλά και για να αποφύγει τον κίνδυνο απωλειών.


Αν θελήσει κανείς να ομαδοποιήσει τις περιπτώσεις όπου συμβαίνουν μεταβολές στο ύψος του μετοχικού κεφαλαίου μιας εισηγμένης επιχείρησης ή στην ανάλυσή του (σε ό,τι αφορά τον αριθμό των μετοχών που το απαρτίζουν), αυτές είναι οι εξής:


* Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με κεφαλαιοποίηση αποθεματικών η οποία πραγματοποιείται με αύξηση της ονομαστικής αξίας της μετοχής της εταιρείας.


* Αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με κεφαλαιοποίηση αποθεματικών που συνοδεύεται από διανομή δωρεάν μετοχών.


* Μείωση της ονομαστικής αξίας της μετοχής (διαίρεση ή σπλιτ) που δεν επηρεάζει το ύψος του μετοχικού κεφαλαίου μιας επιχείρησης και συνοδεύεται από διανομή δωρεάν μετοχών.


* Αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με έκδοση νέων μετοχών τις οποίες δικαίωμα έχουν να αγοράσουν όσοι είναι ήδη μέτοχοι μιας επιχείρησης. Υπάρχει ακόμη και η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με δημόσια εγγραφή, όπου οι μέτοχοι μιας εταιρείας παραιτούνται του δικαιώματος να συμμετάσχουν στην αύξηση και οι νέες μετοχές που εκδίδονται διατίθενται στο ευρύ κοινό. Η μέθοδος αυτή συνήθως χρησιμοποιείται από τις νεοεισερχόμενες στο Χρηματιστήριο εταιρείες.







*Κεφαλαιοποίηση αποθεματικών


Οταν μια επιχείρηση προχωρεί σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με κεφαλαιοποίηση αποθεματικών η οποία πραγματοποιείται με αύξηση της ονομαστικής αξίας της μετοχής της εταιρείας, ο αριθμός των μετοχών που έχει ο μέτοχος στην κατοχή του και η χρηματιστηριακή αξία τους δεν μεταβάλλονται στην πράξη καθώς δεν αλλάζει η λογιστική αξία μιας επιχείρησης αφού τα ίδια κεφάλαιά της παραμένουν ίδια. Η εμπειρία έχει δείξει επίσης ότι ελάχιστη ή μηδενική είναι η μεταβολή που επέρχεται στην αγοραία τιμή μιας μετοχής ως αποτέλεσμα της συγκεκριμένης εταιρικής πράξης. Με απλά λόγια, η κίνηση αυτή δεν αλλάζει τη χρηματιστηριακή ελκυστικότητα μιας εταιρείας. Το πώς πραγματοποιείται στην πράξη αυτή η κίνηση είναι απλό και έχει ως εξής: έστω ότι μια επιχείρηση έχει μετοχικό κεφάλαιο 1 δισ. δρχ. το οποίο αναλύεται σε 10.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 100 δρχ. η καθεμιά. Η ίδια επιχείρηση διαθέτει επίσης και παρουσιάζει στο παθητικό του ισολογισμού της αποθεματικά ύψους 2 δισ. δρχ. Αρα η συγκεκριμένη επιχείρηση έχει ίδια κεφάλαια 3 δισ. δρχ. Αν αποφασίσει να κεφαλαιοποιήσει αποθεματικά αξίας 500 εκατ. δρχ., τότε θα προχωρήσει σε αύξηση της ονομαστικής αξίας της μετοχής κατά 50 δρχ. Ετσι το μετοχικό κεφάλαιό της θα διαμορφωθεί σε 1,5 δισ. δρχ. και θα απαρτίζεται από 10.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 150 δρχ. Το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων της δεν αλλάζει (1,5 δισ. δρχ. μετοχικό και 1,5 δισ. δρχ. αποθεματικά), όπως και ο αριθμός των μετοχών της. Η επίδραση στη χρηματιστηριακή τιμή της μετοχής είναι πρακτικά μηδενική. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο οι επιχειρήσεις σπανίως προχωρούν σε τέτοια κίνηση και όταν το κάνουν αποτελεί συνήθως μεταβατικό στάδιο για μία από τις επόμενες κινήσεις.


*Δωρεάν μετοχές


Τα πράγματα αλλάζουν πολύ σε ό,τι αφορά τη χρηματιστηριακή συμπεριφορά μιας μετοχής όταν η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου με κεφαλαιοποίηση αποθεματικών γίνει με διανομή δωρεάν μετοχών. Σημειώνεται ότι και σε αυτή την περίπτωση η λογιστική αξία μιας επιχείρησης δεν μεταβάλλεται, άρα πρακτικά δεν θα περίμενε κανείς αλλαγή και στη χρηματιστηριακή συμπεριφορά. Η διανομή δωρεάν μετοχών έχει όμως στην πράξη αποδειχθεί ότι είναι μία από τις πλέον ελκυστικές χρηματιστηριακά κινήσεις που μπορεί να κάνει μια επιχείρηση χωρίς κανένα ουσιαστικό κόστος. Ο μηχανισμός των μεταβολών που γίνονται στη διανομή των δωρεάν μετοχών έχει ως εξής: αν η επιχείρηση του παραδείγματος με 10.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 100 δρχ. και μετοχικό κεφάλαιο 1 δισ. δρχ. επιθυμεί να κεφαλαιοποιήσει 500 εκατ. δρχ. και να προχωρήσει σε διανομή δωρεάν μετοχών, θα εκδώσει 5.000.000 νέες μετοχές τις οποίες θα διανείμει στους μετόχους της σε αναλογία 5 νέες ανά 10 παλαιές. Τα κεφάλαια που κεφαλαιοποιούνται προέρχονται από τα αποθεματικά της, προστίθενται στο μετοχικό κεφάλαιο και δεν αυξάνουν τα συνολικά ίδια κεφάλαια. Ο νέος αριθμός των μετοχών της εταιρείας θα ανέλθει έτσι σε 15.000.000 δρχ. Το ερώτημα είναι τι γίνεται με τη χρηματιστηριακή τιμή της μετοχής. Εφόσον η αξία της επιχείρησης δεν αλλάζει, η τιμή της μετοχής στον πίνακα της Σοφοκλέους δεν μπορεί να παραμείνει η ίδια. Αν γινόταν διαφορετικά, οι εισηγμένες εταιρείες δεν θα έκαναν τίποτε άλλο από το να εκδίδουν συνέχεια νέες μετοχές για να αυξάνουν συνεχώς την αξία τους. Αν λοιπόν η τιμή της μετοχής της επιχείρησης του παραδείγματος έχει αγοραία αξία 12.000 δρχ., πρέπει να προσαρμοσθεί. Η προσαρμογή αυτή γίνεται με βάση τη σχέση ότι ο παλαιός αριθμός των μετοχών επί τη χρηματιστηριακή αξία της μετοχής πρέπει να ισούται με τον νέο αριθμό των μετοχών επί τη νέα αξία της μετοχής.


Εφόσον γνωρίζουμε τον νέο αριθμό των μετοχών, μπορούμε να υπολογίσουμε ότι η νέα χρηματιστηριακή αξία της μετοχής θα ισούται με (10.000.000Χ12.000)/15.000.000, δηλαδή με 8.000 δρχ. Ο μέτοχος της εταιρείας δεν χάνει από αυτή τη μείωση. Αν ήταν κάτοχος 1.000 μετοχών πριν από τη διανομή των δωρεάν, η αξία των μετοχών του ήταν 12.000.000 δρχ. Μετά τη διανομή των δωρεάν μετοχών, η αξία των μετοχών που έχει (1.500 μετοχές επί την προσαρμοσμένη τιμή των 8.000 δρχ.) θα είναι και πάλι 12.000.000 δρχ. Οι διαδικασίες που έχει να αντιμετωπίσει ο μέτοχος σε αυτή την περίπτωση είναι τώρα πλέον απλές. Μέσω του άυλου συστήματος θα ενημερωθεί η μερίδα του με τον νέο αριθμό μετοχών όταν η εταιρεία ολοκληρώσει τις διαδικασίες της αύξησης με βάση το μετοχολόγιο που έχει στη διάθεσή της. Το πότε θα γίνει η δωρεάν διανομή εξαρτάται από την εταιρεία.


Πρέπει κατ’ αρχήν η αύξηση κεφαλαίου και η δωρεάν διανομή να εγκριθούν από τη γενική συνέλευση των μετοχών και να δοθεί η έγκριση του Χρηματιστηρίου. Στη συνέχεια πρέπει να γίνει ανακοίνωση στον Τύπο για την ημερομηνία που θα πραγματοποιηθεί η αποκοπή του δικαιώματος για τη λήψη των δωρεάν μετοχών. Στη συνέχεια το Χρηματιστήριο θα δώσει την έγκριση για την εισαγωγή προς διαπραγμάτευση των νέων μετοχών. Το σημείο στο οποίο πρέπει να επικεντρώσει την προσοχή του ο μέτοχος σε αυτή τη διαδικασία είναι το πότε θα γίνει η αποκοπή του δικαιώματος ώστε να ξέρει από πότε αγοράζοντας ή πουλώντας αγοράζει ή πουλάει το αντίστοιχο δικαίωμα. Συνήθως από την ημέρα έγκρισης της γενικής συνέλευσης ως την αποκοπή και την προσαρμογή της τιμής περνάει ένα χρονικό διάστημα αρκετών ημερών στο οποίο όποιος αγοράσει τη μετοχή μπορεί να συμμετάσχει στη διανομή. Στο διάστημα που μεσολαβεί από την αποκοπή ως την ημέρα που ο μέτοχος θα πάρει τις νέες μετοχές στα χέρια του μπορεί να πουλήσει τις αρχικές μετοχές στο Χρηματιστήριο στη νέα προσαρμοσμένη τιμή αλλά δεν έχει στα χέρια του και δεν μπορεί να πουλήσει τις νέες μετοχές. Αυτό μπορεί να γίνει όταν θα πραγματοποιηθεί η διανομή των νέων μετοχών, όταν αυτές δηλαδή θα τοποθετηθούν στη μερίδα του.


*Μείωση αξίας με δωρεάν μετοχές


Ανάλογη με την προηγουμένη είναι η διαδικασία κατά την οποία μια επιχείρηση δεν κεφαλαιοποιεί αποθεματικά αλλά μειώνει την ονομαστική αξία της μετοχής διανέμοντας δωρεάν μετοχές. Αν η επιχείρηση του παραδείγματος ήθελε να αυξήσει τον αριθμό των κυκλοφορουσών μετοχών της σε 20.000.000 χωρίς να κεφαλαιοποιήσει αποθεματικά, αποφεύγοντας και την ανάλογη φορολογική επιβάρυνση, μπορεί να προχωρήσει απλώς σε μείωση της τιμής της μετοχής. Ετσι μπορεί σε αντικατάσταση των 10.000.000 μετοχών ονομαστικής αξίας 100 δρχ. η καθεμιά να εκδώσει 20.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 50 δραχμών η καθεμιά. Το συνολικό μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας δεν μεταβάλλεται (20.000.000Χ50= 1.000.000.000 δρχ.), όπως και τα ίδια κεφάλαια της εταιρείας. Αλλάζει βεβαίως ο αριθμός των μετοχών της επιχείρησης, ο οποίος αυξάνεται σε 20.000.000 δρχ., και έτσι είναι αναγκαστική και η προσαρμογή της χρηματιστηριακής τιμής της μετοχής. Αν λοιπόν η τιμή της μετοχής ήταν 12.000 δρχ., η νέα τιμή έτσι ώστε η χρηματιστηριακή αξία να μη μεταβληθεί με την προσαρμογή θα πρέπει να διαμορφωθεί σε 6.000 δρχ. Και σε αυτή την περίπτωση η συνολική αξία των μετοχών που έχει ο μέτοχος στα χέρια του δεν μεταβάλλεται αφού ο αριθμός των μετοχών διπλασιάζεται αλλά η τιμή της καθεμιάς μειώνεται στο μισό. Η επίδραση της πράξης αυτής στη χρηματιστηριακή πορεία της μετοχής και σε αυτή την περίπτωση έχει αποδειχθεί ότι είναι θετική. Στην πρόσφατη μάλιστα περίοδο της τρελής ανόδου των τιμών στο Χρηματιστήριο είχε παρατηρηθεί ότι πολλές μετοχές μετά τη διανομή των νέων μετοχών και την προσαρμογή προς τα κάτω της τιμής κινούνταν ταχύτατα ανοδικά και επανέρχονταν σύντομα στην παλιά τιμή τους. Αυτό που αλλάζει στην περίπτωση που γίνεται «σπάσιμο» της τιμής σε σχέση με την κεφαλαιοποίηση αποθεματικών είναι ότι μετά την ημερομηνία που γίνεται η προσαρμογή της τιμής στο Χρηματιστήριο και ώσπου να μεταφερθούν στη μερίδα των μετόχων οι νέες μετοχές αυτοί δεν μπορούν να πουλήσουν ούτε τις αρχικές μετοχές τους, αφού στην πραγματικότητα δεν προστίθενται απλώς νέες γιατί ανανεώνεται το σύνολο των μετοχών σε καινούργιες με μειωμένη ονομαστική αξία.


*Συμμετοχή με μετρητά


Η περίπτωση της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου μιας εταιρείας με καταβολή μετρητών διαφέρει πλήρως από κάθε άλλη μετοχική αλλαγή από αυτές που αναφέρθηκαν. Κατ’ αρχήν στην περίπτωση αυτή τόσο το μετοχικό όσο και τα ίδια κεφάλαια της εταιρείας αυξάνονται με τα μετρητά που θα καταθέσουν οι μέτοχοι ενώ ο αριθμός των μετοχών που κυκλοφορούν επίσης αυξάνεται. Επίσης η αξία του αριθμού των μετοχών που θα έχει στα χέρια του ο μέτοχος ενδέχεται να μειωθεί αν ο ίδιος δεν αναλάβει σε αυτή την περίπτωση κάποια πρωτοβουλία που θα του επιτρέψει να εκμεταλλευθεί το δικαίωμα συμμετοχής στην αύξηση που έχει είτε εξασκώντας το είτε πουλώντας το μέσω του Χρηματιστηρίου. Αν η επιχείρηση του παραδείγματος που έχει ίδια κεφάλαια 3 δισ. δρχ. και μετοχικό κεφάλαιο 1 δισ. δρχ. (10.000.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 100 δρχ.) έχει κεφαλαιακές ανάγκες επιπλέον 3 δισ. δρχ., θα πρέπει να αναζητήσει χρηματοδότηση είτε μέσω τραπεζικού δανεισμού είτε μέσω του Χρηματιστηρίου. Αν επιλέξει τη δεύτερη λύση, θα πρέπει να προχωρήσει σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της. Η αύξηση αυτή μπορεί να γίνει με διάφορους συνδυασμούς νέου αριθμού μετοχών και τιμής έκδοσης της κάθε μετοχής και με διαφορετική σχέση άσκησης του δικαιώματος των μετοχών. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει ο νέος αριθμός μετοχών να έχει αξία όσο είναι το σύνολο των κεφαλαίων που θα αντλήσει η εταιρεία. Ετσι μπορεί να εκδώσει 2.000.000 νέες μετοχές με τιμή διάθεσης 1.500 δρχ. και αναλογία συμμετοχής 2 νέες στις 10 παλαιές. Μια άλλη επιλογή είναι να εκδώσει 5.000.000 νέες μετοχές με τιμή έκδοσης 600 δρχ. ανά μετοχή και δικαίωμα συμμετοχής στην αύξηση με βάση τη σχέση 5 νέες ανά 10 παλαιές (μία στις δύο) ή ακόμη να εκδώσει 10.000.000 νέες μετοχές σε τιμή έκδοσης 300 δρχ. ανά μετοχή και αναλογία συμμετοχής 10 νέες ανά 10 παλαιές. Γίνεται προφανές έτσι ότι δεν υπάρχουν «ακριβές» και «φθηνές» αυξήσεις. Σε κάθε περίπτωση η εταιρεία θα αντλήσει τα κεφάλαια που επιθυμεί και ο μέτοχος, ανάλογα με τον αριθμό των μετοχών που έχει στη διάθεσή του, θα κληθεί να πληρώσει το ίδιο ποσό για να αγοράσει τις νέες μετοχές. Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία πραγματοποίησης της αύξησης, αυτή ακολουθεί τα στάδια της έγκρισης από τη γενική συνέλευση, της έγκρισης από το Χρηματιστήριο, της έναρξης περιόδου άσκησης του δικαιώματος, που συνήθως είναι ένας μήνας, της τεκμηρίωσης της ολοκλήρωσης της αύξησης και της έγκρισης από το Χρηματιστήριο της εισαγωγής των νέων μετοχών και της παράδοσης των νέων μετοχών στους δικαιούχους τους μέσω του συστήματος άυλων τίτλων. Η άσκηση δικαιώματος


Ιδιαίτερη σημασία έχει για τον μέτοχο η περίοδος άσκησης του δικαιώματός του. Κατά την περίοδο αυτή τα δικαιώματα έχουν συγκεκριμένη αξία, η οποία είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο Χρηματιστήριο, και ο μέτοχος μιας εταιρείας πρέπει να ασκήσει το δικαίωμά του συμμετέχοντας στην αύξηση ή, αν δεν το επιθυμεί, να πουλήσει τα δικαιώματά του. Αν δεν κάνει ούτε τη μία κίνηση ούτε την άλλη, ζημιώνεται καθώς μειώνεται σημαντικά η αξία των μετοχών του.


Οταν ξεκινήσει η περίοδος άσκησης του δικαιώματος, η τιμή της μετοχής στο Χρηματιστήριο μειώνεται κατά την αξία του δικαιώματος. Αν υποθέσουμε ότι η χρηματιστηριακή αξία της τιμής της μετοχής της εταιρείας του παραδείγματος (10.000.000 μετοχές με ονομαστική αξία 100 δρχ.) είναι 12.000 δρχ. και ότι η αύξηση του κεφαλαίου πραγματοποιείται με έκδοση 5.000.000 νέων μετοχών με τιμή έκδοσης 600 δρχ. ανά μετοχή, τότε η προσαρμοσμένη τιμή της μετοχής είναι 8.200 δρχ. (παλαιά χρηματιστηριακή αξία εταιρείας + ύψος αύξησης/νέο αριθμό μετοχών) και η αξία του δικαιώματος 3.800 δρχ. Ετσι ο κάτοχος 100 μετοχών της εταιρείας (αξίας 100Χ12.000 = 1.200.000 δρχ.) αμέσως μετά την προσαρμογή της τιμής θα έχει πλέον 100 μετοχές χρηματιστηριακής αξίας 8.200 δρχ. και 100 δικαιώματα αξίας 3.800 δρχ. Αν δεν ασκήσει τα δικαιώματά του ή δεν τα πουλήσει, χάνει 380.000 δρχ. Αν τα ασκήσει, πρέπει να καταβάλει επιπλέον 300.000 δρχ. για να αγοράσει τις νέες μετοχές. Την περίοδο της άσκησης του δικαιώματος και αφού έχει γίνει αναπροσαρμογή της τιμής μπορεί να πουλήσει τις αρχικές μετοχές (τις «μάνες», όπως λέγονται στη χρηματιστηριακή γλώσσα) και να χάσει τα δικαιώματά του. Αυτά είναι καταγεγραμμένα στο μετοχολόγιο της εταιρείας, η οποία θα του στείλει επιστολή που θα τεκμηριώσει τον αριθμό δικαιωμάτων που έχει και την οποία θα πρέπει ο μέτοχος να παρουσιάσει στην τράπεζα που έχει ορισθεί και στην οποία θα καταβάλει το αντίτιμο της συμμετοχής του στην αύξηση.