Είναι η Γκρέτα Τούνμπεργκ ο Αντίχριστος; Αν όχι, μήπως είναι ο φιλόσοφος της τεχνολογίας Νικ Μπόστρομ, που προειδοποιεί σταθερά τα τελευταία χρόνια για τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης; Η «βρυξελλιώτικη γραφειοκρατία», που όλο συζητάει και αρέσκεται στο να ρυθμίζει; Πάντως, για να είμαστε ειλικρινείς, για καμία από αυτές τις «διαβολοδουλειές» δεν μας είχε προειδοποιήσει κανείς ούτε στην Παλαιά ούτε στην Καινή Διαθήκη.
Παρά το κάπως σουρεαλιστικό της πρώτης εντύπωσης, η είδηση προκαλεί εν τέλει μια άβολη σιωπή: ένας από τους επιδραστικότερους δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας περιφέρεται τον τελευταίο μήνα στο Σαν Φρανσίσκο, δίνοντας μυστικές διαλέξεις για το ποιος μπορεί να είναι ο Αντίχριστός, προειδοποιώντας μάλιστα ότι έρχεται ο Αρμαγεδδών!
Ο Πίτερ Τιλ υπήρξε ένθερμος υπέρμαχος του εθνο-συντηρητισμού και της χριστιανικής θρησκευτικότητας πολύ πριν η Σίλικον Βάλεϊ στραφεί προς τα δεξιά και ταχθεί ανοιχτά υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ. Διαθέτει στενούς δεσμούς με τον αμερικανό πρόεδρο, ενώ είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος που ανέδειξε τον Τζέι Ντι Βανς στο αξίωμα του αντιπροέδρου. Ιδρυτής της Pay-Pal, η πώληση της οποίας τού εξασφάλισε κάποια δισεκατομμύρια δολάρια σε μικρή ηλικία, επενδυτής στο Facebook του Ζάκερμπεργκ (ήταν μάλιστα ο πρώτος), στη Space X του Μασκ, στην Open AI του Aλτμαν, αποτελεί κάτι σαν θρύλο στη Σίλικον Βάλεϊ.
Σήμερα δραστηριοποιείται στον τομέα της συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων και πληροφοριών μέσα από τη διαβόητη Palantir. To γεγονός ότι η τελευταία έχει υπογράψει παχυλά συμβόλαια με την αμερικανική κυβέρνηση για την ανάπτυξη εργαλείων επεξεργασίας δεδομένων και διατύπωσης προβλέψεων στους τομείς της αστυνόμευσης ή της επιβολής της αντιμεταναστευτικής πολιτικής τής έχει χαρίσει τον χαρακτηρισμό του «παραγωγού της υποδομής ενός αστυνομικού κράτους».
Ο Τιλ έχει επίσης προσωπική εμμονή με τη μακροζωία, ο ίδιος ακολουθεί συγκεκριμένη ρουτίνα κάθε μέρα, ενώ επενδύει τεράστια ποσά κάθε χρόνο σε start-ups που ερευνούν τη διαφυγή του γήρατος και την ανάπτυξη εγκεφαλικών μοσχευμάτων ή φαρμάκων που «αναβαθμίζουν» το μυαλό και το σώμα.
Χάρη στην εξαιρετική δημοσιογραφική δουλειά του «Guardian», που εξασφάλισε μαγνητοφωνήσεις των διαλέξεων, έχουμε μια αρκετά ακριβή εικόνα του «κηρύγματος» του Τιλ. Το βασικό του επιχείρημα είναι κατά βάση πολιτισμικό.
Η «οκνηρή», όπως λέει, σύγχρονη κοινωνία διακατέχεται από μια εχθρότητα προς την τεχνολογική καινοτομία και ζει υπό τον φόβο ότι η ανάπτυξή της θα μας οδηγήσει στην καταστροφή – αυτό είναι κατά τη γνώμη του το βαθύτερο νόημα των ανησυχιών για την κλιματική κρίση, τα σενάρια πυρηνικού πολέμου ή την αυτονόμηση των μηχανών. Σύμφωνα με τον ίδιο, ζούμε σε μια εποχή που έχει «μανία με την Αποκάλυψη».
Ακριβώς όμως λόγω αυτής της μανίας, προσθέτει, καθίσταται ευάλωτη στην απειλή του Αντίχριστου, «ενός σατανικού βασιλιά, τυράννου ή αντι-Μεσσία, που εμφανίζεται στο τέλος του κόσμου».
Σύμφωνα με παραδόσεις της χριστιανικής θεολογίας, πριν από τη Δευτέρα Παρουσία και το αληθινό τέλος της ιστορίας, θα εμφανιστεί ο Αντίχριστος υπό κεκαλυμμένη μορφή. Μεταμφιεσμένος ως Θεός, θα επιβάλει μια επίπλαστη κατάσταση ειρήνης και ασφάλειας, ενώνοντας την ανθρωπότητα υπό μια ενιαία εξουσία. Στην πραγματικότητα ωστόσο οι πράξεις του οδηγούν στην καταστροφή του Σύμπαντος.
Αντιστοίχως, ο Αντίχριστος του Τιλ, αφού υποδαυλίσει τις ανησυχίες μας για τους υπαρξιακούς κινδύνους της τεχνολογίας, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα επιδιώξει να πείσει την ανθρωπότητα να αποδεχθεί μια παγκόσμια τάξη, που θα επιβάλει πλήρη απαγόρευση της τεχνολογικής ανάπτυξης. «Ο Αντίχριστος ανεβαίνει στην εξουσία μιλώντας συνεχώς για τον Αρμαγεδδώνα, για φήμες πολέμου, και σε φοβίζει προκειμένου να του παραδώσεις τον έλεγχο της τεχνολογίας και της επιστήμης» αναφέρει σε μια από τις διαλέξεις.
Δεν χρειάζεται βεβαίως ιδιαίτερη εξοικείωση με κάποιο θεολογικό δόγμα για να αντιληφθεί κανείς την απώτερη στοχοθεσία της συλλογιστικής. Στην κοσμοθεωρία του Τιλ, η ανάπτυξη της τεχνολογίας συνιστά τον βασικό μοχλό εξέλιξης της ανθρωπότητας.
Συνεπώς, οποιοδήποτε εμπόδιο σε αυτήν ισοδυναμεί με τροχοπέδη στην πρόοδο του είδους. Στερεί από τον άνθρωπο τη δυνατότητα να βελτιώσει τη φύση του, να την «αναβαθμίσει», ή ακόμα και να την υπερβεί, διά μέσου της τεχνολογίας. Κι αν η μεγαλύτερη τεχνολογική υπόσχεση των καιρών μας είναι η τεχνητή νοημοσύνη, ο Αντίχριστος είναι εκείνος που επιχειρεί να ρυθμίσει την ανάπτυξή της: «ένας λουδίτης που θέλει να σταματήσει την επιστήμη».
Στις ομιλίες του, ο Τιλ αναμειγνύει παραπομπές στη Βίβλο με επικλήσεις στην ποπ κουλτούρα (από ιαπωνικά manga μέχρι τον Αρχοντα των Δαχτυλιδιών) και ολίγον από θεωρίες συνωμοσίας. Κεντρική θέση, ωστόσο, κατέχουν ορισμένα καταχρηστικά φιλοσοφικά δάνεια από δύο στοχαστές της νεωτερικότητας: τον Ρενέ Ζιράρ και τον Καρλ Σμιτ. Ο πρώτος, «πατέρας» της περίφημης ιδέας περί μιμητικής επιθυμίας και της ανάδειξης της πρακτικής του αποδιοπομπαίου τράγου ως βάσης για την ανάπτυξη του πολιτισμού, υπήρξε καθηγητής του Τιλ στο Στάνφορντ.
Παρότι ο ίδιος θέλει να εμφανίζει τον εαυτό του ως αθεράπευτα «Ζιραριανό», κάτι με το οποίο οι μαθητές του γάλλου φιλοσόφου σαφώς και δεν θα συμφωνούσαν, η φιγούρα που πλανάται πιο έντονα πάνω από τις διαλέξεις είναι εκείνη του γερμανού νομικού Καρλ Σμιτ. Μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες μορφές της ευρωπαϊκής διανόησης, ο Σμιτ συνεργάστηκε με το ναζιστικό καθεστώς το 1933, αναλαμβάνοντας αξιώματα και δικαιολογώντας με επονείδιστο τρόπο αποτρόπαια εγκλήματα, πριν πέσει σε δυσμένεια από το ίδιο το καθεστώς. Λόγω της διεισδυτικότητας και της οξύνοιας του πνεύματός του ωστόσο, επηρέασε έντονα μεταπολεμικά όχι μόνο τη γερμανική συνταγματική παράδοση, αλλά και τη φιλοσοφικο-πολιτική σκέψη στην Ευρώπη, σε όλο το πολιτικό φάσμα, από τη Δεξιά μέχρι την Αριστερά.
Ο Σμιτ ήταν σφόδρα αντίθετος στην ιδέα ενός παγκόσμιου κράτους που θα σηματοδοτούσε το τέλος της πολιτικής αντιπαράθεσης στη διεθνή σκηνή (και άρα το τέλος της ιστορίας). Εβλεπε κάθε τέτοια απόπειρα ως ένα εργαλείο επιβολής άλλοτε της αμερικανικής και άλλοτε της σοβιετικής ηγεμονίας. Στον αντίποδα, επεδίωξε την αναβίωση της χριστιανικής έννοιας του κατέχοντος (από τη δεύτερη επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς τους Θεσσαλονικείς): μιας δύναμης που καθυστερεί την έλευση του Αντίχριστου – εν προκειμένω της καταστροφικής επιβολής μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ο Σμιτ φανταζόταν ότι αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί διά της δημιουργίας διαφορετικών μειζόνων χώρων, όπως τους αποκαλούσε, κάτι σαν διευρυμένες και ομογενοποιημένες εθνικά σφαίρες επιρροής, οι δυνάμεις των οποίων θα αλληλοακυρώνονταν, οδηγώντας εν τέλει σε κάποια πολυπολική ισορροπία.
Στις διαλέξεις του, ο Τιλ αναζητεί εναγωνίως το υποκείμενο, συλλογικό ή ατομικό, που θα μπορούσε να αναλάβει τον ρόλο του σύγχρονου κατέχοντος απέναντι στην έλευση του Αντίχριστου, αναβάλλοντας το τέλος του κόσμου. Για τον υποψιασμένο αναγνώστη, ωστόσο, είναι σαφές πως στο πίσω μέρος του μυαλού του θεωρεί τις παρεμβάσεις του ιδίου και των ομοίων του ως μέρος αυτής της προσπάθειας. Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που κάποιος tech-bro επιχειρεί να δικαιολογήσει τις πράξεις του με (ημι)θεολογική γλώσσα. Είναι όμως σαφέστατα μια από τις πιο «εύπεπτες» απόπειρες άρθρωσης της ιδέας ενός τεχνολογικού μεσσιανισμού, βασισμένου στη δυσανεξία απέναντι σε κάθε είδους ρύθμιση και στο αρχέτυπο της μάχης των δυνάμεων του Καλού απέναντι στο Κακό. Γι’ αυτό άλλωστε είναι και εξαιρετικά επικίνδυνη.
