Στην καρδιά της Αλοννήσου, εκεί όπου η θάλασσα σμίγει με την Ιστορία, βρίσκεται ένα μοναδικό μουσείο που δεν φιλοξενεί απλώς αντικείμενα, αλλά αφηγήσεις ζωής, μνήμης και αγώνα. Πρωταγωνιστές τους είναι οι… πειρατές και οι ιστορίες τους, οι μεγάλες ιστορίες της θάλασσας, τα μεγάλα ναυάγια και τα αρχαιολογικά ευρήματά τους.
Το Ναυτικό και Πειρατικό Μουσείο Αλοννήσου αποτελεί έργο ζωής του Κωνσταντίνου Μαυρίκη, ενός συλλέκτη και συγγραφέα που δεν έμεινε αδιάφορος απέναντι στην εγκατάλειψη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς αλλά πήρε την πρωτοβουλία να την αναδείξει με πείσμα, ήθος και δημιουργικότητα. Μέσα από τα εκθέματα του μουσείου, αλλά και τα βιβλία του, ο κ. Μαυρίκης διασώζει τις ιστορίες των ναυτικών, των πειρατών και των ανθρώπων της Αλοννήσου.
Ποια ήταν η αφορμή ή η έμπνευση για τη δημιουργία του μουσείου;
Η σπίθα που άναψε μέσα μου βασίστηκε στη βαθιά απογοήτευση και στον θυμό που ένιωσα από την κρατική αδιαφορία απέναντι στην ανακάλυψη του ναυαγίου της Περιστέρας το 1982, μιας ανακάλυψης που έκανα μαζί με τον πατέρα μου. Παρόλο που επρόκειτο για ένα εξαιρετικής σημασίας αρχαιολογικό εύρημα, το κράτος δεν έκανε το παραμικρό για να το αναδείξει ή να το προστατεύσει. Αυτή η σιωπή με πλήγωσε.
Ημουν νέος, ιδεαλιστής και πίστευα ότι ο πολιτισμός μας αξίζει σεβασμό και φροντίδα. Αυτή η απογοήτευση με μεταμόρφωσε. Δεν ήθελα να μείνω θεατής. Μετέτρεψα την οργή σε δημιουργία. Ετσι γεννήθηκε η ιδέα του μουσείου. Και τώρα βλέπουμε ότι χρειάστηκαν 37 ολόκληρα χρόνια για να δημιουργηθεί ένα άλλο μουσείο, το Υποβρύχιο Μουσείο, και να αναδειχθεί αυτή η πολιτιστική κληρονομιά».
Το μουσείο αναφέρεται και στους πειρατές του Αιγαίου. Τι σας ώθησε να εντάξετε αυτό το στοιχείο στην έκθεση;
«Η πειρατεία δεν είναι μόνο ιστορικό φαινόμενο· είναι κομμάτι της ταυτότητας και της οικογενειακής μου μνήμης. Η γιαγιά μου καταγόταν από τους Ρετζαίους, μία από τις πιο γνωστές οικογένειες πειρατών του Αιγαίου. Παράλληλα, η ίδια η Αλόννησος έχει μακρά ναυτική και πειρατική παράδοση. Επομένως, το να αγνοηθεί αυτό το κεφάλαιο της Ιστορίας θα ήταν άδικο και αντιπαιδαγωγικό. Στόχος μας είναι να παρουσιάσουμε την πειρατεία, με την οποία ήταν συνδεδεμένο το νησί μας».
Ποιο θεωρείτε το πιο σπάνιο ή πολύτιμο έκθεμα που φιλοξενείται στο μουσείο;
«Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Κάθε έκθεμα είναι σαν παιδί μου. Ολα έχουν τη δική τους ιστορία και αποκτήθηκαν με κόπο, έρευνα και, συχνά, συναισθηματική φόρτιση. Από ναυτικά όργανα και σπάνια έγγραφα, μέχρι προσωπικά αντικείμενα πειρατών και ντόπιων ναυτικών, όλα συμβάλλουν σε ένα πολύπλευρο αφήγημα. Ολα μαζί συνθέτουν τη ζωντανή μνήμη του νησιού μας».
Με ποιον τρόπο συμβάλλει το μουσείο στη διατήρηση και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Αλοννήσου;
«Πρώτα απ’ όλα, καταφέραμε να διασώσουμε πάνω από 120.000 έγγραφα – από οικογενειακές επιστολές μέχρι ναυτικά ημερολόγια – που θα είχαν καταστραφεί. Παράλληλα, κινητοποιήσαμε την τοπική κοινωνία: οι κάτοικοι άρχισαν να ψάχνουν στα παλιά τους σεντούκια και μας έφεραν αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας. Το Μουσείο έγινε κοιτίδα συλλογικής μνήμης. Στηρίξαμε την ιδέα πως το παρελθόν δεν ανήκει στους ιστορικούς, αλλά σε όλους μας».
Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά αυτό το μουσείο;
«Δεν είναι απλώς ένα κτίριο ή μια συλλογή αντικειμένων. Είναι η ψυχή μου. Είναι η ζωή μου, η καθημερινότητά μου, η αναπνοή μου. Κάθε γωνιά του κρύβει αγάπη, ιδρώτα, πείσμα, αλλά και δικαίωση. Το μουσείο είναι το παιδί μου. Και δεν περνά ούτε μέρα που να μη σκέφτομαι πώς θα το εμπλουτίσω, πώς θα το προστατεύσω, πώς θα το εξελίξω».
Ποια ήταν η πρώτη σας συγγραφική προσπάθεια; Τι σας ώθησε να γράψετε;
«Το πρώτο μου βιβλίο ήταν το Ανω Μαγνήτων Νήσοι, ένα έργο αφιερωμένο στην ιστορία της περιοχής. Και εδώ, όπως και με το μουσείο, η κρατική αδιαφορία με ώθησε στη δράση. Οταν είδα ότι κανείς δεν ενδιαφερόταν να καταγράψει την πλούσια ιστορία του τόπου μου, πήρα την πρωτοβουλία. Ενιωσα πως είχα καθήκον να διαφυλάξω όσα κινδύνευαν να χαθούν για πάντα. Ολόκληρη η συγγραφική μου παραγωγή είναι βουτηγμένη στην ιστορία της Αλοννήσου. Τα τοπία, οι άνθρωποι, οι παραδόσεις, οι αγώνες του νησιού – όλα με εμπνέουν. Κάθε σελίδα που γράφω είναι ένας ύμνος στους κατοίκους που με αγκάλιασαν και μου μετέδωσαν απλόχερα την αγάπη τους για τον τόπο».
Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους μαθητές μας;
«Να είστε υπερήφανοι για τον τόπο σας. Η Αλόννησος δεν είναι απλά ένας όμορφος προορισμός, είναι ένα νησί με ιστορία 100.000 χρόνων, από την εποχή των Νεάντερταλ μέχρι σήμερα. Εσείς είστε οι θεματοφύλακες αυτής της μακραίωνης πορείας. Γνωρίστε την ιστορία σας, να την τιμάτε και να την αντιμετωπίζετε με σεβασμό. Η Αλόννησος σας εμπιστεύεται το παρελθόν της και εσείς μπορείτε να χτίσετε το μέλλον της».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Αλοννήσου» του Γυμνασίου και του Λυκείου της Αλοννήσου που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 15 Ιουνίου 2025.
