Τις τελευταίες εβδομάδες, η κυβέρνηση Τραμπ έχει παραδώσει στους Ευρωπαίους ομολόγους της μια σειρά από έγγραφα—το καθένα έκτασης μίας σελίδας—στα οποία περιγράφει το όραμά της για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και την επανένταξη της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία.
Οι προτάσεις αυτές έχουν προκαλέσει έντονη αντιπαράθεση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μεταξύ των ΗΠΑ και των παραδοσιακών τους συμμάχων στην Ευρώπη. Το αποτέλεσμα ενδέχεται να μεταμορφώσει βαθιά τον οικονομικό χάρτη της ηπείρου.
Λίστα επιθυμιών παραδίδουν οι ΗΠΑ
Το αμερικανικό σχέδιο, όπως περιγράφεται σε παραρτήματα των τρεχουσών ειρηνευτικών προτάσεων —που δεν είναι δημόσιες— παρουσιάστηκε στη Wall Street Journal από Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους. Τα έγγραφα αναλύουν σχέδια ώστε αμερικανικές χρηματοπιστωτικές εταιρείες και άλλες επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για έργα στην Ουκρανία—μεταξύ άλλων την κατασκευή ενός τεράστιου νέου data center που θα τροφοδοτείται από έναν πυρηνικό σταθμό που βρίσκεται σήμερα υπό ρωσική κατοχή.
Ένα άλλο παράρτημα παρουσιάζει το αμερικανικό όραμα για την επαναφορά της ρωσικής οικονομίας στο διεθνές σύστημα, με αμερικανικές εταιρείες να επενδύουν σε στρατηγικούς τομείς όπως η εξόρυξη σπάνιων γαιών, η γεωτρήσεις στην Αρκτική και η αποκατάσταση των ρωσικών ενεργειακών ροών προς τη Δυτική Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.
«Θέλουν μια οικονομική Γιάλτα», λένε οι Ευρωπαίοι
Ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που είδαν τα έγγραφα ανέφεραν ότι δεν είναι βέβαιοι αν πρέπει να πάρουν κάποιες από τις αμερικανικές προτάσεις στα σοβαρά. Ένας αξιωματούχος τις συνέκρινε με το όραμα του Τραμπ για μια ανάπτυξη τύπου Ριβιέρα στη Γάζα. Ένας άλλος, αναφερόμενος στα προτεινόμενα ενεργειακά deals ΗΠΑ–Ρωσίας, είπε ότι θυμίζει οικονομική εκδοχή της διάσκεψης της Γιάλτας το 1945, όπου οι νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μοίρασαν την Ευρώπη. «Είναι σαν τη Γιάλτα», δήλωσε. Αξιωματούχος του Λευκού Οίκου είπε ότι ο Τραμπ και η ομάδα του εργάζονται για μια συμφωνία που θα τερματίσει τον πόλεμο, τον οποίο ο πρόεδρος θεωρεί πως έχει ήδη παραταθεί υπερβολικά. Σε τηλεφωνική επικοινωνία την Τετάρτη, ο Τραμπ συζήτησε τη διαδικασία ειρήνευσης με τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, τον Γερμανό Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς και τον Βρετανό Πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ.
Ο Τραμπ είπε στους δημοσιογράφους την Τετάρτη ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να παραστεί σε συνάντηση στην Ευρώπη το προσεχές Σαββατοκύριακο. «Νομίζω ότι είχαμε κάποιες διαφωνίες για πρόσωπα, και θα δούμε πώς θα εξελιχθεί», δήλωσε. «Δεν θέλουμε να χάνουμε χρόνο».
Η Ευρώπη δεν θέλει το ρωσικό φυσικό αέριο
Η Ευρώπη, που από την εισβολή της Ρωσίας το 2022 προσπαθεί να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο ώστε να αποδυναμώσει το πολεμικό ταμείο του Κρεμλίνου και να μειώσει την εξάρτησή της από έναν στρατηγικό αντίπαλο, είναι απρόθυμη να ξαναρχίσει τις ενεργειακές εισαγωγές από μια χώρα που θεωρεί τη μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλειά της.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θέλουν να χρησιμοποιήσουν τα ίδια δεσμευμένα ρωσικά κεφάλαια—που βρίσκονται σε ευρωπαϊκά ιδρύματα—για να χορηγήσουν δάνειο στη δημοσιονομικά εξαντλημένη ουκρανική κυβέρνηση, ώστε να αγοράσει τα όπλα που χρειάζεται για να αμυνθεί και να συνεχίσει να λειτουργεί. Η αντιπαράθεση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων δεν αφορά πλέον μόνο τα σύνορα, αλλά όλο και περισσότερο τις μπίζνες—και, σε μια ανατροπή, δεν βάζει αντιμέτωπους μόνο τη Ρωσία με την Ουκρανία αλλά και τις ΗΠΑ με τους παραδοσιακούς τους συμμάχους στην Ευρώπη. Η WSJ είχε αναφέρει νωρίτερα ότι αμερικανικές εταιρείες με στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση Τραμπ προετοιμάζονται να επωφεληθούν από το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο.
Η γερμανική κυβέρνηση έχει επαναλάβει ότι οι ευρωπαϊκές κυρώσεις απαγορεύουν οποιαδήποτε εργασία ή οικονομική συναλλαγή που συνδέεται με την επιδιόρθωση ή επαναχρησιμοποίηση του Nord Stream, του αγωγού που σαμποτάρισαν ουκρανικές δυνάμεις το 2022.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν φόβους ότι η αμερικανική προσέγγιση θα έδινε στη Ρωσία την ανάσα που χρειάζεται για να αναζωογονήσει την οικονομία της και να ενισχύσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες. Νέα αξιολόγηση δυτικής υπηρεσίας πληροφοριών, που είδε η WSJ, αναφέρει ότι η Ρωσία βρίσκεται τεχνικά σε ύφεση εδώ και έξι μήνες και ότι οι πιέσεις της πολεμικής οικονομίας και ο έλεγχος των τιμών δημιουργούν συστημικό κίνδυνο για τον τραπεζικό της τομέα. Αν επικρατήσει το αμερικανικό σχέδιο, θα υπερισχύσει των ευρωπαϊκών σχεδίων για στήριξη της ουκρανικής κυβέρνησης και για ενίσχυση της οικονομικής απομόνωσης της Ρωσίας. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με αρκετούς αξιωματούχους, είναι μια ξέφρενη κούρσα προς μια συμφωνία πριν οι ΗΠΑ επιβάλουν τις δικές τους ρυθμίσεις.
Αντίθετα οράματα για το τι πρέπει να γίνει με τα ρωσικά παγωμένα κεφάλαια
Αξιωματούχοι των ΗΠΑ που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις λένε ότι η ευρωπαϊκή προσέγγιση θα εξαντλούσε γρήγορα τα δεσμευμένα κεφάλαια. Η Ουάσιγκτον, αντίθετα, θέλει να στρατολογήσει στελέχη της Wall Street και δισεκατομμυριούχους των private equity για να επενδύσουν τα χρήματα και να πολλαπλασιάσουν το διαθέσιμο κεφάλαιο. Ένας αξιωματούχος είπε ότι το ποσό θα μπορούσε να φτάσει τα 800 δισ. δολάρια υπό αμερικανική διαχείριση. «Η αίσθησή μας είναι ότι καταλαβαίνουμε πραγματικά πώς λειτουργεί η χρηματοοικονομική ανάπτυξη», δήλωσε.
Την Τετάρτη, ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είπε ότι είχε εποικοδομητικές συνομιλίες με τον διευθύνοντα σύμβουλο της BlackRock, Λάρι Φινκ.
Η αμερικανική διαπραγματευτική ομάδα θεωρεί ότι η κοινή οικονομική δραστηριότητα και η ενεργειακή αλληλεξάρτηση αποτελούν τον πυρήνα της φιλοσοφίας «επιχειρείν για την ειρήνη». Για παράδειγμα, ουκρανικά data centers θα τροφοδοτούνταν από τον υπό ρωσική κατοχή πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης.
Ο Γερμανός Καγκελάριος Μερτς είπε τη Δευτέρα, σε συνάντηση στην Ντάουνινγκ Στριτ 10 με τον Ζελένσκι και τους ηγέτες της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, ότι είναι «επιφυλακτικός απέναντι στις αμερικανικές προτάσεις». Την προηγούμενη εβδομάδα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη οριστικοποίησαν μια νομοθετική συμφωνία για την πλήρη κατάργηση του ρωσικού αερίου μέσω αγωγών μέσα σε δύο χρόνια. Το εκτεταμένο δίκτυο αγωγών που χρονολογείται από τη σοβιετική εποχή έχει σχεδόν εξολοκλήρου απενεργοποιηθεί ή καταστραφεί από ουκρανούς δύτες.
Οι κινήσεις ανατρέπουν δεκαετίες κοινής πολιτικής ΗΠΑ- Ευρώπης
Η διατλαντική αυτή διαμάχη ανατρέπει σχεδόν μισό αιώνα κοινής πολιτικής ΗΠΑ–Ευρώπης απέναντι στη Μόσχα. Από τον Ρόναλντ Ρίγκαν μέχρι και τον Τραμπ στην πρώτη του θητεία, οι Αμερικανοί πρόεδροι πίεζαν τους Ευρωπαίους συμμάχους να ξανασκεφτούν την εξάρτησή τους από τη Μόσχα για ενεργειακά αγαθά. Η Ευρώπη, αντίθετα, ακολούθησε το δόγμα Wandel Durch Handel —«Αλλαγή μέσω Εμπορίου»— πιστεύοντας ότι οι οικονομικοί δεσμοί με τη Μόσχα θα απέτρεπαν τον πόλεμο και ίσως βοηθούσαν στη διάδοση της δημοκρατίας στη Ρωσία. Ο Τραμπ, στη δεύτερη θητεία του, φαίνεται να ποντάρει σε μια παρόμοια λογική, με τη διαφορά ότι η κυβέρνησή του δεν αναμένει ότι η Ρωσία θα εξελιχθεί σε δημοκρατία.
Το πυκνό πρόγραμμα διπλωματικών επαφών και συνόδων κορυφής των τελευταίων εβδομάδων δείχνει ότι η συζήτηση πλησιάζει σε μια καταιγιστική κορύφωση.
Οι ΗΠΑ θέλουν να βάλουν Ουκρανούς βετεράνους να εργάζονται σε data centers
Ο Στιβ Γουίτκοφ, ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για τη Ρωσία, και ο γαμπρός του, Τζάρεντ Κούσνερ, έχουν έρθει σε επαφή με κορυφαία στελέχη της Wall Street για να εξετάσουν τρόπους ανασυγκρότησης της κατεστραμμένης ουκρανικής οικονομίας. Τα σχέδιά τους, όπως παρουσιάστηκαν σε Ουκρανούς αξιωματούχους, περιλαμβάνουν και την πρόταση να εγκαταλείψουν οι βετεράνοι τα όπλα για να αμειφθούν με μισθούς επιπέδου Silicon Valley, διαχειριζόμενοι μερικά από τα πιο προηγμένα data centers στον κόσμο που θα χτιστούν από αμερικανικές εταιρείες. Ο κορυφαίος διαπραγματευτής της Ουκρανίας, Ρουστέμ Ουμέροφ, έχει υπάρξει συχνός επισκέπτης στην πολυτελή έπαυλη του Γουίτκοφ στο Μαϊάμι.
Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν σήμερα τηλεδιάσκεψη με τον Γουίτκοφ και θα συναντηθούν στο Παρίσι το Σαββατοκύριακο. Τη Δευτέρα θα ξανασυναντηθούν στο Βερολίνο. Ο Γουίτκοφ και ο Κούσνερ θα συμμετάσχουν σε αυτές τις συναντήσεις μέσω βιντεοκλήσης.
Οι δύο Αμερικανοί πέρασαν ώρες με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν την περασμένη εβδομάδα, υποστηρίζοντας ότι η Ρωσία πρέπει να αποδείξει πως είναι διατεθειμένη να τερματίσει τον πόλεμο μέσω της διπλωματίας πριν μπορέσει να επωφεληθεί από την άρση των κυρώσεων και τις επενδύσεις που θα συνοδεύουν μια ειρηνευτική συμφωνία.
