Παλαιές και νέες αμαρτίες πληρώνουν τα Ελληνικά Ταχυδρομεία που εδώ και δεκαετίες ήταν σημείο αναφοράς για εκατομμύρια πολίτες. Η πορεία όμως των τελευταίων 30 ετών ήταν άκρως προβληματική με λανθασμένες επιλογές και αποφάσεις, κακοδιαχείριση.

Μια προσεκτική μελέτη των ισολογισμών των τελευταίων ετών αποτυπώνει το μέγεθος του προβλήματος. Ενδεικτικά, το 2024 τα ΕΛΤΑ είχαν ζημιές 8,372 εκατ. και με αρνητικά ίδια κεφάλαια 140 εκατ. Ευρώ και το 2023 κατέγραψε πάλι ζημιές, ύψους 28.737 εκατ. ευρώ.

Η κυβέρνηση επί της ουσίας και εδώ έχασε ένα μεγάλο στοίχημα, καθώς δημιούργησε με την πολιτική της πρόβλημα σημαντικό σε έναν Οργανισμό που παρέχει υπηρεσίες και μάλιστα επιδοτούμενες ως «καθολικές» -με βάσει και το ενωσιακό δίκαιο- που σημαίνει ότι τα ΕΛΤΑ λαμβάνουν επιδότηση για να έχουν όλοι οι πολίτες πρόσβαση στην αλληλογραφία και σε προκαθορισμένο χρονικό διάστημα.

Η λειτουργία τους από το ’90

Τη δεκαετία του ’90 και τις αρχές των 2000, τα ΕΛΤΑ λειτουργούσαν σχεδόν μονοπωλιακά. Ο όγκος επιστολών ξεπερνούσε τα 600 εκατομμύρια ετησίως και τα έσοδα κυμαίνονταν σε επίπεδα άνω των 400 εκατομμυρίων ευρώ, με σταθερό δίκτυο και περίπου 10.000 εργαζομένους. Το πρόβλημα ήταν ότι η επιχείρηση στηριζόταν αποκλειστικά στην παραδοσιακή αλληλογραφία και δεν προετοίμασε το έδαφος για την ψηφιακή μετάβαση.

Εκείνη την περίοδο στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. ένα μεγάλο μέρος των ταχυδρομικών υπηρεσιών μεταφέρονταν σε ψηφιακά δίκτυα και logistics, ενώ στην Ελλάδα το ταχυδρομείο έμενε εγκλωβισμένο σε ένα παλιό μοντέλο λειτουργίας, με υψηλά λειτουργικά κόστη και ελάχιστες καινοτομίες.

Από τα μέσα των 2000 και μετά, η ηλεκτρονική επικοινωνία σάρωσε την παραδοσιακή αγορά. Ως εκ τούτου, τα ΕΛΤΑ είδαν τα έσοδά τους να μειώνονται χρόνο με τον χρόνο, χωρίς ουσιαστική προσαρμογή.

Το 2014 η εταιρεία παρουσίασε μικρά κέρδη περίπου 3,2 εκατομμυρίων ευρώ, όμως ήδη ο κύκλος εργασιών είχε αρχίσει να φθίνει. Ένα χρόνο αργότερα, το 2015, τα ΕΛΤΑ εμφάνισαν ζημίες 10,3 εκατομμυρίων ευρώ, με τον κύκλο εργασιών να διαμορφώνεται στα 364 εκατομμύρια ευρώ.

Σταδιακά, οι λειτουργικές δαπάνες αυξήθηκαν, οι αποστολές επιστολών μειώθηκαν, και η επιχείρηση έδειχνε να χάνει έδαφος έναντι των ιδιωτικών courier που άρχισαν να κυριαρχούν στο πεδίο των πακέτων.

Η μόνη ανάσα ήρθε από τη θυγατρική ELTA Courier, που εκείνη τη χρονιά εμφάνισε καθαρά κέρδη περίπου 1,2 εκατομμυρίων ευρώ . Ηταν ένα σαφές δείγμα ότι το μέλλον βρισκόταν στις ταχυμεταφορές και το ηλεκτρονικό εμπόριο, αλλά δεν έγιναν και πολλά πράγματα.

Σύμφωνα με τον νόμο και τις ευρωπαϊκές οδηγίες, τα ΕΛΤΑ υποχρεούνται να παρέχουν καθολική ταχυδρομική υπηρεσία σε όλη τη χώρα, ακόμη και στα πιο απομακρυσμένα σημεία. Αυτή η αποστολή έχει κοινωνική αξία, αλλά τεράστιο κόστος.

Το κράτος αποζημιώνει την επιχείρηση για την κάλυψη αυτών των ζημιών, ωστόσο, οι πληρωμές είναι ασταθείς και συχνά καθυστερούν. Την περίοδο 2013-2018, οι ενισχύσεις ανήλθαν περίπου στα 15 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, όμως πολλές φορές αποδόθηκαν με καθυστέρηση ετών. Το 2022, για παράδειγμα, καταβλήθηκε προκαταβολή 15 εκατομμυρίων ευρώ μόλις το 2023.

Η εξάρτηση από τις αποζημιώσεις δημιούργησε έναν φαύλο κύκλο: όταν οι ενισχύσεις καθυστερούσαν, οι ζημίες διογκώνονταν, ενώ η διοίκηση δεν μπορούσε να προχωρήσει σε τομές φοβούμενη κοινωνικές αντιδράσεις.

Ένα ακόμη δομικό πρόβλημα ήταν- και παραμένει- το λειτουργικό κόστος. Χιλιάδες υπάλληλοι, υποκαταστήματα που εξυπηρετούσαν λίγες δεκάδες πολίτες την ημέρα, μηχανογραφικά συστήματα ξεπερασμένα, διαδικασίες γραφειοκρατικές.

Το Υπερταμείο και η νέα φάση εποπτείας

Το 2016, με τον νόμο 4389/2016, ιδρύθηκε η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε., γνωστή ως Υπερταμείο (ή Growthfund). Πρόκειται για εταιρεία του Δημοσίου με διάρκεια 99 ετών, που διαχειρίζεται συμμετοχές κρατικών επιχειρήσεων με στόχο την αξιοποίηση και τη βελτίωση της απόδοσής τους.

Από 1ης Ιανουαρίου 2018, όλες οι μετοχές των ΕΛΤΑ που ανήκαν στο Ελληνικό Δημόσιο μεταβιβάστηκαν αυτοδίκαια και χωρίς αντάλλαγμα στο Υπερταμείο, σύμφωνα με το άρθρο 197 του Ν. 4389/2016. Το κράτος παραμένει τελικός μέτοχος, αλλά η διοίκηση και η στρατηγική εποπτεία περνούν στο θεσμικό πλαίσιο του Υπερταμείου που ζητά από τις ΔΕΚΟ που εποπτεύει- ανάμεσά τους και τα ΕΛΤΑ- επιχειρησιακά σχέδια βιωσιμότητας, συγκεκριμένους δείκτες απόδοσης και εξορθολογισμό κόστους.

Ο κύκλος εργασιών του ομίλου ΕΛΤΑ το 2021-2022 διαμορφώθηκε στα 299 εκατομμύρια ευρώ, σχεδόν αμετάβλητος το 2023. Τα καθαρά αποτελέσματα παραμένουν οριακά ζημιογόνα, αλλά σε επίπεδα πολύ μικρότερα από τις ζημίες της προηγούμενης δεκαετίας.

Για χρήση 2023, τα αποτελέσματα μετά φόρων διαμορφώθηκαν σε ζημίες 10.173 χιλ. € έναντι 26.794 χιλ. € το 2022. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η μείωση του κύκλου εργασιών: Ο κύκλος εργασιών του ομίλου για 2023 ήταν 243.285 χιλ. € έναντι 249.765 χιλ. € το 2022 (πτώση 3 %). Η μητρική επίσης παρουσίασε πτώση 5 %.

Τα ίδια κεφάλαια του ομίλου έχουν διαμορφωθεί σε αρνητικά (-132.092 χιλ. €) εξαιτίας, μεταξύ άλλων, του υψηλού κόστους εθελουσίας εξόδου προσωπικού.

Σχετικά με τα βασικά οικονομικά στοιχεία του 2023: Κύκλος εργασιών Ομίλου: 243.285 χιλ. € . Αποτελέσματα προ φόρων Ομίλου: ζημία 6.903 χιλ. € Αποτελέσματα μετά φόρων Ομίλου: ζημία 10.173 χιλ. € και τα Ίδια Κεφάλαια Ομίλου: – 132.092 χιλ. € (μείωση).

Η μόνη φωτεινή ένδειξη είναι η αύξηση στον τομέα των ταχυμεταφορών / e-commerce με την θυγατρική ΕΛΤΑ Courier Α.Ε. που αναφέρει αύξηση στον τζίρο της 6 % το 2023.

Η ρευστότητα παραμένει εύθραυστη: μεγάλο μέρος των εσόδων εξακολουθεί να εξαρτάται από κρατικές αποζημιώσεις και από την επιδότηση της καθολικής υπηρεσίας.

Το Υπερταμείο έχει ήδη θέσει ποσοτικούς στόχους: αύξηση του κύκλου εργασιών πάνω από τα 350 εκατομμύρια ευρώ ως το 2026, εξισορρόπηση κόστους-εσόδων και πλήρη μετάβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες μέσα στην επόμενη τριετία.

Δύσκολη εξίσωση για μια κυβέρνηση που απέτυχε σε μια ακόμη μεταρρύθμιση.