Η Αίγυπτος, παραδοσιακός μεσολαβητής στις συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, αναλαμβάνει ξανά πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια για ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Το αιγυπτιακό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι προετοιμάζει μια διεθνή Σύνοδο για τη Γάζα, στο θέρετρο Σαρμ ελ Σέιχ της Ερυθράς Θάλασσας, αμέσως μετά την εφαρμογή της εκεχειρίας ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς. Η σύνοδος θα έχει ιστορική σημασία, καθώς θα σηματοδοτήσει τη μετάβαση από τον πόλεμο σε μια φάση ανασυγκρότησης και πολιτικής διαχείρισης της περιοχής.

Τη συνάντηση θα συμπροεδρεύσουν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Άμπντελ Φατάχ αλ Σίσι, ενώ αναμένεται να συμμετάσχουν δεκάδες αρχηγοί κρατών και υπουργοί Εξωτερικών από την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία. Στόχος είναι η θεσμική επικύρωση της ειρηνευτικής συμφωνίας που διαμορφώθηκε ύστερα από αμερικανική πρωτοβουλία, αλλά και η έναρξη ενός σχεδίου ανοικοδόμησης της Γάζας με διεθνή χρηματοδότηση.

Ο Τραμπ επιστρέφει στη Μέση Ανατολή ως ειρηνοποιός

Ο Ντόναλντ Τραμπ, που έχει επανέλθει στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, σχεδιάζει να ταξιδέψει μέσα στις επόμενες ημέρες στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με το πρόγραμμα του Λευκού Οίκου, θα πραγματοποιήσει πρώτα στάση στο Ισραήλ για να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, να απευθύνει ομιλία στην Κνεσέτ και να συναντήσει οικογένειες ομήρων που κρατούνταν από τη Χαμάς.

Αμέσως μετά, ο Τραμπ θα μεταβεί στο Σαρμ ελ Σέιχ για την τελετή υπογραφής της ειρηνευτικής συμφωνίας, η οποία έχει ήδη χαρακτηριστεί «η πιο σημαντική αμερικανική επιτυχία στη Μέση Ανατολή των τελευταίων δεκαετιών». Οι αιγυπτιακές αρχές επιβεβαιώνουν ότι οι προετοιμασίες για την υποδοχή του βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και ότι ο ίδιος θα συνυπογράψει τη συμφωνία μαζί με τους υπόλοιπους εγγυητές της διαδικασίας.

Η συμφωνία εκεχειρίας και οι διαπραγματεύσεις στο παρασκήνιο

Η συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα ανακοινώθηκε την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου, μετά από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν στο ίδιο το Σαρμ ελ Σέιχ. Οι απεσταλμένοι του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ και Τζάρεντ Κούσνερ, με τη βοήθεια μεσολαβητών από το Κατάρ και την Αίγυπτο, κατάφεραν να επιβάλουν την πρώτη φάση μιας εκεχειρίας που προβλέπει την απελευθέρωση ομήρων και κρατουμένων, καθώς και τον σταδιακό τερματισμό των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο προβλέπει ότι το Ισραήλ θα διατηρήσει στρατιωτική παρουσία κατά μήκος των συνόρων της Γάζας, ενώ μια διεθνής δύναμη ασφαλείας –συγκροτούμενη κυρίως από αραβικές και μουσουλμανικές χώρες– θα αναλάβει τη διαχείριση της ασφάλειας εντός του παλαιστινιακού εδάφους. Παράλληλα, οι ΗΠΑ θα ηγηθούν ενός εκτεταμένου προγράμματος ανοικοδόμησης, χρηματοδοτούμενου από διεθνείς δωρητές και αναπτυξιακούς οργανισμούς.

Διεθνής συμμετοχή στη Σύνοδο του Σαρμ ελ Σέιχ

Η σύνοδος της Δευτέρας 13 Οκτωβρίου αναμένεται να συγκεντρώσει ένα ευρύ φάσμα ηγετών. Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία, η Τουρκία και η Ινδονησία έχουν ήδη επιβεβαιώσει τη συμμετοχή τους.

Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ευχαρίστησε προσωπικά τον Αιγύπτιο πρόεδρο για τη μεσολάβησή του, ενώ ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι αναμένεται να παραστούν στην τελετή υπογραφής. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν έχει ακόμη επιβεβαιώσει τη συμμετοχή του, ενώ ανοιχτό παραμένει το ερώτημα εάν θα παραστεί εκπρόσωπος της Χαμάς.

Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αναμένεται να εκπροσωπηθούν σε υψηλό επίπεδο, πιθανότατα από τους υπουργούς Εξωτερικών τους, ενώ συμμετοχή θα έχουν και διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τα κρίσιμα σημεία του αμερικανικού σχεδίου

Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ στοχεύει σε μια νέα πολιτική ισορροπία στη Γάζα. Προβλέπει ότι η διοίκηση του θύλακα θα περάσει σταδιακά σε μια παλαιστινιακή προσωρινή αρχή, με τη στήριξη αραβικών κρατών και την επιτήρηση διεθνούς δύναμης. Η Χαμάς, αν και αποδέχθηκε την κατάπαυση του πυρός, εξέφρασε αντιρρήσεις για οποιαδήποτε «ξένη διοίκηση» ή αφοπλισμό των δυνάμεών της.

Ανώτερος αξιωματούχος της οργάνωσης δήλωσε ότι η Χαμάς θα παραδώσει τα όπλα της μόνο σε ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος και ότι είναι έτοιμη να ενσωματωθεί σε έναν μελλοντικό παλαιστινιακό στρατό. Παρά τις ενστάσεις αυτές, Αμερικανοί και Αιγύπτιοι αξιωματούχοι εμφανίζονται αισιόδοξοι πως η συμφωνία θα τηρηθεί.

Η επιστροφή των εκτοπισμένων και η καταστροφή στη Γάζα

Χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχουν αρχίσει να επιστρέφουν στο βόρειο τμήμα της Γάζας, ύστερα από δύο χρόνια πολέμου που άφησαν πίσω τους τεράστια ερείπια. Σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, το 75% των κτιρίων στην πόλη της Γάζας έχει υποστεί σοβαρές ζημιές ή έχει καταστραφεί ολοσχερώς.

Την ίδια ώρα, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έλαβε το «πράσινο φως» από το Ισραήλ για την άμεση έναρξη ανθρωπιστικής βοήθειας. Περισσότεροι από 170.000 τόνοι προμηθειών έχουν ήδη συγκεντρωθεί σε αποθήκες στην Ιορδανία και την Αίγυπτο, ενώ αναμένεται να διοχετευθούν εντός των επόμενων ημερών στη Γάζα.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ζήτησαν «ανεμπόδιστη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας» και άμεση άδεια για τη μεταφορά ασθενών που χρειάζονται χειρουργική περίθαλψη. Η διεθνής κοινότητα επιμένει ότι η ειρήνη πρέπει να συνοδευτεί από μαζική ανακούφιση του άμαχου πληθυσμού.

Οι Αμερικανοί στρατιώτες και η πολυεθνική επιτήρηση

Ήδη, περίπου 200 Αμερικανοί στρατιώτες έχουν φτάσει στο Ισραήλ, προκειμένου να συμβάλουν στην επίβλεψη της εκεχειρίας. Δεν πρόκειται να εισέλθουν στη Γάζα, αλλά θα λειτουργήσουν ως σύνδεσμος μεταξύ των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων και των υπολοίπων διεθνών δυνάμεων που θα αναπτυχθούν στην περιοχή.

Στο κοινό κέντρο ελέγχου που στήνεται στην Αίγυπτο θα συμμετάσχουν αξιωματούχοι από το Κατάρ, την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο ναύαρχος Μπραντ Κούπερ, επικεφαλής της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, βρίσκεται ήδη στο Ισραήλ για να επιβλέπει τη διαδικασία.

H διεθνής αυτή δύναμη θα αναλάβει στη συνέχεια την εκπαίδευση της νέας παλαιστινιακής αστυνομίας και την επιτήρηση του αφοπλισμού της Χαμάς, ενώ ο ρόλος της Αιγύπτου θεωρείται καθοριστικός λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας και της εμπειρίας της ως ουδέτερου μεσολαβητή.

Η στιγμή της υπογραφής και το πολιτικό μήνυμα

Η τελετή υπογραφής της ειρηνευτικής συμφωνίας στο Σαρμ ελ Σέιχ αναμένεται να πραγματοποιηθεί το πρωί της Δευτέρας ή, εφόσον υπάρξουν τεχνικές καθυστερήσεις, την Τρίτη. Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Άμπντελ Φατάχ αλ Σίσι θα συμπροεδρεύσουν στη σύνοδο κορυφής, με σκοπό την ενίσχυση της διεθνούς υποστήριξης προς το σχέδιο και την επίσημη έναρξη των εργασιών ανοικοδόμησης της Γάζας.

Πηγές στην Ουάσιγκτον αναφέρουν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα τονίσει πως «ο κόσμος δεν αντέχει άλλον πόλεμο στη Μέση Ανατολή» και ότι «η ειρήνη μπορεί να σταθεί μόνο με ασφάλεια, ανάπτυξη και αυτοδιάθεση για τους Παλαιστινίους». Η ομιλία του θα επιχειρήσει να εδραιώσει την εικόνα των ΗΠΑ ως εγγυητή της σταθερότητας στην περιοχή.

Η πολιτική κληρονομιά μιας συμφωνίας

Η εκεχειρία στη Γάζα μπορεί να αποδειχθεί η πιο κρίσιμη δοκιμασία για τη διπλωματία του Ντόναλντ Τραμπ. Αν καταφέρει να τη διατηρήσει, θα έχει επαναφέρει τις Ηνωμένες Πολιτείες στο επίκεντρο των μεσανατολικών ισορροπιών και θα έχει προσφέρει στην περιοχή μια πραγματική προοπτική ειρήνης μετά από δεκαετίες πολέμου.

Για τον Άμπντελ Φατάχ αλ Σίσι, η επιτυχία της συνόδου σημαίνει ενίσχυση του διεθνούς κύρους της Αιγύπτου ως «γέφυρας» ανάμεσα στον αραβικό κόσμο και τη Δύση. Και για τους κατοίκους της Γάζας, θα μπορούσε να αποτελέσει το πρώτο βήμα προς μια ζωή χωρίς βομβαρδισμούς, αποκλεισμούς και φόβο.

Αν και οι προκλήσεις είναι τεράστιες –από τον αφοπλισμό της Χαμάς έως τη δημιουργία ενός βιώσιμου παλαιστινιακού θεσμικού πλαισίου– η ιστορία γράφεται ξανά στο Σαρμ ελ Σέιχ. Η ελπίδα για ειρήνη στη Γάζα, ύστερα από δύο χρόνια αίματος, επιστρέφει στην ατζέντα της διεθνούς κοινότητας.

Σε μια Μέση Ανατολή που έχει μάθει να ζει με τη βία, η σύνοδος της Αιγύπτου θα είναι το πρώτο, διστακτικό, αλλά αναγκαίο βήμα προς τη σιωπή των όπλων — και ίσως, προς μια νέα αρχή.