Τις περισσότερες φορές, η αφορμή για αναφορά στους μεγάλους πρωταγωνιστές της Ιστορίας δίνεται από τις επετείους των ιστορικών γεγονότων στα οποία πρωταγωνίστησαν.
Αυτήν τη φορά, αφορμή για να αναφερθούμε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας και εμβληματική προσωπικότητα της Επανάστασης του 1821 αποτέλεσε η πρόσφατη επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στο Κισινάου της Μολδαβίας και ειδικότερα η παρουσία του στο κτίριο όπου στεγαζόταν το στρατηγείο της Φιλικής Εταιρείας και όπου έζησε τους τελευταίους μήνες πριν την Επανάσταση ο Αλέξανδρος Υψηλάντης.
Για τον λόγο αυτό επικοινωνήσαμε με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Πέτρο Κασιμάτη, ο οποίος, παράλληλα με την εντυπωσιακή πορεία δημοσιογραφικών αποστολών που κατέγραψε σε ολόκληρο τον κόσμο, εντρύφησε όσο λίγοι στην ιστορία του Αλέξανδρου Υψηλάντη και της Φιλικής Εταιρείας και συνέβαλε τα μέγιστα στην ανακάλυψη αυτού του τόσο σημαντικού για την ελληνική Ιστορία κτιρίου, το οποίο αναμένεται να αποκτηθεί από το ελληνικό δημόσιο.
Αλέξανδρος Υψηλάντης
Ποιος ήταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης
Πώς θα παρουσιάζατε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη σε κάποιον που αγνοεί παντελώς την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
O Αλέξανδρος Υψηλάντης δεν ήταν ένας ροκ-σταρ της εποχής του, αλλά ένας μποέμ τύπος που είδε πως η ουτοπία να ανάψει τη φλόγα της επανάστασης το 1821, είχε ηρωικά χαρακτηριστικά. Το σώμα του ήταν πληγωμένο από τις κακουχίες στους Ναπολεόντειους πολέμους. Το χέρι του είχε ακρωτηριαστεί από ένα θραύσμα βολίδας στη μάχη του Κούλμ το 1813. Οι πνεύμονες του είχαν εξασθενήσει στις ρωσικές στέπες ως αρχηγός του ιππικού του τσάρου στη σημερινή περιοχή Βίντζι της Λευκορωσίας.
Όλα αυτά ήταν «μετάλλια δόξας» για το κοινό της εποχής του και κυρίως για τις πριγκίπισσες της Νότια Ρωσίας που έβλεπαν ένα ανατολίτικο πρόσωπο με συστολή και ευγένεια, έναν ήρωα με χαμένο το χέρι του, έναν υπασπιστή του τσάρου με καλούς τρόπους και σαγήνη που μιλούσε διακριτικά αλλά εύγλωττα για όσα έζησε.
Το αξιακό του σύστημα
Ο Υψηλάντης ακολούθησε ένα αξιακό σύστημα -παράξενο ακόμα και γι αυτούς τους καιρούς που ζούσε- αρνούμενος δυο φορές να αποδράσει ενώ ήταν έγκλειστος από τους Αυστριακούς στα κάτεργα του Μούνκατς (εκεί που βρίσκονταν φυλακισμένοι οι πιο διάσημοι επαναστάτες της Ευρώπης). Κι ενώ ήταν κλεισμένος στην απομόνωση με σοβαρά προβλήματα υγείας αρνήθηκε να αποδράσει και να υλοποιήσει το σχέδιο που είχε εκπονήσει για αυτόν ο αδελφός του Δημήτριος Υψηλάντης.
Απάντησε στους κατάπληκτους συνεργούς της σχεδιαζόμενης διαφυγής του, ότι δεν μπορεί να φύγει γιατί είχε δώσει το λόγο της στρατιωτικής του τιμής στους δεσμώτες του. Κι ακόμα ότι τον ένοιαζε η μοίρα των έξι συντρόφων του που θα ξέσπαγαν πάνω τους τη μανία της εκδίκησης οι δεσμοφύλακες του κάστρου Μούνκατς.
Προσφορά
Ήταν ευκολόπιστος-βαρύτατο ελάττωμα για έναν στρατιωτικό Αρχηγό. Είχε, όμως, πειθώ αλλά ήταν αναγκασμένος να τη χρησιμοποιεί σε ένα απείθαρχο στρατιωτικό συνονθύλευμα -κυρίως μισθοφόρων- και σχεδίαζε με τα λιγοστά μέσα που διέθετε. Είχε στρατιωτικές αρετές μα οι περισσότεροι σύμμαχοί του την τελευταία στιγμή του είχαν γυρίσει την πλάτη. Ξόδεψε μέχρι και το τελευταίο ρούβλι της τεράστιας οικογενειακής περιουσίας για τον Αγώνα του 1821 και εκ του αποτελέσματος φαίνεται πως διέθετε ψυχή ήρωα.
Ήταν σκληρός όσο του επέτρεπε η αθωότητά του κι οι τρυφερές του στιγμές. Αποτίναξε από πάνω του ολόκληρη την τριφυλλή ζωή της αριστοκρατίας ως Πρίγκιπας , ξέχασε τις ανέμελες στιγμές με τον φίλο του Μπετόβεν στις λουτροπόλεις της Κεντρικής Ευρώπης, έσβησε με μια μονοκοντυλιά τις ευχάριστες παρέες με τις πριγκίπισσες αδελφές Τυρχάιμ, τις φιλολογικές συζητήσεις με τον Ρώσο πρέσβη στη Βιέννη Α.Ραζουμόφσκι -κύριο χορηγό των έργων του μεγάλου συνθέτη Μπετόβεν- και μπήκε στη φωτιά ενός αβέβαιου πολέμου ρισκάροντας τα πάντα.
Φιλική Εταιρεία
Χωρίς τη Φιλική Εταιρεία θα μπορούσε να υπάρξει η Ελληνική Επανάσταση του 1821;
Η Φιλική Εταιρία είχε έναν συνωμοτικό χαρακτήρα. Διέθετε «μυστικές υπηρεσίες», στρατολογούσε «φίλιες δυνάμεις» Έλληνες και ξένους ακόμα και για δολοφονίες «απρόσεκτων» μελών που είχαν παραβεί τον όρκο τους για την πατρίδα.
Είχε σπόνσορες, λειτουργούσε σαν ….εταιρία, καλλιεργούσε μύθους, έφτιαχνε εύπεπτα σενάρια και οι εμπνευστές της ησαν υπέρμαχοι στο τσιτάτο: Στον πόλεμο δεν μοιράζουν κουφέτα….
Χωρίς τη Φιλική Εταιρία, τη μυστικότητα και τους μύχιους πόθους πίσω από το μαύρο πανί της παραεξουσίας της όπου κρύβονταν οι καθοδηγητές της, ε, δεν θα μπορούσε να πετύχει ο σκοπός της . Όσο κι αν τα διάσημα λάθη της δημιουργούσαν συνθήκες εκτροχιασμού της Μεγάλης Ιδέας απ’ τις ράγες που είχαν …..τοποθετήσει οι λίγοι συναρπαστικοί εμψυχωτές για τον Πρώτο Επαναστατικό-Απελευθερωτικό Στρατό των Ελλήνων.
Μπορείτε να μας περιγράψετε κάποιες από τις τακτικές και τις μεθόδους των Φιλικών;
Δολοφονίες προδοτών που αυτομόλησαν στην αυλή του Σουλτάνου για χρυσάφι και ασφάλεια, στρατολόγηση ξένων με μεγάλα ποσά από πώληση πολύτιμων λίθων για πυρπόληση του στόλου στην Κωνσταντινούπολη και δημιουργία χάους ως στοιχείο αντιπερισπασμού στην κάθοδο του Υψηλάντη και έναρξη των εχθροπραξιών στη Μολδοβλαχία.
Στρατολόγηση ψυχωμένων Ελλήνων -αν και εδώ η κριτική που ασκείται είναι σοβαρή για την ελλιπή αξιολόγηση όσων θα πληρούσαν τις προϋποθέσεις για ένταξή τους στον απελευθερωτικό Αγώνα.
To στρατηγείο της Φιλικής Εταιρείας, Κισινάου, Μολδαβία
Η ανακάλυψη του στρατηγείου
Πότε και με ποιο έναυσμα ξεκινήσατε τη διαδικασία αναζήτησης της οικίας – στρατηγείου της Φιλικής Εταιρείας στο οποίο έμεινε και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης;
Σε μια αποστολή της Βουλής αναζητούσαμε τα ίχνη μιας κορυφαίας προσωπικότητας του 18ου αιώνα του Έλληνα λόγιου Δανιήλ Φιλιππίδη ο οποίος θεωρείται ο «πατέρας της Ιστορίας» για τους Ρουμάνους. Έλληνας που έζησε στο Ιάσιο και περιδιάβηκε τη Ν. Ρωσία και τη Ρουμανία αφήνοντας ένα συγκλονιστικό επιστημονικό έργο.
Βρεθήκαμε στη Μολδαβία το 2006. Τότε, οργανώθηκε μια αποστολή της Αντιπροεδρίας της Βουλής γι’ αυτό το θέμα κι εντελώς τυχαία όπως γίνεται και στη λογοτεχνία, έτυχε να μου εκμυστηρευτούν μολδαβοί ακαδημαϊκοί την ιστορία ενός οικήματος στην πρωτεύουσα Κισινάου, όπου βρισκόταν το στρατηγείο της Φιλικής Εταιρίας.
Ήταν το σπίτι ενός Ρώσου λοχαγού Ελληνικής καταγωγής του Μιχ. Κάτσικα όπου για 5 μήνες φιλοξενήθηκε ο Υψηλάντης κι εκεί σχεδιάστηκαν τα τελικά πλάνα για τον Ιερό Λόχο και το ξέσπασμα της Επανάστασης του ’21. Εκεί αποφασίστηκε να κατέλθει στην Ελλάδα ο Υψηλάντης, εκεί άλλαξαν τα πλάνα και αποφασίστηκε αντιπερισπασμός με μάχες στη Μολδοβλαχία. Εκεί, στο σπίτι αυτό , αποφασίστηκε ακόμα και πιθανή αναβολή της Επανάστασης.
Έρευνα
Η Μολδαβία ήταν τότε μια περίκλειστη χώρα , οι ιστορικές πληροφορίες διαχέονταν σε έναν στενό κύκλο διανοουμένων και λέγοντας μου τα στοιχεία που είχαν, με προέτρεψαν να τα επιβεβαιώσω και με άλλες πηγές. Ιστορικοί, τα επιβεβαίωσαν, βρήκα τα συμβόλαια του στρατηγείου που χτίστηκε το 1816 κι αποτελεί το παλαιότερο κτίσμα στο Κισινάου και ολοκλήρωσα τις έρευνες για το ρόλο του μεγάλου φιλέλληνα ποιητή Αλεξάντερ Πούσκιν που ζούσε εξόριστος στο Κισινάου (500 μέτρα από το στρατηγείο του Υψηλάντη) μετά τη βοήθεια που είχε από τον Ι.Καποδίστρια υπουργό Εξωτερικών του Τσάρου.
Κι έτσι αντί να σταλεί στους πάγους της Σιβηρίας , έτυχε ευνοϊκής αντιμετώπισης ως γραμματέας πλέον του στρατηγού Ιντσώφ -διοικητή των Ρωσικών δυνάμεων στην περιοχή. Υψηλάντης και Πούσκιν συνδέθηκαν στενά, ο σπουδαίος Ρώσος ποιητής έγραψε για τον μονόχειρα Πρίγκιπα, για την υπόδουλη φίλη Ελλάδα και σκίτσαρε τις μορφές του Κολοκοτρώνη και του Παπαφλέσσα με τους οποίους δεν είχε συναντηθεί ποτέ. Με τη δύναμη της φαντασίας του ο μέγας φιλέλληνας που αναζητούσε τρόπου σαν πολεμήσει στο πλευρό του αρχηγού της Φιλικής Εταιρίας , έφτιαξε τα σκίτσα τους και τα παρουσίασε στον έκπληκτο Υψηλάντη.
Από τον Οκτώβριο του 1820 μέχρι και τα τέλη Φεβρουαρίου 1821 ο Υψηλάντης χρησιμοποιούσε τα δυο υπόγεια της οικίας ως έδρα της «Ανώτατης Αρχής», έζησε σε αυτό το σπίτι και συναντούσε όλη την αφρόκρεμα της Νότιας Ρωσίας, Έλληνες όπως ο Κατακάζης και ο Μαρασλής, ο Καντακουζηνός, στρατιωτικοί όπως ο στρατηγός Ορλώφ, ο διοικητής Ιντσώφ, ανώτεροι αξιωματούχοι της 16ης Μεραρχίας που είχε την έδρα της στο Κισινάου όπου πολλοί από αυτούς είχαν προσχωρήσει στο περίφημο κίνημα των «Δεκεμβριστών» και διαπνέονταν από φιλελεύθερες ιδέες.
Οι ενέργειες του 2006
Από το 2006 που το ανακάλυψα με τη βοήθεια και του τότε επ. προξένου Κων. Τσουκαλίδη και με την βαρύτιμη συμβολή του τότε Αντιπροέδρου της Βουλής Γιώργου Σούρλα που κεφαλαιοποίησε πολιτικά το μείζον θέμα και ασχολήθηκε όσο κανείς άλλος για να περιέλθει στο Ελληνικό Δημόσιο, περάσαμε μια Αργοναυτική εκστρατεία. Οργανώθηκε συνάντηση των δυο ηγετών ,τότε, Μολδαβιας (Βορόνιν) και Ελλάδας (Παπούλιας) προκειμένου το ιστορικό κτήριο να περιέλθει σε ελληνικά χέρια.
Να γίνει πρεσβεία ή μουσείο συμβολίζοντας τους κοινούς αγώνες των δυο λαών για την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού. Οι προσπάθειες άργησαν να καρποφορήσουν . Πέρασαν σχεδόν 20 χρόνια…Θυμάμαι, όταν έφερα πρώτος την είδηση για τον εντοπισμό του στρατηγείου ζήτησα από τον Προέδρο Σούρλα να τον ενημερώσω εμπιστευτικά κι άνοιξα ένα συλλεκτικό μπουκάλι κρασί να κάνουμε πρόποση για τη μεγάλη είδηση. «Πρόεδρε, βρήκαμε το στρατηγείο. Εκεί έζησε ο Υψηλάντης τους τελευταίους 5 μήνες σχεδιάζοντας το ξέσπασμα του Αγώνα». Ήταν μια στιγμή ξεχωριστή .
Πέτρος Κασιμάτης, Δημοσιογράφος – Συγγραφέας
Ποιο είναι το τωρινό καθεστώς ιδιοκτησίας και ποιες οι προθέσεις του ελληνικού κράτους;
Το κτήριο ανήκει σε ιδιώτη, σε μια εκδοτική εταιρία. Ο πρέσβης μας στη Μολδαβία Ν.Κρίκος -μετά την ενημέρωση που είχε και από τον Γ.Σούρλα και από μένα, αλλά έχοντας και ακολουθητέα στρατηγική από το ΥΠΕΞ κινήθηκε μεθοδικά, ο Γεραπετρίτης απέδειξε πως το αθόρυβο έργο είναι το πιο αποτελεσματικό εργαλείο κι όταν ενημερώθηκε αρμοδίως ο Πρωθυπουργός (και από τον Γ.Σούρλα) ελήφθη κυβερνητική απόφαση ώστε να περάσει το ιστορικό κτήριο το γεμάτο πολλαπλούς συμβολισμούς στην Ελλάδα.
Άλλες δράσεις
Ποιες άλλες δράσεις έχετε αναπτύξει στην προσπάθεια σας για διάσωση της ιστορικής μνήμης
Ερευνώντας με δημοσιογραφική σπουδή τα ίχνη του αρχηγού του πρώτου Επαναστατικού Στρατού κι αναζητώντας κρίσιμα στοιχεία για το προφίλ του, για τις μάχες που έδωσε – βρήκα ως και μετεωρολογικά στοιχεία μέσω δορυφόρων για τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά τη μάχη του Δραγατσανίου.
Τότε, μαζί με δυο -τρεις φίλους κι ενώ άρχισα να γράφω το βιβλίο μου «Αλ.Υψηλάντης ο τελευταίος Πρίγκιπας»(εκδ. Λιβάνη), αγοράσαμε ένα μέρος από το πεδίο της μάχης στο Δραγατσάνι. Έτσι, για ιστορικούς λόγους. Νομίζω ότι είμαστε θεότρελοι….Ως και ο Υψηλάντης αν υπήρχε μεταφυσική εκδοχή να το μάθει , δεν θα πίστευε στα αυτιά του…(γέλια).
Έχουν γίνει και άλλες δράσεις για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας και νομίζω θα είναι πλούσιες οι αφηγήσεις μας ώστε να δούμε τη γοητεία της έκπληξης στα μάτια των παιδιών μας.
