Πενήντα χρόνια μετά την ανακήρυξη του 1975 ως Διεθνούς Έτους της Γυναίκας από τον ΟΗΕ, η ισότητα των φύλων παραμένει ζητούμενο και η πρόοδος αποδεικνύεται συχνά άνιση, γεωγραφικά και κοινωνικά επιλεκτική.
Γυναικοκτονίες που συγκλονίζουν την κοινή γνώμη, καταγγελίες για σεξιστική βία και παρενόχληση στον χώρο εργασίας, ανισότητα στις αμοιβές, σεξιστικά στερεότυπα που αναπαράγονται καθημερινά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μια κουλτούρα ελέγχου του γυναικείου σώματος — από την πίεση για “τέλεια εικόνα” στην ψηφιακή σφαίρα μέχρι τις πολιτικές αποφάσεις που περιορίζουν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, όπως η απαγόρευση των αμβλώσεων.
Στις δυτικές κοινωνίες, παρά τις κατακτήσεις των τελευταίων δεκαετιών, οι γυναίκες εξακολουθούν να αγωνίζονται για την υπέρβαση διακρίσεων που διαπερνούν κάθε πτυχή της καθημερινότητας, ενώ σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως το Ιράν και το Αφγανιστάν, στερούνται ακόμη και τα πιο βασικά δικαιώματα: πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην εργασία, στον δημόσιο χώρο.
Όταν η ισότητα ξεβολεύει
Παρά την πρόοδο, ο δημόσιος διάλογος γύρω από τα δικαιώματα των γυναικών συνεχίζεται και συχνά συνοδεύεται από ένονες αντιδράσεις — ιδίως όταν θίγεται η ανδρική εξουσία ή αμφισβητείται ο “παραδοσιακός” ρόλος των φύλων.
Αν οι σημερινές κοινωνικές εντάσεις γύρω από την ισότητα των φύλων μάς φαίνονται γνώριμες, είναι γιατί έχουν βαθιές ρίζες. Πενήντα χρόνια πριν, όταν ο ΟΗΕ ανακήρυττε το 1975 Διεθνές Έτος της Γυναίκας, οι πρώτες δυναμικές διεκδικήσεις του φεμινιστικού κινήματος συναντούσαν ήδη εχθρικά μέτωπα.
Δημοσιεύματα της εποχής καταγράφουν το αίσθημα σύγχυσης και ενίοτε φόβου που κατέκλυζε πολλούς άνδρες: από τις αντιδράσεις για μια δήθεν «γυναικεία επίθεση» στην κοινωνική ισορροπία, μέχρι την παραδοχή ότι οι άνδρες «έχουν αρχίσει να νιώθουν ότι καταπιέζονται».
«ΤΑ ΝΕΑ», 31.5.1975, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Πρόκειται για τις πρώτες αντιδραστικές κινήσεις ενός μέρους της κοινωνίας που ένιωθε ότι απειλείται, την εποχή που το φεμινιστικό κίνημα κέρδιζε έδαφος, η ισότητα των φύλων έπαυε να είναι απλώς σύνθημα, και οι γυναίκες διεκδικούσαν ενεργό ρόλο στον δημόσιο χώρο — ειδικά στη Γαλλία του ’70, όπου γυναίκες όπως η Σιμόν Βέιλ, η Ζιζέλ Ανλιμί ή οι φεμινιστικές ομάδες του ’68 πίεζαν για μεταρρυθμίσεις όπως η αποποινικοποίηση των αμβλώσεων.
Το «κίνημα για την ανδρική και πατρική κατάσταση»
Στις 31 Μαΐου 1975, πριν από ακριβώς πενήντα χρόνια «ΤΑ ΝΕΑ» φέρνουν στις σελίδες τους ένα φαινόμενο που τότε φαινόταν καινούργιο, σχεδόν ακατανόητο: την «κρίση της ανδρικής ταυτότητας».
«ΤΑ ΝΕΑ», 31.5.1975, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Διατυπώνοντας την ανησυχία των ανδρών της εποχής με το ερώτημα «Ο φεμινισμός θα οδηγήση σε πόλεμο των δύο φύλων;» το ρεπορτάζ αντικατοπτρίζει τις κοινωνικές και πολιτισμικές εντάσεις εκείνης της περιόδου – τη σύγχυση, την ανασφάλεια αλλά και την αμηχανία που ένιωθαν πολλοί άνδρες της εποχής μετά τις διεκδικήσεις του γυναικείου κινήματος:
«Η γυναίκα προχώρησε πολύ στις κατακτήσεις της. Ο φεμινισμός την προώθησε σε πολλές υψηλές θέσεις και το ισχυρό φύλο αισθάνεται την ανάγκη να αρχίση μια εκστρατεία για την προστασία των συμφερόντων του.
»Πού θα οδηγήση αυτό; Σε πόλεμο των δύο φύλων; Οι Γάλλοι δίνουν την απάντηση:
»Ναι. Και πρέπει μάλιστα να αρχίση τώρα μιά επανάσταση του ανδρικού φύλου για την απελευθέρωσή του από τον γυναικείο κλοιό.
»Στη Γαλλία έχει αρχίσει να δημιουργήται ένα τέτοιο ανδρικό κίνημα. Έχει τον τίτλο: “Κίνημα για την ανδρική και πατρική κατάσταση”.
»Αντικειμενικός σκοπός είναι να αναστείλη τη γυναικεία επίθεση στο κοινωνικό πλαίσιο, ώστε να μη διαταραχθή η ισορροπία.
Το ανδρικό φύλο παίρνει την κάτω βόλτα
»Λένε οι επικεφαλής του Κινήματος:
– Η συνεχής προβολή της γυναίκας και οι υπερβολές του γυναικείου κινήματος έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργήται εντύπωση ότι το ανδρικό φύλο περνά σε μια περίοδο παρακμής και ότι, τελικά, θα πάρη την κάτω βόλτα.
«ΤΑ ΝΕΑ», 1.3.1979, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
– Έχουμε αρχίσει να νοιώθουμε ότι καταπιεζόμαστε. Που θα οδηγήση αυτή η κατάσταση; Η συμπεριφορά της γυναίκας άλλαξε και δεν γνωρίζουμε πως να την αντιμετωπίσουμε. Έγινε επιθετική. Η αντίληψη ότι ο άνδρας κατέχει κυριαρχική θέση στη σημερινή κοινωνία, δεν ανταποκρίνεται προς τα πράγματα. Χαρακτηρίζοντας τους άνδρες ως εχθρούς, η γυναίκα δεν έχει να κερδίση τίποτε. Σήμερα φθάσαμε σε μια κατάσταση ανταγωνισμού, όχι βιολογικού, αλλά άνθρωπο – κοινωνικό – πολιτικού. Από τη μια είναι οι άνδρες και από την άλλη οι γυναίκες; Ήθελαν την επανάσταση, για να επιτύχουν τι; Οι κοινωνικές εξελίξεις θα ανέβαζαν τη γυναίκα στη θέση της. Δεν υπήρχε λόγος κοινωνικών αναστατώσεων.
Οι γυναίκες στην κορυφή
»Είναι γεγονός ότι η γυναίκα, μέσα σε λίγα χρόνια πέτυχε εκπληκτικά επιτεύγματα. Αναφέρουμε μερικά αρχίζοντας από το τελευταίο:
»Μια γυναίκα ανέβηκε στην κορυφή του Έβερεστ. Μια γυναίκα, η Μάργκαρετ Θάτσερ, έγινε αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος στην Αγγλία. Στο Τόγκο, μια γυναίκα με τέσσερα παιδιά Έγινε πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου στη χώρα της, στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Αϊλήν Ντούερκ, έγινε ναύαρχος, στην Πολωνία η Χαλίνα Σκιμπνίεφσκα έγινε αντιπρόεδρος της Βουλής. Είναι γνωστό, επίσης ότι η Ιντίρα Γκάντι παραμένει ακόμη πρωθυπουργός στην Ινδία και γενικώς υπάρχουν στις διάφορες κυβερνήσεις 32 γυναίκες που έχουν αξίωμα υπουργού».
Αν και στο δημοσίευμα παρουσιάζεται η εικόνα ενός “ανδρικού κινήματος” που φέρεται να συγκροτείται το 1975 στη Γαλλία ως απάντηση στον φεμινισμό, δεν υπάρχει σχετική τεκμηρίωση στη διεθνή ιστοριογραφία ή βιβλιογραφία για την ύπαρξη ενός τέτοιου κινήματος με πολιτική υπόσταση ή διάρκεια.
Πιθανότατα πρόκειται για μια επικοινωνιακή υπερβολή ή δημοσιογραφική αναπαράσταση του κλίματος της εποχής, όπου πράγματι καταγράφονται οι πρώτες αντιδράσεις ανδρών απέναντι στην εντεινόμενη φεμινιστική διεκδίκηση.
Το δημοσίευμα αποτυπώνει περισσότερο τον φόβο για την «ανατροπή» της παραδοσιακής κοινωνικής ιεραρχίας μεταξύ των φύλων, την παρωδία ή την υπεραπλούστευση του φεμινιστικού λόγου από συντηρητικούς κύκλους ή ακόμα και την εμφάνιση συλλογικών ανδρικών αντιδράσεων που όμως δεν συγκροτήθηκαν ποτέ σε σοβαρό πολιτικό ρεύμα.
