«Πρέπει το Ηνωμένο Βασίλειο να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης ή να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση;». Σε αυτό το ερώτημα θα κληθούν να απαντήσουν οι Βρετανοί στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου που θα καθορίσει το μέλλον της χώρας τους αλλά και της ΕΕ. Αν η απάντηση είναι αρνητική, ολόκληρη η Γηραιά Ηπειρος –ήδη κλυδωνιζόμενη από την αδυναμία διαχείρισης της χρηματοπιστωτικής, κοινωνικής και προσφυγικής κρίσης –θα εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά. Είναι ορατός ο κίνδυνος να τιναχτεί στον αέρα ό,τι έχει απομείνει όρθιο από την πολύπαθη «Ευρώπη της αλληλεγγύης» και να μεταλλαχθεί η ΕΕ σε μια κοινότητα δύο ταχυτήτων, ανάλγητων πλουσίων και εξανδραποδισμένων φτωχών.
Στο Λονδίνο οι δημοσκοπήσεις δεν κατέγραψαν κάποια σημαντική αλλαγή στα ποσοστά του «Μέσα» και του «Εξω» αυτή την εβδομάδα, αφότου ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον έκλεισε τη συμφωνία για τις αλλαγές στη σχέση Βρετανίας – ΕΕ και ανακοίνωσε την ημερομηνία του δημοψηφίσματος. Τους τελευταίους έξι μήνες οι δύο πλευρές είναι πολύ κοντά, με ελαφρύ προβάδισμα του «Μέσα».
Εμφύλιος στους Συντηρητικούς


Ο Κάμερον προσπαθεί να «πουλήσει» στους Βρετανούς τη συμφωνία που υπέγραψε προ δέκα ημερών με την ΕΕ προκειμένου να κρατήσει τη χώρα εντός ΕΕ. Αλλά οι μισοί βουλευτές του Συντηρητικού κόμματός του και μερικοί υπουργοί είναι υπέρ της εξόδου από την ΕΕ, όπως είναι και το ξενοφοβικό Ukip. Ο επίσης Συντηρητικός δήμαρχος του Λονδίνου Μπόρις Τζόνσον τάχθηκε υπέρ της εξόδου, κάτι που πλήττει την εκστρατεία του Κάμερον υπέρ του «Μέσα». Παραδόξως όμως ο αγώνας του βρετανού πρωθυπουργού να κρατήσει τη Βρετανία εντός ΕΕ ευνοείται από τη στάση του αντίπαλου Εργατικού Κόμματος που, παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς του αρχηγού του Τζέρεμι Κόρμπιν, τάχθηκε υπέρ του «Μέσα». Υπέρ του «Μέσα» τάχθηκαν επίσης οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, οι Πράσινοι και το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας.
Τα κυριότερα επιχειρήματα όσων είναι υπέρ του Brexit είναι ότι η ΕΕ αποτελεί τροχοπέδη για τη Βρετανία επειδή επιβάλλει υπερβολικά πολλούς κανόνες στις επιχειρήσεις και κοστίζει πολλά χρήματα στους ψηφοφόρους χωρίς να τους ανταποδίδει αρκετά. Υποστηρίζουν ότι μετά το Brexit η Βρετανία θα ξαναπάρει τον έλεγχο των συνόρων της και θα περιορίσει τον αριθμό των μεταναστών από την ΕΕ (που αποτελούν τους μισούς από το σύνολο των μεταναστών). Τέλος, επισείουν τον «μπαμπούλα» της πολιτικής ένωσης και ομοσπονδοποίησης της ΕΕ.
Οσοι είναι υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ υποστηρίζουν ότι η συμμετοχή στην Ενωση ενισχύει τις πωλήσεις βρετανικών προϊόντων στην Ευρώπη και ότι οι μετανάστες τροφοδοτούν την ανάπτυξη. Πιστεύουν επίσης ότι μια έξοδος από την ΕΕ θα έπληττε το κύρος της Βρετανίας παγκοσμίως, όπως και την ασφάλεια της χώρας. Το κυριότερο επιχείρημά τους όμως είναι ότι το «φιλικό διαζύγιο» ανάμεσα στη Βρετανία και στην ΕΕ αποτελεί ουτοπία: τα υπόλοιπα κράτη-μέλη δεν θα αφήσουν ποτέ τη Βρετανία να κρατήσει όλα τα οφέλη της κοινής αγοράς αποτινάσσοντας τον έλεγχο από τις Βρυξέλλες.
Πρότυπο η Νορβηγία και η Ελβετία


Οι υπέρ του Brexit υποστηρίζουν ότι η Βρετανία θα μπορούσε να αποκτήσει μια σχέση με την ΕΕ όπως εκείνη που έχουν η Νορβηγία ή η Ελβετία. Η πραγματικότητα όμως δεν είναι τόσο ρόδινη όσο την παρουσιάζουν. Για να έχουν προνομιακές εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ οι δύο πάμπλουτες χώρες ακολουθούν πολλούς ευρωπαϊκούς κανονισμούς, στην κατάρτιση των οποίων όμως δεν έχουν καμία επιρροή ως μη μέλη της ΕΕ. Επίσης είναι αναγκασμένες να δέχονται μετανάστες από την ΕΕ και να συμβάλλουν στον κοινοτικό προϋπολογισμό –ακριβώς αυτά που επιθυμούν να γλιτώσουν όσοι επιδιώκουν το Brexit.

«Θεωρώ ότι η λιγότερο περίπλοκη σχέση και με τις λιγότερες συνέπειες θα ήταν η Βρετανία να παραμείνει μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, αλλά φυσικά σε αυτό θα πρέπει να συμφωνήσουν και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ αλλά και η Ισλανδία και η Νορβηγία και για αυτό πρόκειται για μια πολιτικά δύσκολη απόφαση» λέει στο «Βήμα» ο Ρίτσαρντ Γουίτμαν, καθηγητής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων και διευθυντής του Global Europe Centre στο Πανεπιστήμιο του Κεντ.

«Αν η Βρετανία απομακρυνθεί από αυτό το καθεστώς, όλες οι υπόλοιπες εναλλακτικές θα είναι πολύ πιο περίπλοκες στις διαπραγματεύσεις, γιατί θα πρέπει διαφορετικοί τομείς να τεθούν υπό διαπραγμάτευση, όπως τα αγαθά, οι υπηρεσίες κ.ο.κ. Το να επιτευχθεί μια σχέση στα πρότυπα της Ελβετίας θα ήταν μεγάλη έκπληξη. Αν η Βρετανία δεν επιτύχει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ, θα μπορούσε να εφαρμόσει τους κανονισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO), αλλά οι συνέπειες στο εμπόριο με τους υψηλούς δασμούς θα ήταν μεγάλες και οι περισσότεροι οικονομολόγοι λένε ότι θα ήταν επιζήμιο για τη βρετανική οικονομία» προσθέτει.
Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο καθηγητής Ρίτσαρντ Ρόουζ, διευθυντής του Κέντρου για τη Μελέτη της Δημόσιας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Στραθκλάιντ στη Γλασκώβη. Η Βρετανία δεν θα είναι σε θέση να διαπραγματευθεί ένα φιλικό διαζύγιο με την ΕΕ, λέει μιλώντας στο «Βήμα». «Η βρετανική κυβέρνηση θα έχει χάσει την καλή θέληση» των Βρυξελλών. Η πλήρης αποχώρηση θα επέβαλλε δασμούς στα βρετανικά προϊόντα που πωλούνται στην Ευρώπη ενώ θα έπρεπε να πληρούν τα ευρωπαϊκά κριτήρια, γεγονός που θα έπληττε την ανταγωνιστικότητά τους. Το χειρότερο σενάριο θα ήταν ένας εμπορικός πόλεμος Βρετανίας – ΕΕ που θα γονάτιζε τους εξαγωγικούς τομείς της Βρετανίας. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που το Σίτι του Λονδίνου τάσσεται υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, ενώ και η παραμικρή νύξη του Brexit πλήττει την ισοτιμία της στερλίνας.
ΣΕΝΑΡΙΑ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗΣ
Αν οι Βρετανοί ανοίξουν την πόρτα και φύγουν…

Οικονομία

Μικρότερο AEΠ, πλήγμα στις εξαγωγές
Σε περίπτωση που η Βρετανία δεν καταφέρει να επιδιώξει μια ατζέντα ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ, το ΑΕΠ της αναμένεται να μειωθεί ως και κατά 2,2% σε σχέση με όσο θα ήταν εντός της ΕΕ. Το επιχείρημα του στρατοπέδου του «Εξω», ότι η Βρετανία χρειάζεται λιγότερο την Ευρώπη από όσο τη χρειάζεται η Ευρώπη, είναι σαθρό: η ΕΕ απορροφά σχεδόν τις μισές από τις εξαγωγές της Βρετανίας, ενώ η Βρετανία λιγότερο από το 10% των εξαγωγών της ΕΕ.
Σχέσεις με ΕΕ

Θα ξεσπάσει πόλεμος με τις Βρυξέλλες


Οι Βρυξέλλες θα είναι ιδιαιτέρως σκληρές και δεν θα χαριστούν καθόλου σε μια Βρετανία που θα αποχωρήσει από τους «28» για να αποθαρρύνουν τυχόν μιμητές της. Αντιμέτωπη με σοβαρές κρίσεις, όπως το Προσφυγικό και η αστάθεια της ευρωζώνης, η ΕΕ το τελευταίο που επιθυμεί είναι να «φορτωθεί» και το πρόβλημα της πρώτης αποχώρησης κράτους-μέλους της, κάτι που θα μπορούσε να πυροδοτήσει και άλλες οικειοθελείς αποχωρήσεις δυσαρεστημένων κρατών.
Αποσχίσεις

Διαμελισμός του Ηνωμένου Βασιλείου


Το Brexit θα μπορούσε να ανακινήσει τις αξιώσεις της Σκωτίας για ανεξαρτησία, ειδικά αν οι Σκωτσέζοι ψηφίσουν υπέρ της παραμονής και η υπόλοιπη χώρα υπέρ της αποχώρησης. Επίσης θα έχει τεράστια σημασία και για τη Βόρεια Ιρλανδία, καθώς η πολιτική διαδικασία εκεί είναι πολύ στενά συνδεδεμένη με τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ που βοήθησαν να σφυρηλατηθεί η ειρηνευτική συμφωνία.
Εξωτερική πολιτική

Θα πληγεί η προνομιακή σχέση με τις ΗΠΑ

Ειδικοί εκτιμούν ότι σε περίπτωση Brexit η επιρροή της Βρετανίας στο εσωτερικό της ΕΕ θα περιοριστεί σημαντικά. Αυτό μπορεί να την καταστήσει λιγότερο «χρήσιμη» στις Ηνωμένες Πολιτείες, που συχνά τη χρησιμοποιούν προκειμένου να προωθήσουν τις θέσεις τους στην Ευρώπη. Σε αυτή την περίπτωση η προνομιακή ειδική σχέση με τις ΗΠΑ θα αποδυναμωθεί.
Τρομοκρατία

Πιο ευάλωτη στην τρομοκρατία

Ο επικεφαλής της Europol Ρομπ Γουέινραϊτ προειδοποίησε ότι η Βρετανία θα είναι πιο ευάλωτη σε τρομοκρατικές επιθέσεις και η αντιτρομοκρατική της πολιτική θα είναι λιγότερο αποτελεσματική σε περίπτωση αποχώρησης από την ΕΕ. «Η καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας στη Βρετανία θα είναι πιο δαπανηρή και λιγότερο αποτελεσματική» δήλωσε.
Περιβάλλον

Ανεξέλεγκτη μόλυνση του περιβάλλοντος


Ειδικοί προειδοποιούν ότι σε περίπτωση που η Βρετανία εγκαταλείψει την ΕΕ, το περιβάλλον και η ποιότητα ζωής στη χώρα κινδυνεύουν με σοβαρή υποβάθμιση, αφού δεν θα ακολουθεί πια τη συντονισμένη δράση και τις πολιτικές της Ενωσης για την προώθηση ενός βιώσιμου περιβαλλοντικού πλαισίου. Είναι γνωστό ότι πολλοί θιασώτες του «Εξω» τάσσονται κατά των ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών κανονισμών και στόχων, ενώ αμφισβητούν και τα ανθρωπογενή αίτια της υπερθέρμανσης του πλανήτη.


Τιμ Ολιβερ, συνεργάτης της London School of Economics
«Τέσσερις προκλήσεις περιμένουν την Ευρωπαϊκή Ενωση στην επόμενη στροφή»
«Σε περίπτωση Brexit, η ΕΕ θα πρέπει να βρει τρόπο να επιτύχει μια συμφωνία για τη σχέση της με τη Βρετανία, χωρίς να φανεί αδύναμη στα υπόλοιπα 27 κράτη-μέλη» λέει στο «Βήμα» ο Τιμ Ολιβερ, συνεργάτης του ερευνητικού κέντρου LSE IDEAS της London School of Economics και ειδικός στις σχέσεις Βρετανίας – Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ποιες θα ήταν οι συνέπειες ενός Brexit για την Ευρωπαϊκή Ενωση;
«Η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει τέσσερις βασικές προκλήσεις από την πιθανότητα εξόδου της Βρετανίας:

Πρώτον, θα πρέπει να διαπραγματευθεί μια έξοδο από τους κόλπους της για πρώτη φορά και παράλληλα μια νέου είδους σχέση με τη Βρετανία. Το Brexit θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη συνολική ιδέα μιας Ενωσης ικανής να φιλοξενήσει διαφορές στο εσωτερικό της. Επομένως θα πρέπει να βρει μια ισορροπία μεταξύ της ανάγκης επίτευξης συμφωνίας με τη Βρετανία και της ανάγκης να δείξει ότι δεν επιτρέπει σε μια χώρα που αποχωρεί να την κάνει ό,τι θέλει.

Δεύτερον, θα κληθεί να διαπραγματευθεί τις αλλαγές που θα επιφέρει η αποχώρηση της Βρετανίας στο εσωτερικό της. Αυτό που θα επηρεαστεί κυρίως θα είναι η ισορροπία δυνάμεων στην ΕΕ. Θα καταστήσει το Brexit την Ενωση περισσότερο εσωστρεφή; Θα την κάνει να επικεντρωθεί στα ανατολικά και κεντροευρωπαϊκά ζητήματα; Θα ενισχυθεί η θέση της Γερμανίας; Ολα αυτά είναι πιθανά.
Τρίτον, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι γεωπολιτικές επιπτώσεις ενός Brexit σε χώρες όπως η Νορβηγία ή η Ελβετία. Μια συμφωνία εξόδου για τη Βρετανία θα μπορούσε να μεταβάλει την Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών ή τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο. Η Τουρκία θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, όπως και η Ουκρανία.
Τέταρτον, η ΕΕ θα πρέπει να βρει τρόπο να απαντήσει στον παγκόσμιο προβληματισμό για το τι σημαίνει το Brexit για την ενότητα της Ενωσης, αλλά και στο πόσο ευάλωτη αυτή είναι στις διαφωνίες. Το εάν το Brexit θα ενισχύσει ή θα αποδυναμώσει την ΕΕ θα εξαρτηθεί από το πώς αυτή θα αντιδράσει στις υπόλοιπες κρίσεις που αντιμετωπίζει και όχι μόνο από το πώς θα διαχειριστεί το Brexit».
Και για τη Βρετανία;
«Το τι θα συμβεί στη Βρετανία εξαρτάται από το ποια εκστρατεία υπέρ του “Εξω” θα νικήσει. Αν επικρατήσουν οι οπαδοί του προστατευτισμού, οι εθνικιστές και οι ξενοφοβικοί, τότε το ανοιχτό οικονομικό μοντέλο της Βρετανίας θα αντιμετωπίσει μια τεράστια πρόκληση. Την ίδια στιγμή υπάρχουν οι ευρωσκεπτικιστές, που θα ήθελαν να δουν τη Βρετανία να ανοίγεται εντελώς στον κόσμο, απεμπολώντας όλα τα εμπόδια στις εμπορικές σχέσεις. Στην πραγματικότητα καμία πλευρά δεν θα είναι εντελώς ευχαριστημένη.
Η Βρετανία είναι ήδη μία από τις πιο ανοιχτές και απορρυθμισμένες οικονομίες στον κόσμο. Η ιδέα ότι θα υπάρξει κάποιο οικονομικό όφελος από μια ρυθμιστική λαίλαπα αμφισβητείται εντόνως. Εκείνοι που θα προσπαθήσουν να αποκόψουν τη Βρετανία από τον κόσμο δεν θα το καταφέρουν. Ο τρόπος που η Ευρώπη θα αντιδράσει στο Brexit θα παίξει σημαντικό ρόλο. Ωστόσο η Βρετανία δεν μπορεί απλώς να απαιτήσει μια προνομιακή ειδική σχέση με την ΕΕ ή με οποιονδήποτε άλλον –δεν μπορεί να απαιτήσει μια προνομιακή πρόσβαση στην ενιαία αγορά της ΕΕ, ελεύθερο εμπόριο και παράλληλα να αγνοεί τις αξιώσεις της Ενωσης για ελεύθερη διακίνηση ατόμων. Η ΕΕ με τα 27 κράτη-μέλη της και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να συμφωνήσουν, και αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα που δεν θα πρέπει να ξεχνούν οι ευρωσκεπτικιστές».
Πόσο θα επηρεάσει το Brexit τη βρετανική επιρροή παγκοσμίως;
«Ο κυριότερος γεωπολιτικός προβληματισμός για τη Βρετανία πάντα ήταν και θα είναι η πολιτική, η ασφάλεια και η οικονομία της Ευρώπης. Ακόμη και η πλευρά υπέρ της αποχώρησης από την ΕΕ γνωρίζει ότι η χώρα δεν θα μπορεί να αποσυρθεί από οποιαδήποτε συνεργασία με την υπόλοιπη Ευρώπη σε αυτά τα ζητήματα, ούτε από τους οργανισμούς που ενώνουν τις δύο πλευρές του Βόρειου Ατλαντικού, που είναι επίσης πολύ σημαντικοί για τη διαχείρισή τους.
Αναφορικά με τις ΗΠΑ, η διατλαντική σχέση αφορά περισσότερα από την “ειδική σχέση” τους με τη Βρετανία, καθώς διατηρούν μια συλλογική ειδική σχέση με όλη τη Ευρώπη και συνεχίζουν να υποστηρίζουν την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Το Brexit θα περιπλέξει τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την ΕΕ. Η Βρετανία θα συνεχίσει να είναι μια αξιολογήσιμη δύναμη –και σύμφωνα με τις υπάρχουσες προβλέψεις ο πληθυσμός της θα ξεπεράσει εκείνον της Γερμανίας ως το 2050. Αλλά η χώρα βασίστηκε στις σχέσεις της με την ΕΕ και τις ΗΠΑ για να ενισχύσει τον παγκόσμιο ρόλο της. Η απομάκρυνση από αυτό το καθεστώς θα είναι δύσκολη».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ