«Σου ανήκω». «Σε σκέφτομαι». «Ερχομαι κοντά σου με τον νου μου κάθε μέρα». «Σε νιώθω παντού». Και αυτά τα έγραφε σε μια παντρεμένη γυναίκα ο Αρχιεπίσκοπος Κρακοβίας, μετέπειτα Πάπας Ιωάννης – Παύλος Β’, νυν και αεί Αγιος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Μόλις 30 λεπτά κράτησε το ντοκιμαντέρ του BBC για τις «μυστικές επιστολές» του Πάπα προς την πολωνέζα φιλόσοφο Αννα-Τερέζα Τιμινιέτσκα. Αλλά ήταν αρκετά για να γεμίσει ο κόσμος πρωτοσέλιδα, με πολλά ερωτηματικά: «Ερωτευμένος Πάπας;», «Ο κρυφός πειρασμός του Ποντίφικα;», «Ιωάννης – Παύλος Β’: Ρομαντικές σχέσεις με παντρεμένη;», «Είχε ερωμένη ο Πάπας;».
Οι βρετανοί δημοσιογράφοι τόνισαν ότι στις 350 επιστολές δεν βρήκαν το παραμικρό που να αποδεικνύει ότι ο Πάπας παρέβη τον όρκο της αγαμίας του. Αλλά μιλάμε οπωσδήποτε για έναν πολύ στενό, βαθύ, θερμό και δυνατό συναισθηματικό δεσμό που κράτησε 32 χρόνια και συνεχίστηκε αφότου ο Κάρολ Βοϊτίλα εξελέγη Πάπας, το 1978. Είχαν οι δυο τους αυτό που οι Γάλλοι λένε «amitié amoureuse» (ερωτική φιλία) και εμείς «πλατωνικό έρωτα»; Ναι. «Αν ήμουν ο άνδρας της και τις διάβαζα, θα ανησυχούσα. Αν αυτές δεν είναι ερωτικές επιστολές, τότε μιλάμε για θαύμα!» είπε σχολιαστής στο BBC.
Η φιλία του καρδιναλίου Βοϊτίλα με την Αννα άρχισε το 1973, όταν συνεργάστηκαν για τη μετάφραση φιλοσοφικού βιβλίου του στα αγγλικά. Εκείνος ήταν 53 ετών και εκείνη 50, παντρεμένη στις ΗΠΑ με καθηγητή του Χάρβαρντ και μητέρα τριών παιδιών. Στα αμέσως επόμενα χρόνια οι επιστολές έγιναν πολύ προσωπικές και πιστεύεται ότι η Αννα του εξομολογήθηκε τον έρωτά της το 1975. Εκείνος της λέει ότι «υπάρχουν πράγματα για τα οποία έχω πολύ μεγάλη δυσκολία να σου γράψω». Το πιο ρομαντικό απόσπασμα είναι από το 1976: «Ηδη από πέρυσι αναζητούσα την απάντηση σε αυτές τις λέξεις: Σου ανήκω»… Μετά ο καρδινάλιος αλλάζει απότομα θέμα και αναφέρεται σε κάτι φιλοσοφικό.
Πρόσεχε πολύ όσα έγραφε, και για πολιτικούς λόγους. Στην κομμουνιστική Πολωνία οποιοσδήποτε υπαινιγμός για σχέση μεταξύ ενός ρωμαιοκαθολικού αρχιεπισκόπου και μιας παντρεμένης γυναίκας στην Αμερική θα είχε αξιοποιηθεί από τη μυστική αστυνομία. Επειδή τον παρακολουθούσαν, τις επιστολές τις παρέδιδαν κρυφά καλόγριες. Το καθεστώς ήταν ριζικά αντίθετο στον καθολικισμό –και αργότερα, ως Πάπας, ο Βοϊτίλα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατάρρευση του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη.
Φαίνεται ότι πάλεψε πολύ για να βρει τη σημασία των συναισθημάτων που έτρεφε για την Αννα, με χριστιανικό νόημα. Της χάρισε ένα φυλαχτό με την Παρθένο λέγοντας ότι «μου επιτρέπει να σε δέχομαι και να σε νιώθω παντού, είτε είσαι κοντά είτε πολύ μακριά». Την αποκαλεί «δώρο του Θεού» και της λέει: «Αν δεν είχα αυτή την πίστη, κάποια ηθική βεβαιότητα της Χάριτος, και της υπακοής μου σε Αυτήν, δεν θα τολμούσα να φέρομαι έτσι». Πολύ αργότερα, το 2002, ο Πάπας της γράφει για το τελευταίο ταξίδι του στην Πολωνία: «Είναι η πατρίδα μας, τόσα μέρη όπου συναντηθήκαμε, όπου συζητήσαμε, όπου νιώσαμε την ομορφιά της παρουσίας του Θεού».
Υπάρχουν και πολλές φωτογραφίες που τους δείχνουν μαζί σε διακοπές για σκι στο βουνό, σε κατασκήνωση στις όχθες μιας λίμνης ή να την αγγίζει τρυφερά στο μάγουλο. Αν τις έβλεπε κανείς χωρίς να ξέρει ποιος είναι εκείνος, εύκολα θα πίστευε ότι πρόκειται για ένα ευτυχισμένο, παντρεμένο ζευγάρι μεσήλικων Πολωνών.
Τόσο στενή ήταν η φιλία τους που η Αννα τον επισκέφθηκε στο Βατικανό την παραμονή του θανάτου του, τον Απρίλιο του 2005. Η Αγία Εδρα τον ανακήρυξε Αγιο σε χρόνο-ρεκόρ το 2014, τη χρονιά που πέθανε η Τιμινιέτσκα σε ηλικία 91 ετών. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι τι έχει απογίνει η άλλη μισή αλληλογραφία, τα δεκάδες γράμματα που έστειλε εκείνη στον Πάπα. Το BBC υποψιάζεται ότι μπορεί να έχουν πιο αποκαλυπτικό περιεχόμενο, αλλά ίσως είναι ένα μυστικό που η Αννα το πήρε μαζί της στον τάφο.


Δυο ειδικοί μιλούν στο «Βήμα»
«Αν αμάρτησαν, υπάρχουν το Ελεος και η Συγχώρηση του Ευαγγελίου»
«Οι επιστολές δείχνουν μια μακροχρόνια, πολύ στενή προσωπική φιλία αμοιβαίας συναισθηματικής στήριξης, η οποία όμως δεν έθεσε σε κίνδυνο τον όρκο της αγαμίας του Πάπα» λέει στο «Βήμα» ο αιδ. Τζέιμς Μπρέτσκε, καθηγητής Ηθικής Θεολογίας στο Boston College, στις ΗΠΑ. «Τα ΜΜΕ θα ήθελαν να βρουν κάτι ανάρμοστο, ένα σκάνδαλο, στα γράμματα, αλλά υποψιάζομαι ότι αυτή η αναζήτηση θα αποβεί άκαρπη. Ακόμη και αν, για να χρησιμοποιήσω κάτι εντελώς υποθετικό, αποκαλυφθεί κάποια αποτυχία του Πάπα στο επίπεδο αυτό, ακριβώς εκεί είναι που βρίσκει νόημα το μήνυμα του Ελέους και της Συγχώρησης του Ευαγγελίου» τονίζει ο Μπρέτσκε.

«Αν ο Τύπος τις απέδωσε με ακρίβεια, οι επιστολές δείχνουν μια αγνή αλλά εκπληκτικά έντονη σχέση» μας λέει ο αιδ. Τζέιμς Γουάις, επίσης καθηγητής Θεολογίας στο Boston College. «Ο Ιωάννης Παύλος χρησιμοποίησε υπερβολικά φορτισμένη συναισθηματική και θρησκευτική γλώσσα, φτάνοντας ως το σημείο να γράψει ότι η φιλία με την Tιμινιέτσκα ήταν “κάλεσμα” ή “αποστολή” του –κάτι πολύ περίεργο για έναν καρδινάλιο. Σίγουρα γνώριζε ότι τα γράμματά τους θα μπορούσαν να τα διαβάσουν και άλλοι. Αλλά δεν σταμάτησε να της γράφει. Και τα όσα της λέει θέτουν το ερώτημα κατά πόσον ένας τόσο δυνατός συναισθηματικός δεσμός του με μια γυναίκα θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί σε κάτι άλλο» καταλήγει ο συνομιλητής μας.

Χρήμα και σεξ

Η Αννα έβγαλε (πολλά) λεφτά
Η Αννα Τιμινιέτσκα προσπάθησε να διαθέσει, με το αζημίωτο, τις επιστολές του Πάπα αμέσως μετά τον θάνατό του. Τελικά τις αγόρασε το 2008 η Εθνική Βιβλιοθήκη της Πολωνίας έναντι ενός υψηλού ποσού «με έξι μηδενικά», όπως εγράφη χωρίς να διαψευστεί. Αλλά τις κράτησε μακριά από την κοινή θέα και οι πρώτοι που τις είδαν ήταν οι δημοσιογράφοι του BBC. Η Βιβλιοθήκη δεν έχει αποκαλύψει αν διαθέτει και τα γράμματα που έστειλε η Αννα. Αξιωματούχοι του Βατικανού μίλησαν για «πολύ καπνό χωρίς φωτιά». Η ίδια διέψευδε ως το τέλος της ζωής της ότι είχε ρομαντική σχέση με τον Πάπα.

Αγαμία από τον 11ο μ.Χ. αιώνα
Το σεξ είναι αμαρτία για τον καθολικό κλήρο από τον 11ο αιώνα, όταν το Βατικανό επέβαλε την υποχρεωτική αγαμία σε όλους τους ιερείς. Είναι μια αρχή που δεν βασίζεται στο δόγμα. Ο Ιησούς μίλησε για την αγαμία ως εθελοντική επιλογή και ειδικό χάρισμα μόνο για μερικούς (Ματθαίος 19:11, 12). Στην εποχή της Καινής Διαθήκης διάκονοι και επίσκοποι ήταν παντρεμένοι, όπως και ο Απόστολος Πέτρος. Ο προτεστάντης Λούθηρος αποδέχθηκε τον γάμο των κληρικών ως «θεραπευτήριο του γενετήσιου ενστίκτου». Στην Ορθοδοξία υποχρεωτική αγαμία ισχύει μόνο από τον βαθμό του επισκόπου.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ