Καθώς ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την κλιμάκωση των ρωσικών αντιδράσεων στις εξελίξεις στην Ουκρανία, καθίσταται καθημερινά όλο και περισσότερο εμφανής η ανάγκη για αντικειμενική ενημέρωση. Ωστόσο εξ ορισμού είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει ψύχραιμη πληροφόρηση όταν τα πράγματα «χοντραίνουν» και από διαδηλώσεις στο κέντρο μιας πόλης βρισκόμαστε ξαφνικά στα πρόθυρα στρατιωτικής επέμβασης και πιθανής διχοτόμησης. Οπως λέει και το παλιό κλισέ, σε κάθε διαμάχη το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια.
Δύο δημοσιογράφοι από την περιοχή αυτή επισκέφθηκαν την Παρασκευή την Αθήνα. Ο κ. Τιμ Σαφίρ, εκπρόσωπος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων(RUJ),και ο κ. Ολέξι Μπόικο, εκπρόσωποςτης Ουκρανικής Δημοσιογραφικής Ενωσης (NUJU), θα έπαιρναν μέρος στη διημερίδα της ΕΣΗΕΑ «Ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης και των δημοσιογράφων στην έξαρση του νεοναζισμού, του φασισμού και του ρατσισμού στην Ελλάδα και σε διεθνές επίπεδο».«Το Βήμα της Κυριακής» τούς συνάντησε και συνομίλησε μαζί τους για την ελευθερία του Τύπου στη χώρα τους, τον πόλεμο της προπαγάνδας και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν στην εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Τιμ Σαφίρ
Με ανησυχεί η αύξηση της ρητορικής του μίσους
Η κατάσταση στη Ρωσία, όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, απέχει μακράν του να θεωρείται ιδανική, παραδέχεται ο κ. Σαφίρ. Τονίζει όμως ότι δεν είναι τόσο τραγική όσο την παρουσιάζουν τα δυτικά μέσα ενημέρωσης: «Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν ασφυκτικές κυβερνητικές πιέσεις, αλλά δεν έχουμε και απόλυτη ελευθερία».
Οι τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία, όπως ήταν αναμενόμενο, έφεραν νέες απόπειρες εκ μέρους της κυβέρνησης να ασκήσει πιο αποτελεσματικό έλεγχο σε όσα δημοσιεύονται, επισημαίνει. «Για παράδειγμα, θα αναφέρω την πρόσφατη απόλυση της διευθύντριας της ενημερωτικής ιστοσελίδας Lenta.ru Γκαλίνα Τιμτσένκο, επειδή δημοσίευσε μια συνέντευξη του Αντρίι Ταρασένκο, ηγετικού στελέχους της ριζοσπαστικής ακροδεξιάς οργάνωσης Δεξιός Τομέας. Ηταν μια αδιαμφισβήτητη κυβερνητική παρέμβαση. Ομως κάθε αρνητική εξέλιξη έχει και μια θετική παράμετρο, και στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν θετικό σημάδι η αντίδραση –πραγματικά έντονη και καθολική –που ξεσήκωσε η απόλυση της Τιμτσένκο, όχι μόνο μεταξύ των δημοσιογράφων της ιστοσελίδας αλλά και στο σύνολο της δημοσιογραφικής κοινότητας».
Στην ερώτηση κατά πόσο η ενημέρωση για την Ουκρανία αναπαράγει προπαγανδιστικά επιχειρήματα, ο κ. Σαφίρ σημειώνει: «Αυτό που μας ανησυχεί περισσότερο στις εξελίξεις στην Ουκρανία είναι η μεγάλη αύξηση δημοσιευμάτων που ουσιαστικά αποτελούν προπαγάνδα και πολώνουν το κλίμα ακόμα περισσότερο. Κύριος στόχος αυτών είναι να μεγαλώσουν το χάσμα ανάμεσα στις δύο πλευρές και να οξύνουν τις αντιθέσεις». Παραδέχεται ωστόσο ότι αυτό συμβαίνει και από τις δύο πλευρές.
Οσο για την αύξηση του νεοναζισμού στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, ο κ. Σαφίρ επισημαίνει ότι σε όλες τις περιπτώσεις τα μέσα ενημέρωσης παίζουν κάποιο ρόλο: «Τα ΜΜΕ είναι στην πραγματικότητα ο καθρέφτης που αντικατοπτρίζει όσα γίνονται στην κοινωνία. Για μένα, ως εκπρόσωπο των ρώσων δημοσιογράφων, έχει μεγάλη σημασία η δημιουργία ενός διεθνούς εποπτικού οργάνου το οποίο θα παρακολουθεί και θα επιβάλλει περιορισμούς στην αύξηση της ρητορικής του μίσους, που έχει αποτέλεσμα την άνοδο του φασισμού, του νεοναζισμού και του ρατσισμού σε πολλές περιοχές της Ευρώπης. Πιστεύω ότι το όργανο αυτό μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου της αύξησης του πολιτικού σκοταδισμού που εκπροσωπούν οι φασίστες και οι νεοναζί».
Για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι που καλύπτουν τις εξελίξεις στην Κριμαία ο κ. Σαφίρ εξηγεί ότι έχουν καταγραφεί ορισμένα περιστατικά επιθέσεων εναντίον τους, «αλλά σε γενικές γραμμές, δεν μπορώ να πω ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη. Μην ξεχνάτε ότι εκεί, αυτή τη στιγμή, υπάρχουν δημοσιογράφοι από τα μεγαλύτερα μέσα του πλανήτη και δεν μπορώ να πω ότι η συχνότητα των επιθέσεων είναι τέτοια που να μας κάνει να ανησυχούμε».
Σχετικά με την πρόσφατη εκστρατεία της Μόσχας εναντίον των γκέι, επισημαίνει ότι η ρωσική κυβέρνηση το παρουσιάζει ως απαγόρευση της γκέι προπαγάνδας. «Εμείς ως δημοσιογράφοι όμως είμαστε κάθετοι ενάντια σε κάθε απόπειρα περιορισμού της ελευθερίας του λόγου και πιστεύουμε ότι αυτή η κυβερνητική γραμμή είναι μια ξεκάθαρη απόπειρα περιορισμού αυτής της ελευθερίας» καταλήγει.

Ολέξι Μπόικο

Το πρώτο βήμα για την ελεύθερη Ουκρανία
«Μέχρι πρότινος υπήρχε μια σχετική ελευθερία του Τύπου στην Ουκρανία, αλλά τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης ήταν κρατικά» λέει ο κ. Μπόικο αναφερόμενος στην κατάσταση που επικρατεί στα ΜΜΕ της πατρίδας του και εξηγεί: «Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν αρκετά ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης και γενικότερα έχουμε πιο μαχητικούς δημοσιογράφους». Σημειώνει ότι μετά την αποχώρηση του Γιανουκόβιτς από την εξουσία «τόσο τα κρατικά όσο και τα ιδιωτικά μέσα άρχισαν να παρέχουν μια πιο ελεύθερη και πιο αντικειμενική πληροφόρηση. Αρα μπορούμε να πούμε ότι αυτή τη στιγμή έχουμε μεγαλύτερη ελευθερία στον Τύπο, αν και όλα είναι ρευστά».
Στην επισήμανση ότι υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση πως στην ουκρανική «άνοιξη» έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ακροδεξιά και ναζιστικά στοιχεία σημειώνει ότι, καθώς είναι κάτοικος του κέντρου στο Κίεβο και δημοσιογράφος, είχε σφαιρική εικόνα για τις διαδηλώσεις. «Σε κάθε εξέγερση υπάρχουν πολλά διαφορετικά στοιχεία που εκδηλώνονται. Αλλά η εμμονή στη δήθεν κυριαρχία ακροδεξιών και νεοναζιστικών στοιχείων στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας είναι ένας βασικός πυλώνας της ρωσικής προπαγάνδας. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω από την προσωπική μου εμπειρία ότι η πλειονότητα των διαδηλωτών στο Κίεβο δεν είχε καμία σχέση με τους φασίστες και τους νεοναζί. Σαφώς υπήρχαν και τέτοια στοιχεία αλλά όχι στον βαθμό που ισχυρίζεται η Μόσχα. Βλέπουμε ότι σε κάθε επίσημη συνάντηση οι Ρώσοι το προβάλλουν ως βασικό επιχείρημα αλλά δεν ήταν ακριβώς έτσι τα πράγματα» λέει.
Στην ερώτηση για το ποιες θεωρεί αιτίες της τωρινής κρίσης απαντά: «Στο δυτικό μέρος της χώρας οι άνθρωποι έχουν μια ευρύτερη αντίληψη για το τι σημαίνει ελευθερία. Στις ανατολικές περιοχές έχουν μεγαλύτερη ανοχή στις παρεμβάσεις του κρατικού μηχανισμού στη ζωή τους και τους ενδιαφέρει πιο πολύ η σταθερότητα, να έχουν σταθερό μισθό και εξασφαλισμένη σύνταξη. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι που ζουν στην Κριμαία θεωρούν ότι, αν επικρατήσει η φιλοδυτική πλευρά, θα έρθουν ληστές και νεοναζί να τους σφάξουν και να αρπάξουν τις περιουσίες τους. Αντίθετα, στη Δυτική Ουκρανία υπάρχουν πολλοί που μισούν οτιδήποτε έχει να κάνει με τη Ρωσία και τον κομμουνισμό. Παρά τις όποιες διαφορές μας, όμως, όλοι μαζί έχουμε υποχρέωση να χτίσουμε ένα ανεξάρτητο έθνος. Το 1991 η Ουκρανία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της, αλλά ως πρόσφατα δεν καταλαβαίναμε και πολύ καλά τι ακριβώς σήμαινε αυτό. Οι τελευταίες εξελίξεις θεωρώ ότι είναι το πρώτο βήμα για μια πραγματικά ανεξάρτητη Ουκρανία. Γεγονός είναι ότι οι Ουκρανοί κατάλαβαν πως για την πραγματική ελευθερία και την πραγματική ανεξαρτησία πρέπει κανείς να αγωνιστεί και να πολεμήσει και πιθανόν να χάσει και τη ζωή του».
Οσο για το πώς βλέπει να εξελίσσονται τα πράγματα, σημειώνει: «H Ρωσία επιθυμεί να παραμείνει κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή. Από την άλλη, οι Ουκρανοί επιθυμούν ένα πραγματικά ανεξάρτητο έθνος. Θέλουν να βάλουν νέους κανόνες στη ζωή τους· θέλουν περισσότερη ελευθερία, θέλουν να αλλάξουν το σύστημα. Την ίδια στιγμή υπάρχουν και πολλοί που θέλουν να υπάρξουν εγγυήσεις για την ασφάλειά τους. Στο δυτικό τμήμα της χώρας πιστεύουν ότι οι Δυτικοί μπορούν να εγγυηθούν την ασφάλειά τους καλύτερα από τους Ρώσους· στο ανατολικό τμήμα πιστεύουν το αντίθετο. Είναι νωρίς ακόμη για να κάνει κανείς ασφαλείς προβλέψεις για το ποια κατεύθυνση θα πάρει το μέλλον. Το μόνο βέβαιον είναι ότι η αβεβαιότητα και η κρίση θα διαρκέσουν για πολύ».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ