Στοίχημα η πραγματική οικονομική ένωση

Με ολονυχτίες γίνονται δεκαετίες τώρα τα βήματα της Ευρώπης, με ολονυχτία αποφασίστηκε στην τελευταία σύνοδο κορυφής της 14ης Δεκεμβρίου 2012 το επόμενο βήμα προς μια «πραγματική» οικονομική ενοποίηση της Γηραιάς Ηπείρου. Αν το ξενύχτι αυτό θα φέρει τα σκοπούμενα αποτελέσματα είναι πολύ νωρίς ακόμη για να ειπωθεί. Σε περισσότερο από ένα δωδεκάμηνο –αλλά εντός του 2014 –ίσως αρχίσει να φαίνεται αν η ενιαία ευρωπαϊκή αρχή εποπτείας των τραπεζών θα έχει ουσιαστικές αρμοδιότητες και διακριτές εξουσίες ή αν θα αποτελέσει ένα ακόμη κοινοτικό όργανο περιορισμένης ευθύνης. Και θα φανεί αν η δημοσιονομική ενοποίηση –απαραίτητη προϋπόθεση για την οικονομική –θα προχωρήσει ή θα προστεθεί στον μακρύ κατάλογο των ευρωπαϊκών ευχολογίων.

Η αλήθεια είναι ότι η απόφαση της 14ης Δεκεμβρίου, όπως όλες οι συμφωνίες της ΕΕ, περιέχει αστερίσκους και βαρύνεται από υποσχέσεις για ενέργειες και δράσεις που θα απομακρύνουν τις ανησυχίες των εταίρων. Ωστόσο, θα ήταν κανείς τελείως μεμψίμοιρος αν υποτιμούσε το γεγονός ότι τις πρώτες πρωινές ώρες «έπεσαν» οι υπογραφές. Ακόμη και μια συμφωνία-πλαίσιο, που θα οριστικοποιηθεί κατόπιν διαβουλεύσεων, δεν παύει να αποτελεί επιτυχία. Επιπλέον, όπως εκτιμούν οι ειδικοί, η συγκεκριμένη συμφωνία ξεπερνά κατά πολύ τις εμβαλωματικές λύσεις που κατά κανόνα έχει υιοθετήσει και εφαρμόσει η ΕΕ από το 2010 για να διαχειριστεί την κρίση χρέους εν γένει και την κατάρρευση της Ελλάδας ειδικότερα.

Εν πάση περιπτώσει, όλα αυτά θα φανεί πώς θα λειτουργήσουν στις αρχές του 2014. Διότι οι ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν ότι τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) θα μετατραπεί σε κεντρικό κόμβο και σε στρατηγικό όργανο ενός συστήματος εποπτείας των χρηματοπιστωτικών οργανισμών των 17 κρατών-μελών της ευρωζώνης. Μιλάμε για περίπου 200 μεγάλες τράπεζες με ενεργητικό που ξεπερνά το 20% των χωρών στις οποίες εδρεύουν. Η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ ζήτησε και –ω του θαύματος! –πέτυχε να εξαιρεθούν από την κεντρική ρύθμιση οι μικρές και υπερχρεωμένες τράπεζες των κρατιδίων, οι περίφημες Landesbank. Μπροστά στον «κίνδυνο» να τις βάλει σε τάξη η ΕΚΤ, αυτές θα παραμείνουν υπό την εποπτεία των τοπικών αρχόντων ή τέλος πάντων της Bundesbank.

Από την άλλη πλευρά, ο Φρανσουά Ολάντ ζήτησε και –εδώ πρόκειται για πραγματικό θαύμα! –πέτυχε να έχει τη δυνατότητα η ΕΚΤ να παρεμβαίνει «ανά πάσα στιγμή» στην εποπτεία των εθνικών εποπτικών αρχών. Εξασφάλισε, δηλαδή, ο γάλλος πρόεδρος τη δυνατότητα στην ΕΚΤ να έχει τον τελευταίο λόγο επί των εθνικών ή τοπικών εποπτών, οι οποίοι, όπως και να το κάνουμε, είναι πιο ευάλωτη στις πιέσεις εθνικών ή τοπικών συμφερόντων. Θα αντέτεινε κανείς ότι και η ίδια η ΕΚΤ μπορεί να αποδειχθεί ευάλωτη στις πιέσεις ισχυρών ηγετών –και ο καγκελάριος της Γερμανίας είναι σαφώς ένας εξ αυτών –που υπερασπίζονται εγχώρια συμφέροντα ή και την εκλογική τους πελατεία, για να το πει κανείς πιο χυδαία. Αλλά είναι μάλλον μικροψυχία να γκρινιάζει κανείς εκ των προτέρων για κάτι που ακόμη δεν έχει συμβεί.

Εν πάση περιπτώσει, η συμφωνία για την τραπεζική εποπτεία της ευρωζώνης που υπεγράφη τον περασμένο μήνα στις Βρυξέλλες δίνει τη δυνατότητα στην Ευρώπη να ξεπεράσει μια γενεσιουργό της κρίσης χρέους αιτία: την ανίερη σχέση εξάρτησης μεταξύ κυβερνήσεων και τοπικών τραπεζών, τη σχέση που υποχρεώνει τις δεύτερες να αγοράζουν με το τσουβάλι ομόλογα που εκδίδουν οι πρώτες. Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και τη λειτουργία του μόνιμου Μηχανισμού Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ESM), του ταμείου με την προίκα του μισού τρισ. ευρώ δηλαδή, που θα βοηθά απευθείας τις προβληματικές τράπεζες με νέα κεφάλαια, αντιλαμβάνεται ότι «κάτι» πάει να αλλάξει στην ευρωζώνη προς την κατεύθυνση της οικονομικής ενοποίησης.

Απομένουν φυσικά πολλά να γίνουν. Με πρώτο, ενδεχομένως, την υιοθέτηση ενός διαρκούς κοινοτικού συστήματος αποφάσεων και ελέγχου των εθνικών προϋπολογισμών, που θα ρυθμίζει ακόμη και τη μεταφορά κεφαλαίων προς τις περισσότερο ευάλωτες οικονομίες της ευρωζώνης. Πρόκειται ουσιαστικά για τη δημοσιονομική ενοποίηση η οποία, όπως πολλοί πιστεύουν, μπορεί να προωθηθεί ουσιαστικά μετά τον Μάρτιο του 2014. Είναι κι αυτή μια από τις ενθαρρυντικές υποσχέσεις της συμφωνίας του περασμένου Δεκεμβρίου. Βούληση και κοινοτικό πνεύμα να υπάρχει, και η πραγματική οικονομική ένωση μπορεί να γίνει το μεγάλο στοίχημα της δεκαετίας που διανύουμε.