«Τα ξημερώματα της 17ης Αυγούστου ο Πατρίκ Ρικάρ έφυγε ξαφνικά από τη ζωή». Με αυτή τη λιτή ανακοίνωση η διοίκηση του γαλλικού ομίλου οινοπνευματωδών ποτών Pernod Ricard κοινοποίησε τον θάνατο του 67χρονου επιχειρηματία που συνέδεσε το όνομά του με την άνθηση της γαλλικής βιομηχανίας. Ο μεγαλύτερος γιος του ιδρυτή της ομώνυμης επιχείρησης, Πολ Ρικάρ, υπήρξε μία από τις πιο εμβληματικές πατερναλιστικές φιγούρες. Μαζί με εκείνον χάνεται σιγά-σιγά «μια γενιά που συμβόλιζε τον καπιταλισμό μιας άλλης εποχής» σημείωνε χαρακτηριστικά η γαλλική «Le Figaro». Εν μέσω βαθιάς κρίσης, η γαλλική βιομηχανία αναζητεί πλέον νέα ταυτότητα στον χάρτη της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Και η επιχείρηση που υπήρξε άλλοτε συνώνυμη του «εθνικού λικέρ» των Γάλλων καλείται τώρα να βρει νέες συνταγές για να διατηρηθεί στην κορυφή του κλάδου.
Ο γεννημένος στη Μασσαλία Πατρίκ Ρικάρ ήταν ο άνθρωπος που έδωσε στην οικογενειακή επιχείρηση του πατέρα του διεθνή εμβέλεια. Η ποτοποιία Ricard ήταν αυτή που τυποποίησε πρώτη το παστίς το 1932. Το αλκοολούχο απόσταγμα που περιέχει γλυκάνισο αντικατέστησε εκείνη την εποχή το αψέντι που είχε απαγορευθεί από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Ο Πολ Ρικάρ ήταν ο άνθρωπος που είχε την ιδέα να κάνει ακριβώς αυτό που έκαναν κατ’ οίκον και τόσοι άλλοι συμπατριώτες του στον Νότο της Γαλλίας. Μόνο που κατοχύρωσε τη δική του συνταγή, την εμφιάλωσε και έβαλε στην ετικέτα μαζί με το όνομά του την ένδειξη «το αληθινό παστίς της Μασσαλίας». Μαζί με το προϊόν προώθησε και τη δική του δοσολογία: πέντε δόσεις νερού για μία δόση παστίς.
Η εταιρεία γιγαντώθηκε τα μεταπολεμικά χρόνια, καθώς την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και λίγα χρόνια μετά τη λήξη του, υποχρεώθηκε να παράγει ποτά μη αλκοολούχα ή με χαμηλό δείκτη οινοπνεύματος (το παστίς περιέχει αλκοόλ κατά 40%). Το 1957, όταν ο Πατρίκ Ρικάρ ήταν μόλις 12 ετών, ο πατέρας του έκρινε ότι μπορούσε να αναλάβει προσωπικά την εκπαίδευσή του, αλλά και να τον προετοιμάσει για να αναλάβει ευθύνες στην επιχείρηση. Το «κλίμα» που επικρατούσε στις συσκέψεις των στελεχών της επιχείρησης έμοιαζε με το κυριακάτικο τραπέζι των παλαιών οικογενειών. Ο πατέρας μιλούσε, οι άλλοι άκουγαν σιωπηλοί. Το πατερναλιστικό πνεύμα κυριαρχούσε και στους χώρους εργασίας. Οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονταν ως «παιδιά». Το χρέος τους ήταν να είναι «φρόνιμοι» και εργατικοί, υποχρέωση του «πατέρα» τους να τους διαπαιδαγωγεί με αξίες.
Η διαδοχή στη διοίκηση δεν ήρθε ως δώρο για τον Πατρίκ. Ο ίδιος έλεγε ότι ο πατέρας του αντιπαθούσε εξίσου τα δώρα και τα χρέη. Ετσι έστειλε τον γιο του στις Ηνωμένες Πολιτείες για παρακολουθήσει σεμινάρια διοίκησης (αφού δεν είχε απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για να γραφτεί σε πανεπιστήμιο). Υποχρέωση του γιου προς τον «πατέρα-αφέντη» ήταν να στέλνει καθημερινά από μία αναφορά. Οταν επέστρεψε τοποθετήθηκε δίπλα στον τότε εμπορικό διευθυντή «για να μαθαίνει» και τα επόμενα χρόνια ανέβηκε ένα-ένα τα σκαλιά μέχρι τη θέση του διευθυντή. Το 1975 η εταιρεία Ricard συγχωνεύεται με τον μεγαλύτερο ανταγωνιστή της, την ποτοποιία Pernod. Τα ηνία του ομίλου θα αναλάβει τρία χρόνια αργότερα ο Πατρίκ Ρικάρ, κρατώντας τον απόλυτο έλεγχο για 30 χρόνια.
Οταν το 2008 παρέδωσε τη σκυτάλη στον τότε υπ’ αριθμόν 2 της εταιρείας Πιερ Πρινγκέ, η Pernod Ricard είχε πλέον εδραιωθεί στη δεύτερη θέση παγκοσμίως πίσω από τον βρετανικό όμιλο Diageo.
Για να φτάσει ως εκεί ο όμιλος ακολούθησε μια αλληλουχία εξαγορών άλλων επιχειρήσεων σε ολόκληρο τον κόσμο που επέκτειναν την παρουσία του εκτός Ευρώπης, σε Αμερική και Ασία. Στον γαλλικό όμιλο ανήκουν σήμερα μάρκες ουίσκι όπως Chivas και Jameson, η βότκα Absolut, το ρούμι Havana Club, τζιν και σαμπάνιες, καθώς και το ελληνικό ούζο ΜΙΝΙ (η ποτοποιία της Λέσβου ΕΠΟΜ εξαγοράστηκε το 1996 από τη γαλλική εταιρεία). Στα γραφεία και στις μονάδες παραγωγής 70 χωρών απασχολούνται περισσότεροι από 18.000 εργαζόμενοι συνθέτοντας μια επιχείρηση «που παραμένει πιστή τόσο στην παγκοσμιοποίηση όσο και στην αποκέντρωση», όπως έλεγε συχνά ο Πατρίκ Ρικάρ.


Στόχος οι αναδυόμενες αγορές και τα κοκτέιλ
Η εταιρεία προχώρησε σε μείωση του όγκου των εξαγωγών στον ευρωπαϊκό Νότο
«Αν σε 15 ή 20 χρόνια δεν υπάρχει κάποιος Ρικάρ στο τιμόνι τότε η Pernod Ricard δεν θα είναι στην πραγματικότητα η Pernod Ricard». Ο «χρησμός» που άφησε πίσω του ο Πατρίκ Ρικάρ δεν είναι το μόνο εμπόδιο που θα συναντήσει μπροστά του ο γενικός διευθυντής του ομίλου Πιερ Πρινγκέ. Ο πρώτος άνθρωπος που έφτασε στο ανώτερο κλιμάκιο της ιεραρχίας χωρίς όμως να ανήκει στην οικογένεια Ρικάρ (η οποία κατέχει το 14% των μετοχών) θα παραμείνει πιθανότατα στην ίδια θέση ως τη λήξη της θητείας του το 2015. Ο ίδιος θα πρέπει να επανασχεδιάσει το πλάνο ανάπτυξης μιας εταιρείας που εμφανίζει σημάδια «γήρανσης». Η ασιατική αγορά παρουσιάζει βέβαια μεγάλη δυναμική ανάπτυξης, καθώς οι καταναλωτές οινοπνευματωδών δεν έχουν υιοθετήσει (πλήρως) τα δυτικά πρότυπα. Το ουίσκι κατακτά όλο και περισσότερους Ασιάτες όμως η βότκα παραμένει ακόμα ένα «εξωτικό» ποτό. Το εμβληματικό προϊόν όμως της εταιρείας, το παστίς, έχει μάλλον εξαντλήσει τα όριά του. Εκτός Γαλλίας παραμένει σχεδόν άγνωστο. Και στην εσωτερική αγορά όμως οι αγοραστές του λιγοστεύουν, καθώς οι νέοι προτιμούν πιο βαριά ποτά. Η λύση βρίσκεται στη «διαφοροποίηση», λέει ο Φιλίπ Σαβινέλ, επικεφαλής των προϊόντων με την ετικέτα Ricard. Οι αμερικανοί καταναλωτές αλκοολούχων κατακλύζονται από νέα προϊόντα και αρέσκονται στις μείξεις, σημειώνει ο ίδιος. «Ετσι τα κοκτέιλ που περιέχουν παστίς ή τα αρωματισμένα με γεύσεις φρούτων ποτά» θα μπορούσαν να δώσουν νέα πνοή στα προϊόντα της εταιρείας.
Ασφαλώς το άλλο μεγάλο εμπόδιο σχετίζεται με τη συρρίκνωση της ευρωπαϊκής αγοράς λόγω της γενικευμένης κρίσης. Η Ευρώπη απορροφά το 35% των προϊόντων του ομίλου (ενώ η Ασία το 39%) όμως οι ευρωπαίοι καταναλωτές δείχνουν να επιστρέφουν σε πιο παραδοσιακά (και φτηνά) ποτά, όπως το τσίπουρο στην Ελλάδα ή η σανγκρία στην Ισπανία.
Αλλωστε η εταιρεία προχώρησε σε μείωση του όγκου των εξαγωγών στον ευρωπαϊκό Νότο, ενώ ακολούθησε στρατηγική απεμπλοκής από θυγατρικές στο Βορρά. Τον περασμένο μήνα εκχώρησε αντί τιμήματος 103 εκατ. ευρώ τις δανικές και γερμανικές ετικέτες στον νορβηγικό όμιλο Arcus Gruppen. Στο άμεσο μέλλον ο όμιλος θα επικεντρωθεί στην ανάπτυξη των αναδυόμενων αγορών. Αγνωστη παραμένει ωστόσο η στρατηγική που θα ακολουθήσει η τρίτη γενιά Ρικάρ. Ο Αλεξάντρ Ρικάρ (ανιψιός του Πατρίκ) βρίσκεται από το 2010 επικεφαλής του τμήματος διανομών και… περιμένει την «επετηρίδα» για να ακολουθήσει τα χνάρια των προγόνων του.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ