Για να κυλάει ο χρόνος ανεπαίσθητα σε μακρινά road trip εκατοντάδων χιλιομέτρων, ακούω αφηγηματικώς ολοκληρωμένα podcast μυστηρίου που θυμίζουν τις καλύτερες στιγμές του Netflix. Τις περισσότερες φορές δεν είναι μυθοπλαστικά, αλλά προϊόν ερευνητικής δημοσιογραφίας. Δύο σεζόν ταξιδιών τώρα, έχω γοητευθεί από τη δουλειά της ερευνητικής ομάδας του «New Yorker» και των εξωτερικών συνεργατών τους, σε ένα podcast που ονομάζεται «In the Dark». «Ρούφηξα» την πρώτη του σεζόν (την απαγωγή ενός μικρού αγοριού στη Μινεσότα τον Οκτώβριο του 1989) στη διαδρομή από τα σύνορα με την Αλβανία ως την Αθήνα, πέρυσι το καλοκαίρι. Και την τρίτη σεζόν (τη δολοφονία 24 άοπλων πολιτών στη Χαντίθα του Ιράκ από αμερικανούς πεζοναύτες το 2005) στη φετινή μου διάσχιση της Νορμανδίας.
Αν και τα θέματα μπορεί να μοιάζουν υπερβολικά αμερικάνικα για την ελληνική πραγματικότητα, το ενδιαφέρον τους παραμένει αμείωτο γιατί το podcast εστιάζει όχι μόνο στα γεγονότα, το whodunnit και το γιατί, αλλά κυρίως στην ανικανότητα των αρμοδίων αρχών να διαλευκάνουν τα εγκλήματα και να αποδώσουν ευθύνες: στην αποκαρδιωτική αποτυχία της αστυνομικής έρευνας· στην άρνηση των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων να καταλογίσουν εμπράκτως ευθύνες σε υπηρετούντες στρατιώτες που είχαν διαπράξει, αποδεδειγμένα, εγκλήματα πολέμου.
Υπάρχει και μια εξτρά σεζόν, που ασχολείται με κάτι πιο «ελαφρύ» αλλά εξίσου ανατριχιαστικό: το πολύ υψηλό τίμημα που πληρώνουν πολλές γυναίκες που μπλέκουν με τους άνδρες της βασιλικής οικογένειας του Ντουμπάι και την προθυμία δημοκρατικών κυβερνήσεων να κάνουν τα στραβά μάτια μπροστά στην κακοποίησή τους.
Ο σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ αλ Μακτούμ, πρωθυπουργός των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, έχει φυλακίσει πολλάκις, για χρόνια ολόκληρα, όσες κόρες του έχουν προσπαθήσει να διαφύγουν του ασφυκτικού κλοιού του. Εκτός ΗΑΕ, διάφοροι συγγενείς του έχουν ξυλοφορτώσει, βιάσει και κρατήσει αιχμάλωτες δεκάδες σεξεργάτριες πολυτελείας στις επαύλεις τους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στις αλλεπάλληλες καταγγελίες για βιαιοπραγίες και βιασμούς, οι βρετανικές κυβερνήσεις – ασχέτως πολιτικής χροιάς – έχουν βάλει στοπ στις αστυνομικές έρευνες.
Συνεπώς αυτό που είναι τόσο ενδιαφέρον κι εξοργιστικό στις υποθέσεις που διερευνά το podcast αυτό δεν είναι απλώς η κατάχρηση εξουσίας από ανθρώπους με δύναμη και όπλα (σεΐχηδες, ένοπλους πεζοναύτες, αξιωματικούς της αστυνομίας) αλλά το πώς θεσμοί δημοκρατικών κρατών κλείνουν τα μάτια μπροστά σε αυτά τα περιστατικά. Οι βρετανικές αρχές έχουν επανειλημμένως παραδώσει στις αρχές των Εμιράτων μέλη της βασιλικής οικογένειας του Ντουμπάι που είχαν καταφέρει να διαφύγουν με κίνδυνο της ζωής τους. Στη Σφαγή της Χαντίθα στο Ιράκ οι στρατιωτικοί νόμοι που υποτίθεται ελέγχουν την εμπόλεμη συμπεριφορά των αμερικανών πεζοναυτών δεν χώρεσαν το διεθνές δίκαιο: το έγκλημα πολέμου, την εν ψυχρώ εκτέλεση αμάχων πολιτών.
Κι αυτή είναι η τραγική αναντιστοιχία που υπογραμμίζεται εδώ: οι στρατιώτες υπόκεινται στην ευμενή κρίση του στρατοδικείου· οι αστυνομικοί που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, υπόκεινται στην ευμενή κρίση της Υπηρεσίας Εσωτερικών Υποθέσεων· οι πάμπλουτοι σεΐχηδες που παραβιάζουν ανθρώπινα δικαιώματα, υπόκεινται στην ευμενή κρίση των δημοκρατικών τους συμμάχων. Ομως οι άοπλοι πολίτες υπόκεινται μόνο στην αμείλικτη κρίση της βίας και των δολοφονικών όπλων.
Ας μην ξεχνάμε όμως πως όλα αυτά δεν θα έβγαιναν στο φως αν δεν υπήρχε ακόμα αυτό το πολύτιμο πράγμα που λέγεται ερευνητική δημοσιογραφία: εξειδικευμένοι, φιλοπερίεργοι ρεπόρτερ που αγόγγυστα, για χρόνια ολόκληρα, συλλέγουν και διασταυρώνουν εξαντλητικά πληροφορίες, παραθέτουν μόνο ό,τι είναι πολλαπλώς αποδείξιμο, βάζουν στην άκρη οποιεσδήποτε προσωπικές πεποιθήσεις, αλλά και όποιους φόβους γεννά η αναμέτρηση με την ασυδοσία, για να φέρουν στο φως τα κακώς κείμενα πολύπλοκων γραφειοκρατικών ή δυναστικών συστημάτων εξουσίας πίσω από τα οποία κρύβονται ενίοτε οι πιο απεχθείς πράξεις. Με την υπογραφή τους, επωνύμως.
Τέτοιοι άθλοι ανταμείβονται με βραβεία Πούλιτζερ ή Πιμπάντι. Το «In the Dark» έχει κερδίσει τρία: ένα για κάθε του σεζόν.
Η κυρία Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη είναι ποιήτρια και μεταφράστρια.
