Η Αυστραλία, γη των γηγενών αλλά δημιούργημα εξόριστων και μεταναστών, είναι ένας έκκεντρος δυτικός κόσμος. Είναι πολύ δική μας και πολύ μακρινή· μας μοιάζει, αλλά με έναν τρόπο απολύτως δικό της. Μεταξύ των ιδιομορφιών της είναι ότι ενώ συγκροτήθηκε στη σημερινή της μορφή μέσα από μακροχρόνιες μεταναστευτικές εισροές, τηρεί σήμερα μια εξαιρετικά αυστηρή μεταναστευτική πολιτική.
Το αυστραλιανό παράδοξο της μετανάστευσης σπανίως αναφέρεται ως τέτοιο, παρότι φαίνεται εκ πρώτης όψεως να ταιριάζει με την ιδεολογική υπεράσπιση της επιλεκτικής ή ελεγχόμενης μετανάστευσης. Πράγματι, οι Αυστραλοί εξακολουθούν να δέχονται μετανάστες, ελέγχοντας όμως τα σύνορά τους με τρόπο αδιανόητα αυστηρό.
Η γεωγραφία της απομονωμένης νησιωτικότητάς τους τους διευκολύνει. Υπάρχει, άλλωστε, ολόκληρη σειρά εμπορικών ντοκιμαντέρ που εστιάζουν – χωρίς αίσθηση αιδούς ή σεβασμού προς τους υποψήφιους μετανάστες – στα δρακόντεια μέτρα των αεροδρομίων τους.
Ταυτόχρονα, από τη δεκαετία του 1970 η Αυστραλία έχει εγκαταλείψει την ιδρυτική ιδέα μιας «λευκής Αυστραλίας» υιοθετώντας την πολυπολιτισμικότητα ως επίσημο τρόπο συσχέτισης των πολιτών με το κράτος και ως κυρίαρχη κοινωνικότητα των ετερόκλητων κοινοτήτων.
Εξάλλου, οι Αβορίγινες έχουν προ πολλού αναγνωριστεί ως ο «πρώτος λαός» της χώρας και η εξουσία έχει – ηθικά αλλά και σε επίπεδο δικαιωμάτων επί της γης – αποκαταστήσει τη βίαιη αποικιοκρατική αδικία εις βάρος τους. Συνεχίζοντας αυτή τη δύσβατη διαλεκτική, μπορεί να προστεθεί ότι εδώ και περίπου 25 χρόνια όσοι συλλαμβάνονται χωρίς βίζα στα σύνορα κρατούνται σε υπεράκτια κέντρα, π.χ. στην Παπούα Νέα Γουινέα.
Και όμως, σε αυτή την «τακτοποιημένη» ήπειρο, σε αυτή τη χώρα που δεν δέχεται μεταναστευτικές ροές και παρέχει άσυλο σπανιότατα, πρόσφατα φανατικοί ριζοσπάστες μουσουλμάνοι πραγματοποίησαν δολοφονικό πογκρόμ σε ανυποψίαστους Εβραίους που γιόρταζαν τη Χάνουκα παρά θίν’ αλός.
Ο παγκοσμιοποιημένος αντισημιτισμός, με τις παλιές χριστιανικές του ρίζες και την οξεία ισλαμική ριζοσπαστικοποίησή του σήμερα, διόλου ανασχέθηκε από τις πρόνοιες της αυστραλιανής αντιμεταναστευτικής υγειονομικής περιμέτρου.
Εξάλλου, την εξιδανικευμένη «γλυκιά ζωή» των ακτών της, αυτό που για την ευρωπαϊκή αντιμουσουλμανική άκρα Δεξιά αντιπροσωπεύει η αυστραλιανή ουτοπία, την υπερασπίστηκε με αυτοθυσία μουσουλμάνος έμπορος που αφόπλισε έναν από τους δράστες πριν τραυματιστεί.
Μια ωκεανική διαλεκτική του ξένου και του ίδιου, του εντός και του εκτός, της προστασίας και της φοβίας, του χαλαρού – φιλελεύθερου και ταυτόχρονα του περίκλειστου. Μια ωκεάνια διαλεκτική, ομιχλώδης και χωρίς προοπτική.
Τι σχέση έχουμε όμως εμείς με όλα αυτά; Δεν κείται μακράν η Αυστραλία; Ισως όχι και τόσο. Διότι αυτή η ομιχλώδης διαλεκτική του Μεταναστευτικού έχει ήδη χτυπήσει την πόρτα μας.
Πρώτα με την Ιταλία της Μελόνι, που ανεπιτυχώς επιχείρησε να εξορίσει αιτούντες άσυλο στην Αλβανία, και σταδιακά με πλήθος ευρωπαϊκών χωρών και δυνάμεων που δηλώνουν ότι θα αλλάξουν το μεταναστευτικό τους μοντέλο περνώντας από μια «μετανάστευση που υφίστανται» σε μια «μετανάστευση που επιλέγουν».
Που αναγνωρίζουν δηλαδή την τρομακτική έλλειψη εργατικών χεριών, τεχνητών, φροντιστών και μηχανικών, αλλά αντιδρούν στη μεγάλη εισροή και στην κρίση ενσωμάτωσης στις οποίες οι κοινωνίες τους έχουν βρεθεί.
Και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού βλέπουμε τον τρόμο που νιώθουν εκατομμύρια αληθινά εργαζόμενοι χωρίς χαρτιά, τους οποίους ο τραμπικός σαδισμός προσποιείται ότι θα απελάσει όλους (!) με βάναυσες επεμβάσεις παραστρατιωτικών σωμάτων, των οποίων η δράση ενίοτε θυμίζει Νύχτες των Κρυστάλλων.
Αν η ανάγνωση των προηγούμενων γραμμών προκαλεί δυσθυμία, σε αυτή πρέπει να προστεθεί η πλήρης απαξίωση των φιλομεταναστευτικών φωνών: εκείνων που, ξεκινώντας από τον δημοκρατικό αντιρατσισμό τη δεκαετία του ’80, κατέληξαν να επενδύουν σε έναν αναφομοίωτο μετανάστη και πένητα που θα μας λυτρώσει από την καπιταλιστική μας υποταγή, το εκκοσμικευμένο δημοκρατικό μας ψεύδος και τον «κακό μας ατομικισμό».
O κ. Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ.
