Σε μια εποχή όπου η κλασική μουσική αναζητά νέους τρόπους για να επικοινωνήσει με το παρόν, με τον σύγχρονο κόσμο, χωρίς να προδώσει το πολύτιμο παρελθόν της αλλά και αναδεικνύοντάς το, η Ελληνική Συμφωνική Ορχήστρα Νέων (ΕΛΣΟΝ) αποδεικνύει πως η νεανική ενέργεια μπορεί πράγματι να συνομιλήσει με τη μεγαλοπρέπεια της παράδοσης με τον πιο δημιουργικό τρόπο. Υπό τη διεύθυνση του ιδρυτή της, μαέστρου Διονύση Γραμμένου, συνεχίζει στον δρόμο που με συνέπεια χαράσσει από το 2017, οπότε δημιουργήθηκε, σε μία πορεία που τη φέρνει έξω από τα σύνορα της Ελλάδας και της χαρίζει χειροκροτήματα και διεθνή αναγνώριση.
Πρόσφατα η ΕΛΣΟΝ εμφανίστηκε στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης. «Ηταν μάλιστα η πρώτη φορά που μια εθνική ορχήστρα νέων από την Ευρώπη έδωσε εκεί συναυλία» επισημαίνει ο Δ. Γραμμένος: «Από εκεί και πέρα, σε λίγες ημέρες, στις 8 Μαΐου, θα εμφανιστούμε στον ναό St Martin-in-the-Fields του Λονδίνου και τον Αύγουστο στο Concertgebouw του Αμστερνταμ. Πρόσφατα επίσης η ορχήστρα μας βραβεύθηκε με το Οίκοθεν Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, αλλά και υπέγραψε συμβόλαιο συνεργασίας με το medici.tv, την κορυφαία διεθνώς πλατφόρμα μετάδοσης συναυλιών κλασικής μουσικής».
Την εβδομάδα που μας έρχεται το δραστήριο σύνολο θα παίξει και για το ελληνικό κοινό: Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 6 Μαΐου, πάντα υπό τη διεύθυνση του Δ. Γραμμένου και με τη συμμετοχή του διάσημου βιολονίστα, πρώτου εξάρχοντος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου, Νόα Μπέντιξ-Μπάλγκλεϊ, θα ερμηνεύσει πρόγραμμα με έργα Μπετόβεν, Φέλιξ Μέντελσον, Βον Ουίλιαμς και Τζέσι Μοντγκόμερι – το ίδιο πρόγραμμα που θα παρουσιάσει και στο Λονδίνο. Με αφορμή την αθηναϊκή εμφάνιση, ο μαέστρος και ο σολίστας ξεναγούν τους αναγνώστες του «Βήματος» στον γεμάτο έμπνευση, δημιουργία και θαύματα κόσμο τους.
Διονύσης Γραμμένος
«Θέλαμε αρχικά να εντοπίσουμε τους καλύτερους νέους έλληνες μουσικούς και να δημιουργήσουμε ένα σύνολο που να αναδεικνύει το ταλέντο τους» λέει ο Διονύσης Γραμμένος ανατρέχοντας στην ίδρυση της ΕΛΣΟΝ: «Η ανάγκη που μας ώθησε να ξεκινήσουμε ήταν να καλύψουμε το μεγάλο κενό που υπήρχε στη χώρα μας, αυτό της απουσίας μιας εθνικής ορχήστρας νέων και της έλλειψης ορχηστρικής εκπαίδευσης»
Είναι διαφορετικό σήμερα το διεθνές σκηνικό μέσα στο οποίο καλείστε να εργαστείτε και να παρουσιάσετε τη δουλειά σας από εκείνο που ήταν όταν ξεκινούσατε;
«Δεν θα έλεγα πως υπάρχουν διάφορες. Επιπλέον, το να επιλέγουμε πάντα τους άριστους και πιο ικανούς μουσικούς και το να διατηρούμε την υψηλότερη ποιότητα στην κάθε μας εμφάνιση παραμένουν έως σήμερα οι βασικοί μας στόχοι».
Η μεγαλύτερη επιτυχία της ορχήστρας μέχρι στιγμής;
«Πρόκειται να την ανακοινώσουμε μέσα στους επόμενους μήνες. Από εκείνα τα οποία είναι γνωστά έως σήμερα θα ξεχώριζα την πρόσκληση από το Concertgebouw του Aμστερνταμ για να ερμηνεύσουμε το 1ο Κοντσέρτο για Πιάνο του Ραχμάνινοφ με σολίστ την Aννα Φεντορόβα και την 3η Συμφωνία του Μπραμς».
Ποιο είναι το προφίλ του νέου μουσικού που αναζητά η ΕΛΣΟΝ;
«Αναζητούμε το πηγαίο ταλέντο, τη φλόγα. Κάθε χρόνο η ορχήστρα διεξάγει ακροάσεις, με σκοπό να δώσει την ευκαιρία σε ακόμα περισσότερους νέους μουσικούς να γίνουν μέλη της».
Και πώς διαμορφώνεται ένα ετήσιο πρόγραμμα της ορχήστρας; Τι ρόλο παίζουν οι εκπαιδευτικές δράσεις σε αυτό;
«Η όλη ύπαρξη της ορχήστρας βασίζεται στην εκπαίδευση, αυτή των μουσικών της. Οπότε, υπό μια έννοια, μιλάμε για μια αμιγώς εκπαιδευτική δράση. Η ορχήστρα εμφανίζεται τακτικά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όπου στεγάζεται ως Ορχήστρα in Residence, όπως επίσης και στο εξωτερικό, ως προσκεκλημένη από φεστιβάλ και αίθουσες συναυλιών».
Πόσο σημαντικές είναι οι συνεργασίες με ξένους μαέστρους και μουσικούς; Υπάρχουν τέτοια σχέδια για το μέλλον;
«Το ερώτημα για εμένα δεν είναι αν οι προσκεκλημένοι καλλιτέχνες είναι ξένοι ή εγχώριοι, αλλά το πόσο αξιόλογοι είναι και τι είναι αυτό που θα μπορούσαν να προσφέρουν στην ορχήστρα, στους μουσικούς μας και στο κοινό».
Η φιλοσοφία σας; Τι επιδιώκετε όταν δουλεύετε με νέους μουσικούς;
«Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τρόπο που δουλεύω, είτε με νέους μουσικούς είτε με επαγγελματίες. Iσως με τους νέους να έχουμε λίγο περισσότερο χρόνο για πρόβα. Αυτό που θεωρώ σημαντικό, είναι όχι απλώς να καταλάβουν πώς θα παιχτούν οι νότες, αλλά κυρίως το γιατί. Αυτό είναι το ουσιώδες, και φυσικά είναι κάτι που απαιτεί χρόνο. Ο χρόνος για πρόβα, ξέρετε, ποτέ δεν είναι αρκετός».
Ποιο όνειρο έχετε για την ΕΛΣΟΝ τα επόμενα χρόνια;
«Δεν ονειρεύομαι κάτι διαφορετικό από αυτό που έκανε και συνεχίζει να κάνει σήμερα. Πάντα η ποιότητα να αποτελεί προτεραιότητα και η κάθε εμφάνιση της ορχήστρας να έχει κάτι να προσφέρει, πρωτίστως στους μουσικούς της και φυσικά στο κοινό της».
Πώς φαντάζεστε το μέλλον της συμφωνικής μουσικής στην Ελλάδα και ποια θέση πιστεύετε ότι θα έχει η ΕΛΣΟΝ σε αυτό το τοπίο;
«Δεν θεωρώ πως θα δούμε κάποια δραματική αλλαγή σε σχέση με το σήμερα. Θα υπάρξει βέβαια μια φυσική εξέλιξη στις ορχήστρες, η οποία κυρίως θα οφείλεται στην αλλαγή των παλιών μουσικών με πιο νέους, πιο μορφωμένους και πιο “ορχηστρικά” καλλιεργημένους».
Στις νέες εμφανίσεις της ορχήστρας στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και ακολούθως στον St Martin-in-the-Fields, πώς και γιατί επιλέχτηκαν τα συγκεκριμένα έργα;
«Προσκληθήκαμε αρχικά από τον St Martin-in-the-Fields και θεώρησα όμορφο να παρουσιάσουμε εκεί τη “Φαντασία” του Βον Ουίλιαμς, ένα πολύ αγαπημένο μου έργο για ορχήστρα εγχόρδων, που ταιριάζει τόσο με την ατμόσφαιρα αλλά και την ιστορία του αγγλικανικού ναού. Eπειτα, είναι αρκετός καιρός που ήθελα να προγραμματίσω τη 2η Συμφωνία του Μπετόβεν, ένα καταπληκτικό, ιδιαίτερα δυναμικό έργο του, το οποίο δεν παρουσιάζεται συχνά. Η ορχήστρα, ξέρετε, έχει ήδη παίξει την 3η, την 5η και την 7η από τις Συμφωνίες του, καθώς θεωρώ σημαντικό η μουσική των μεγάλων κλασικών να είναι η βάση του ρεπερτορίου μας. Με την ίδια λογική, ο Νόα Μπέντιξ-Μπάλγκλεϊ, σολίστ στις δυο αυτές συναυλίες, θα παρουσιάσει το διάσημο και ιδιαίτερα δεξιοτεχνικό Κοντσέρτο για βιολί του Μέντελσον. Τέλος, εντάξαμε στο πρόγραμμά μας και ένα σύντομο σύγχρονο έργο της Αμερικανής Τζέσι Μοντγκόμερι, με τίτλο “Starburst»».
Πέρα από την ΕΛΣΟΝ, χτίζετε τη δική σας καριέρα. Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;
«Στους επόμενους μήνες πρόκειται να διευθύνω την “Μποέμ” του Πουτσίνι στην Oπερα της Νέας Ζηλανδίας, αλλά και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στην 5η Συμφωνία του Τσαϊκόφσκι. Θα επιστρέψω επίσης για δύο συναυλίες με τη London Philharmonic Orchestra σε έργα των Στραβίνσκι, Μότσαρτ και Ντεμπισί (σ.σ.: πρόκειται για την ορχήστρα που πριν από περίπου έναν χρόνο βρέθηκε να διευθύνει εκτάκτως, αντικαθιστώντας την τελευταία στιγμή την Καρίνα Κανελλάκης, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών). Eνα άλλο πρότζεκτ για το οποίο ανυπομονώ είναι η ηχογράφησή μας στο Λονδίνο με τον Βασίλη Βαρβαρέσο και τη London Phiharmonia, για έναν δίσκο που θα περιλαμβάνει κοντσέρτα για πιάνο».
Νόα Μπέντιξ-Μπάλγκλεϊ
Φωτογραφία: Nikolaj Lund
«Aρχισα να παίζω βιολί όταν ήμουν τεσσεράμισι ετών. Οι γονείς μου δεν είναι μουσικοί, αλλά αγαπούν πολύ τη μουσική, και στο σπίτι μας ακουγόταν πάντα κλασική μουσική από το ραδιόφωνο ή από CD» λέει ο Νόα Μπέντιξ-Μπάλγκλεϊ ξεκινώντας τη διήγηση της ζωής του από τη στιγμή που ανακάλυψε την αγάπη του για την τέχνη: «Θυμάμαι ότι με μαγνήτιζε ο ήχος του βιολιού – μου φαινόταν κάτι απολύτως φυσικό. Από την αρχή ήταν κάτι που μου έδινε χαρά, και με τον καιρό αυτή η σύνδεση έγινε ακόμα βαθύτερη»
Ποιοι ήταν οι δάσκαλοι ή οι μουσικοί που σας ενέπνευσαν περισσότερο στα πρώτα σας βήματα;
«Hμουν τυχερός που μαθήτευσα δίπλα σε πραγματικά εμπνευσμένους μουσικούς. Ο πιο σημαντικός μέντοράς μου ήταν ο καθηγητής Μαουρίτσιο Φουκς στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα. Ξεκίνησα να δουλεύω μαζί του όταν ήμουν 13 ετών και συνεχίσαμε για 8 χρόνια. Ακόμα και σήμερα απευθύνομαι σε εκείνον για καθοδήγηση και συμβουλές. Ο Φουκς ήταν πολύ συστηματικός στην οικοδόμηση της τεχνικής μου στο βιολί, πάντα τόνιζε ότι η τεχνική πρέπει να υπηρετεί τη μουσική. Αργότερα σπούδασα στο Μόναχο με τον Κρίστοφ Πόπεν και την Aννα Τσουματσένκο, που με ενέπνευσαν να διευρύνω τους μουσικούς μου ορίζοντες».
Κατά τη γνώμη σας ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι βιολονίστες όλων των εποχών; Ποιοι είναι τα ινδάλματά σας;
«Υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι βιολονίστες ανά τις γενιές, αλλά από τα μικράτα μου μού άρεσε να ακούω τις ηχογραφήσεις των παλιών μεγάλων δασκάλων. Το παίξιμο του Νταβίντ Oϊστραχ έχει ζεστή ομορφιά και δύναμη. Ο Νέιθαν Μίλσταϊν παίζει με κομψή αυθεντία και αμεσότητα. Και φυσικά ο Γιάσα Χάιφετς ήταν ο “Θεός του βιολιού” – το παίξιμό του έχει απίστευτη ένταση και μουσική ορμή».
Η θέση του πρώτου εξάρχοντος της Φιλαρμονικής του Βερολίνου είναι ιδιαίτερα τιμητική. Πώς βιώνετε αυτόν τον ρόλο;
«Είναι πραγματικά τιμή να κατέχω αυτή τη θέση. Η Φιλαρμονική του Βερολίνου είναι μια ορχήστρα με πλούσια παράδοση, αλλά ταυτόχρονα καινοτόμα και προοδευτική. Ολοι οι μουσικοί που συμμετέχουμε σε αυτήν έχουμε έντονη επιθυμία να δημιουργούμε κάτι ξεχωριστό κάθε φορά που παίζουμε. Από τη θέση του πρώτου εξάρχοντος λειτουργώ ως γέφυρα μεταξύ του μαέστρου και της ορχήστρας. Είναι ρόλος ηγετικός, που φέρει μεγάλη ευθύνη. Η πρόκληση είναι να διατηρείς πάντα πολύ υψηλό επίπεδο παιξίματος και να ανταποκρίνεσαι κάθε στιγμή στις ανάγκες του συνόλου, είτε στις πρόβες είτε στις συναυλίες».
Η θέση σας στην ορχήστρα σάς δίνει την ευκαιρία να ερμηνεύετε ευρύ ρεπερτόριο και να συνεργάζεστε με κορυφαίους μαέστρους. Πώς επηρεάζει αυτό την ανάπτυξή σας ως σολίστα;
«Είναι μια εξαιρετική επιρροή. Η στενή συνεργασία με μαέστρους όπως ο Κιρίλ Πετρένκο, ο σερ Σάιμον Ρατλ και άλλοι με έχει βοηθήσει να εμβαθύνω στην κατανόηση των ορχηστρικών χρωμάτων, στη δομή των έργων και στην ερμηνεία τους. Αυτή η εμπειρία επηρεάζει συνεχώς την προσέγγισή μου ως σολίστα, διευρύνει την ακουστική μου αντίληψη και μου δίνει μια πιο σφαιρική εικόνα της μουσικής».
Με αφορμή την εμφάνισή σας με την ΕΛΣΟΝ, τι σημαίνει για εσάς η συνεργασία με νέους μουσικούς;
«Είναι κάτι που με παθιάζει. Οι νέοι μουσικοί φέρνουν ενέργεια και ενθουσιασμό στη μουσική. Στάθηκα τυχερός στη ζωή μου να μάθω από υπέροχους δασκάλους και να συνεργαστώ με σπουδαίους καλλιτέχνες και ερμηνευτές. Νιώθω ευθύνη να μεταδώσω όσα έμαθα στους νεότερους. Το να είμαι μέρος της μουσικής τους πορείας, έστω και για λίγο, είναι εξαιρετικά ανταποδοτικό».
Στην Αθήνα θα ερμηνεύσετε το Κοντσέρτο για βιολί σε μι ελάσσονα του Μέντελσον. Ποιες είναι οι απαιτήσεις του έργου για τον σολίστα;
«Είναι ένα από τα πιο αγαπημένα έργα του ρεπερτορίου για βιολί, και όχι άδικα. Ο Μέντελσον το έγραψε με κομψότητα και λυρισμό, αλλά και με βαθιά συναισθηματική ένταση. Απαιτεί λεπτότητα, ευλυγισία και έλεγχο από τον σολίστα – όχι μόνο τεχνικά, αλλά και ερμηνευτικά. Η ισορροπία μεταξύ ρομαντικής έκφρασης και κλασικής φόρμας είναι εύθραυστη, και αυτό είναι που το καθιστά πρόκληση όταν το ερμηνεύεις. Πρόκληση αλλά και χαρά!».
Πώς επιλέγετε το ρεπερτόριό σας; Υπάρχει κάποιο έργο που δεν έχετε ερμηνεύσει ακόμα και ονειρεύεστε να παίξετε;
«Προσπαθώ να ισορροπώ ανάμεσα σε έργα που γνωρίζω και αγαπώ και σε κομμάτια που με προκαλούν να εξελιχθώ. Μου αρέσει επίσης να ανακαλύπτω λιγότερο γνωστά έργα ή συνθέσεις που φέρνουν διάφορες πολιτισμικές επιρροές στη δυτική κλασική μουσική. Τα τελευταία χρόνια πρόσθεσα στο ρεπερτόριό μου κάποια κοντσέρτα του 20ού αιώνα – του Μπερνστάιν, του Προκόφιεφ, του Χάρτμαν… – και θα ήθελα πολύ να παίξω το 2ο Κοντσέρτο του Μπάρτοκ και το Κοντσέρτο του Μπεργκ».
Στην εποχή των ψηφιακών μέσων και των στιγμιαίων εντυπώσεων, ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος της κλασικής μουσικής;
«Η κλασική μουσική έχει θεμελιώδη ρόλο, προσφέρει βάθος, στοχασμό και ομορφιά σε έναν κόσμο που κινείται πολύ γρήγορα. Οι περισσότερες μορφές ψυχαγωγίας σήμερα είναι στιγμιαίες και δεν προσφέρουν ουσιαστική σκέψη, υπάρχουν κυρίως για άμεσες αντιδράσεις. Η κλασική μουσική απαιτεί περισσότερα από τους εκτελεστές και τους ακροατές: χρειάζεται γνώση και υπομονή, αλλά οι ανταμοιβές και τα αποτελέσματά της είναι πολύ βαθύτερα.
Η σπουδαία μουσική θέτει σημαντικά ερωτήματα για τη ζωή μας και τη θέση μας στον κόσμο. Μέσα από αυτήν μπορούμε να νιώσουμε και να κατανοήσουμε πράγματα σημαντικά. Τα ψηφιακά μέσα μπορούν να είναι ένα υπέροχο εργαλείο για να προσεγγίσουμε νέο κοινό, αλλά στον πυρήνα της η κλασική μουσική αφορά την ανθρώπινη σύνδεση και έκφραση. Η ζωντανή εμπειρία της ερμηνείας και η σχέση μεταξύ εκτελεστών και ακροατηρίου είναι διαχρονική και μοναδική».
Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο βιολονίστα που ονειρεύεται διεθνή καριέρα; Υπάρχει κάποιο μάθημα από τη δική σας πορεία που θα θέλατε να μοιραστείτε;
«Μελέτη! Δεν υπάρχει σύντομος δρόμος για την επιτυχία σε αυτόν τον τομέα. Επίσης, να μείνετε περίεργοι και ανοιχτοί να μαθαίνετε από όλους, δασκάλους, συναδέλφους και ακροατές. Αν έχετε πάθος για τη μουσική και το βιολί, αυτό είναι κάτι υπέροχο. Οποιο και αν είναι το επίπεδό σας, υπάρχει πάντα εποικοδομητική και ουσιαστική δουλειά που μπορείτε να κάνετε για να βελτιωθείτε ως βιολονίστας και μουσικός. Κάθε καριέρα έχει τα πάνω και τα κάτω της, αλλά στο τέλος είμαστε πολύ τυχεροί που κάνουμε αυτό που αγαπάμε ως επάγγελμα!».
